O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 61/21 od 28.02.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužilji za period od 01.12.2017. godine do 30.11.2020. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 208.778,19 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 14.07.2021. godine do isplate i iznos od 41.633,46 dinara na ime posebno obračunate zakonske zatezne kamate do 13.07.2021. godine. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji za period od 01.12.2017. godine do 30.11.2020. godine isplati na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 79.376,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 14.07.2021. godine do konačne isplate i iznos od 16.247,68 dinara na ime posebno obračunate zakonske zatezne kamate od 13.07.2021. godine. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 103.116,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom petim izreke, odbijen je zahtev tužilje za oslobađanje od plaćanja sudskih taksi.

Rešenjem Osnovnog suda u Novom Sadu P1 61/21 od 17.03.2022. godine obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove veštačenja u iznosu od 14.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti sudske odluke do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2282/22 od 25.05.2022. godine, stavom prvim izreke, delimično je preinačena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 61/21 od 28.02.2022. godine tako što je odbijen zahtev tužilje za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada preko iznosa od 119.082,38 dinara sa zateznom kamatom od 14.07.2021. godine do isplate i preko iznosa od 22.821,32 dinara na ime obračunate zatezne kamate, naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora preko iznosa od 78.650,67 dinara sa zateznom kamatom od 14.07.2021. godine do isplate i preko iznosa od 15.539,74 dinara na ime obračunate zatezne kamate, kao i zahtev za naknadu troškova postupka preko iznosa od 72.659,00 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, odbijena je žalba tužene u preostalom delu i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 61/21 od 28.02.2022. godine i rešenje tog suda P1 61/21 od 17.03.2022. godine. Stavom trećim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 16.433,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je, zbog pogrešne primene materijalnog prava, blagovremeno izjavila reviziju predviđenu članom 404. ZPP (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, posebna revizija tužene u ovom sporu je dozvoljena radi ujednačavanja sudske prakse, zbog čega je odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u skladu sa članom 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tužene i raspoređena na radno mesto ... Tužilji je plata obračunavana množenjem utvrđenog koeficijenta od 6,30 sa osnovicom koju je utvrdila Vlada Republike Srbije. Tako obračunata plata bila je niža od minimalne zarade, zbog čega je tužena vršila korekciju – doplatu do iznosa minimalne zarade. U obračunskim listama tužena nije posebno iskazivala naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredbi materijalnog prava citiranih u obrazloženju svoje presude usvojio tužbeni zahtev, ocenivši da je tužilji u spornom periodu isplaćivana plata u visini minimalne zarade u kojoj nisu sadržane naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega tužilja ima pravo na njihovu isplatu u visini utvrđenoj veštačenjem, prema varijanti 4. nalaza i mišljenja, koja je obračunata korišćenjem parametara iz PKU iz 1999. godine, spram uvećanja koeficijenta za 2,81 za najjednostavnije poslove (spremačice).

Drugostepeni sud je potvrdio prvostepenu presudu osim u pogledu visine tužbenog zahteva, ocenivši da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je tužilji dosudio naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini utvrđenoj prema četvrtoj varijanti nalaza i mišljenja. Po stanovištu tog suda tužilji pripada naknada u visini koja je utvrđena prema trećoj varijanti veštačenja, odnosno prema kriterijumima iz Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti, zbog čega je preinačio prvostepenu presudu i tužilji dosudio naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u nižim iznosima.

Prema stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su u ovom sporu pogrešno primenili materijalno pravo.

Tužilja je zaposlena u srednjoj školi, pa se zato na utvrđenje i obračun njene plate, naknada i dodataka primenjuju propisi kojima se uređuju plate, zarade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Na primenu tih propisa upućuje odredba člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 88/17 ... 129/21).

Način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave uređen je Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 34/11 ... 86/19). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada Republike Srbije, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne Skupštin Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. tog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu i, saglasno stavu 2. te odredbe, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Koeficijente za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave utvrđuje Vlada Republike Srbije Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koja je doneta na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama.

Odredbom člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog i za ishranu u toku rada, ako poslodavac to pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbe tog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije dručkije određeno.

Sledstveno izloženom, Zakon o radu se supsidijarno primenjuje na zaposlene u javnim službama samo u slučaju da posebnim zakonom njihov položaj, prava, obaveze i odgovornosti nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, to navedena odredba posebnog zakona isključuje primenu člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu. Ni poseban kolektivni ugovor za zaposlene u javnim službama, niti poseban kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika to pravo ne predviđa. Važećim posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama utvrđeno je njihovo pravo na platu u visini minimalne zarade, ali ne i pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora zaposlenima koji primaju platu u visini minimalne zarade. S obzirom da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu tužilji isplaćivana kroz koeficijent za obračun njene plate, ne pripada joj pravo na dodatnu isplatu naknada koje potražuje tužbom, bez obzira na činjenicu da joj je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Odluka o troškovima postpuka, sadržana u trećem i četvrtom stavu izreke, doneta je primenom člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1, člana 154. i člana 163. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud je preinačio rešenje o troškovima postupka, sadržano u stavu trećem izreke pobijane drugostepene presude, imajući u vidu da je tužbeni zahtev tužilje u celosti odbijen odnosno da je tužena u celosti uspela u sporu. S toga je obavezao tužilju da tuženoj naknadi troškove za sastav žalbe na presudu i rešenje od 17.03.2022. godine u iznosu od po 18.000,00 dinara i sudske takse na žalbu i drugostepenu presudu u iznosu od po 14.521,88 dinara. Tuženoj nisu dosuđeni troškovi sudske takse na žalbu protiv rešenja od 17.03.2022. godine i odluku, jer je taksa za drugostepenu presudu plaćena prema punoj vrednosti spora, shodno odredbama Zakona o sudskim taksama, Tarifnog broja 1. tačka 7. napomene i Tarifnog broja 2. tačka 4. napomene.

Tuženoj su priznati i troškovi prvostepenog i revizijskog postupka i to: za sastav odgovora na tužbu i jednog podneska u iznosu od po 9.000,00 dinara, pristup punomoćnika na četiri održana ročišta u iznosu od po 10.500,00 dinara, za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, sudske takse na odgovor na tužbu u iznosu od 7.900,00 dinara, te sudske takse na reviziju i odluku po reviziji u iznosu od po 14.561,00 dinara (prema opredeljenom zahtevu tužene).

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić