U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Zoran Bajić, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Beograda, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Beograda, radi diskriminacije na radu, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1063/22 od 12.05.2022. godine, u sednici veća održanoj 08.06.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1063/22 od 12.05.2022. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1063/22 od 12.05.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužilje i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P1 95/20 od 25.01.2022. godine, kojom je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev da se utvrdi da je tuženi izvršio akt diskriminacije tužilje donošenjem rešenja od 29.05.2017. godine, rešenja od 21.06.2019. godine i rešenja od 17.01.2020. godine, kojima je izvršena diskriminacija u oblasti rada, prava na jednaku naknadu za rad jednake vrednosti, odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev da se zabrani tuženom da ubuduće vrši akte diskriminacije, kao i da mu se naloži da tužilji prizna koeficijent za obračun plate kao i ostalim zaposlenima istog položaja i istog zvanja i da naknadi razliku u plati sa pripadajućim porezima i doprinosima za vremenski period od 15.06.2017. godine do 21.11.2021. godine, odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev da se obaveže tuženi da tužilji, na ime naknade nematerijalne štete, isplati iznos od 200.000,00 dinara, zbog povrede dostojanstva i časti u vezi sa poslovima koje obavlja i obavezana tužilja da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 51.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, iz svih zakonskih razloga.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….10/2023), Vrhovni sud je ocenio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 231. ZPP, na koju se revizijom ukazuje. Navode u reviziji kojima se ukazuje da je u postupku učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, Vrhovni sud nije cenio, jer se revizija iz ovog razloga ne može izjaviti, u smislu člana 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je rešenjem načelnika Gradske uprave Grada Beograda od 27.01.2015. godine raspoređena na radno mesto - načelnik Odeljenja za ... u Sektoru za ... Sekretarijata za ..., stekla je zvanje samostalnog stručnog saradnika i utvrđen joj je koeficijent za obračun i isplatu plate od 28,92. Rešenjem istog organa od 11.05.2017. godine tužilja je raspoređena na radno mesto - rukovodilac Sektora za ... Sekretarijata za ..., utvrđeno joj je zvanje višeg savetnika i određeno da, do donošenja posebnog zakona kojim se uređuju plate i druga primanja zaposlenih u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave, tužilja zadržava koeficijent za obračun i isplatu plate, koji je određen na osnovu propisa koji su na snazi do početka primene posebnog zakona. Rešenjem od 13.06.2019. godine, tužilja je raspoređena na radno mesto - rukovodilac Sektora za ... Sekretarijata za ..., utvrđeno joj je zvanje višeg savetnika i određeno da zadržava koeficijent za obračun i isplatu plate, koji je određen na osnovu propisa koji su na snazi do početka primene Zakona platama službenika i nameštenika u organima autonomne pokrajine i jedinicama lokalne samuprave. Rešenjem od 17.01.2020. godine, tužilja je raspoređena na radno mesto - rukovodilac Sektora za ... u Sekretarijatu za ... koje je razvrstano u zvanje viši savetnik počev od 01.02.2020. godine i utvrđen joj koeficijent za obračun i isplatu plate od 31,04.

Tužilja tužbom traži da se utvrdi da je tuženi izvršio akt diskriminacije u oblasti rada - prava na jednaku naknadu za rad jednake vrednosti, jer druge kolege (čija su imena navedena u obrazloženju nižestepenih preuda) koje su kao i tužilja raspoređene na radno mesto rukovodioca Sektora sa zvanjem višeg savetnika imaju koeficijent 40,55, po njenoj tvrdnji, zato što su članovi Srpske napredne stranke, a da je ona, koja na istom radnom mestu ima koeficijent 31,04, zbog ličnog svojstva (nepripadnosti političkoj partiji) stavljena u nejednak položaj u odnosu na njih u pogledu koeficijenta za obračun i isplatu plate.

Pravilno su nižestepeni sudovi primenom materijalnog prava iz odredbi Zakona o zabrani diskriminacije, Zakona o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru, Zakona o platama službenika i nameštenika u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave i Zakona o obligacionim odnosima, ocenili neosnovanim tužbeni zahtev, jer tužilja nije dokazala da je bilo kojim aktom ili postupanjem organa tužene diskriminisana, ni na neposredan ni na posredan način i da joj zbog toga pripada pravo na koeficijent za obračun i isplatu plate kao i ostalim zaposlenima istog položaja i istog zvanja, pravo na naknadu razlike u plati, sa pripadajućim porezima i doprinosima, za period od 15.06.2017. godine do 21.11.2021. godine i pravo na naknadu nematerijalne štete zbog povrede dostojanstva i časti.

Zaštita od diskriminacije predstavlja pravo ličnosti zagarantovano Ustavom RS (član 21) i Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (član 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju), a od 07.04.2009. godine i Zakonom o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/2009).

U smislu člana 2. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije, diskriminacija i diskriminatarsko postupanje predstavlja svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lice ili grupe, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva između ostalog na političkim ubeđenjima i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima (u daljem tekstu: lična svojstva).

Odredbom člana 5. istog Zakona propisano je da su oblici diskriminacije neposredna i posredna diskriminacija, a odredbe čl. 6. i 7. istog Zakona definišu neposrednu i posrednu diskriminaciju kao stavljanje lica (ili grupe lica) u nepovoljniji položaj zbog njegovog (odnosno njihovog) ličnog svojstva, što se može činiti na različite načine – aktom, radnjom ili propuštanjem.

Odredbom člana 8. istog Zakona propisano je da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

Iz navedenih zakonskih odredbi proizlazi da je za utvrđenje diskriminacije odnosno diskriminatorskog postupanja potrebno da se lice koje traži zaštitu nalazi u uporedivoj ili bitno sličnoj situaciji u odnosu na drugo lice u odnosu na koje smatra da je diskriminisano, da je pravljenje razlike neopravdano i da je vezano za neko lično svojstvo diskrimisanog lica, a da diskriminacije nema ukoliko se lice koje traži sudsku zaštitu ne nalazi u takvoj situciji.

U konkretnom slučaju, tužilja je rešenjem od 02.02.2015. godine raspoređena na izvršilačko radno mesto – načelnika Odeljenja u zvanju samostalnog stručnog saradnika kada joj je utvrđen koeficijent od 28,92. Rešenjima od istog dana njene kolege, u odnosu na koje smatra da je diskriminisana, su postavljene za pomoćnike sekretara- postavljena lica, koji poslovi su složeniji i zahtevniji u odnosu na posao koji je obavljala tužilja i kojima primenom člana 26. Zakona platama državnih službenika i nameštenika pripada poseban dodatak za dodatno opterećenje na radu, pa im je utvrđen koeficijent za obračun i isplatu plate od 40,55.

Nakon toga, donet je Zakon o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru („Službeni glasnik RS, 18/2016), kojim je u članu 40. predviđeno da stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”, odnosno 09.03.2016. godine, a da se na zaposlene u organima i organizacijama autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave primenjuje počev od 1. jula 2017. godine, izuzev odredaba člana 10. i čl. 37-39. ovog Zakona koje se primenjuju od dana stupanja na snagu ovog Zakona.

Članom 39. tog Zakona, propisano je da će se do 1. jula 2017. godine doneti zakon kojim se uređuju plate i druga primanja zaposlenih u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Stavom 5. istog člana je propisano da će se posebnim zakonom iz stava 1. ovog člana odrediti da zaposleni zadržava zatečenu platu na radnom mestu na koje je bio raspoređen, odnosno čije poslove obavlja na dan početka primene posebnog zakona, uz određivanje načina prilagođavanja te plate, kojim će se obezbediti njeno usaglašavanje sa platom koju bi ostvario primenom odredaba ovog i posebnog zakona, a koji mora biti postepen i prilagođen budžetskim ograničenjima. Stavom 5. istog člana je propisano da zatečena plata iz stava 4. ovog člana predstavlja osnovnu platu zaposlenog uvećanu za dodatak na platu, odnosno uvećanje plate koje je zaposleni imao na dan stupanja na snagu posebnog zakona, a koje nije propisano odredbama ovog zakona ili koje postaje sastavni deo koeficijenta u skladu sa ovim i posebnim zakonom.

Prema članu 42. Zakona o platama službenika i nameštenika u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave („Službeni glasnik RS, 113/2017 od 17.12.2017. godine) taj zakon je stupio na snagu 25.12.2017. godine, a primenjuje se počev od 1. januara 2025. godine, izuzev odredaba čl. 32, 34, 35. i 39. ovog zakona koje se primenjuju od dana stupanja na snagu ovog zakona i čl. 21. i 24. ovog zakona koje se primenjuju od 1. januara 2026. godine.

Shodno citiranim zakonskim propisima i primenom Pravilnika o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta u Gradskoj upravi Grada Beograda od 11.05.2017. godine, tužilja je rešenjem od 29.05.2017. godine raspoređena na radno mesto rukovodioca sektora sa zvanjem višeg savetnika, a rešenjema od istog dana njene kolege, nakon što im je utvrđen prestanak dužnosti pomoćnika sekretara, raspoređeni su na isto mesto - rukovodilaca sektora sa zvanjem višeg savetnika, a potom tužilji rešenjem od 17.01.2020. godine utvrđen koeficijen od 31,04 za obračun i isplatu plata shodno Pravilniku o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta u Gradskoj upravi Grada Beograda od 30.12.2019. godine. Svi zapsleni su shodno citiranim odredbama člana 39. Zakona o sistemu plata u javnom sektoru zadržali zatečene koeficijente za obračun i islatu plata najpre do donošenja posebnog zakona kojim se uređuju plate i druga primanja zaposlenih u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, a kasnijim rešenjima do početka primene Zakona o platama službenika i nameštenika u organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave.

Kod takvog stanja stvari, tužilja nije dokazala da je tuženi u pogledu određivanja keoficijenta za obračun i isplatu plata povoljnije postupao prema drugim zaposlenima koji su kao i tužilja raspoređeni na radno mesto rukovodilac sektora sa zvanjem višeg savetnika, niti da je to učinjeno zbog nekog ličnog svojstva, konkretno pripadnosti odnosno nepripadnosti nekoj političkoj partiji. Drugim rečima, činjenica da je tužilji na radnom mestu rukovodioca sektora utvrđen koeficijent za obračun i isplatu plate 31,04, dok pojedine njene kolege na istom radnom mestu imaju koeficijent 40,55, sama po sebi ne predstavlja akt diskriminacije, već je reč o postupanju organa tužene u skladu sa važećim zakonskim propisima. Stoga su neosnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava, s obzirom da iz utvrđenog činjeničnog stanja ne sledi da je tuženi neopravdano stavio tužilju u nepovoljniji položaj u odnosu na druge zaposlene, i to iz razloga koji bi prema njoj predstavljali diskriminaciju.

Vrhovni sud je cenio i ostale navode revizije, kojima se ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude. Odluka o tužbenom zahtevu je doneta pravilnom primenom materijalnog prava, za koju su dati dovljni i jasni razlozi, koje u svemu kao pravilne prihvata i ovaj sud. U reviziji se ponavljaju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a drugostepeni sud je u obrazloženju pobijane presude ocenio sve žalbene navode tužilje koji su bili od značaja za pravilnu odluku o izjavljenoj žalbi.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni sud je odlučio je kao u stavu prvom izreke.

Tuženom ne pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka, jer sastav odgovora na reviziju nije bila nužna radnja za odlučivanje u revizijskom postupku, pa je primenom člana 165. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić