.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 3863/2022
04.11.2022. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Katarine Manojlović Andrić, predsednika veća, Gordane Džakula i Jelene Ivanović, članova veća, u parnici tužilja AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Jelena Rajačić, advokat iz ..., protiv tuženog Instituta za plućne bolesti Vojvodine iz Sremske Kamenice, čiji je punomoćnik Vera Grbović, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2389/22 od 01.06.2022. godine, u sednici veća održanoj 04.11.2022. godine, doneo je
P R E S U D U
USVAJA SE revizija tuženog i PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2389/22 od 01.06.2022. godine, ispravljena rešenjem istog suda Gž1 2389/22 od 23.06.2022. godine tako što se ODBIJA žalba tužilja i potvrđuje presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1840/21 od 04.04.2022. godine, te odbija zahtev tužilja da se obaveže tuženi da im naknadi troškove drugostepenog postupka.
OBAVEZUJU SE tužilje da solidarno tuženom naknade troškove revizijskog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1840/21 od 04.04.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijen tužbeni zahtev tužilje AA kojim je tražila da se obaveže tuženi da joj za period od 01.05.2018. do 31.12.2020. godine isplati, i to: na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 43.637,25 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom od 13.01.2022. godine do konačne isplate i iznos od 7.652,84 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti svakog iznosa do dana veštačenja 12.01.2022. godine i na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 73.842,54 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom od 13.01.2022. godine do isplate i iznos od 15.848,54 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti svakog iznosa do dana veštačenja 12.01.2022. godine. Stavom drugim izreke, odbijen tužbeni zahtev tužilje BB kojim je tražila da se obaveže tuženi da joj za period od 01.05.2018. do 31.12.2020. godine isplati, i to: na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 102.346,00 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom od 13.01.2022. godine do konačne isplate i iznos od 22.305,33dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti svakog iznosa do dana veštačenja 12.01.2022. godine i na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 73.842,54 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom od 13.01.2022. godine do isplate i iznos od 15.848,54 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti svakog iznosa do dana veštačenja 12.01.2022. godine. Stavom trećim izreke, tužilje su oslobođene obaveze plaćanja sudskih taksi. Stavom četvrtim izreke, obavezane su tužilje da tuženom solidarno naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 62.162,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude od isplate.
Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2389/22 od 01.06.2022. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž1 2389/22 od 23.06.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1840/21 od 04.04.2022. godine i obavezan tuženi da za period od 01.05.2018. do 31.12.2020. godine tužiljama isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u određenim novčanim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dana veštačenja do isplate, kao i određene novčane iznose na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa predmetnih naknada u spornom periodu do dana veštačenja, sve bliže određeno u ovom stavu izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 62.162,00 dinara, sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiljama naknadi troškove drugostepenog postpka u iznosu od 18.000,00 dinara.
Protiv pravnosnažne drugostepene presude, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2) Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20) – u daljem tekstu: ZPP, pa je našao da je revizija osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u utuženom periodu od 01.05.2018. do 31.12.2020. godine bile u radnom odnosu kod tuženog na radnom mestu spremačice, sa utvrđenim koeficijentom za obračun plate od 7,34 za tužilju AA, odnosno 6,83 za tužilju BB. U tom periodu, tuženi je tužiljama obračunavao i isplaćivao zaradu tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množio koeficijentima radnog mesta tužilja na osnovu metoda obračuna plate od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), a počev od 2001. godine. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate u navedenom periodu bila niža od iznosa minimalne zarade, tuženi je tužiljama za svaki mesec spornog perioda vršio korekciju plata do iznosa minimalne zarade, pa je tužiljama isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U listama za obračun plata tužilja nije posebno iskazana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđeno da je tužiljama u utuženom periodu, u nedostatku parametara za obračun traženih troškova, na osnovu najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, na ime naknade troškova toplog obroka pripadao dnevni iznos od 250,00 dinara bruto, a na ime troškova regresa iznos od 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou. Iznosi predmetnih naknada utvrđeni su veštačenjem.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredbi Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i Posebnog kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave odbio tužbeni zahtev tužilja, zaključujući da zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog.
Po nalaženju drugostepenog suda, prvostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo, kada je zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan, pa je preinačio prvostepenu presudu tako što je obavezao tuženog da tužiljama isplati tražene naknade, nalazeći da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. U situaciji kada je tuženi tužiljama isplaćivao minimalnu zaradu sledi da tužiljama nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tuženi dužan da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnose i predmetna potraživanja tužilja.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da je drugostepeni sud na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo.
Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 42/91...83/14) propisano je da se javnom službom u smislu ovog zakona smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnost odnosno poslove kojima se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana i organizacija, kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.
Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3)). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.
Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 1/15 i 3/18 – Sporazum o produženju roka važenja) u odredbi člana 91. određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plate utvrđuju na osnovu osnovice za obračun plata, koeficijenata sa kojima se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom ( stav 3.).
Na isti način su određeni elementi za utvrđivanje plate odredbama člana 90. st. 2. i 3. Posebnog Kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 106/18 od 31.12.2018. godine) i odredbama člana 91. st. 2. i 3. Posebnog Kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 96/19 i 58/20 – u primeni počev od 09.01.2020. godine).
Odredbama člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a stavom 2. ovog člana propisano je da visina troškova iz stava 1. tačka 5) ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2).
Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13) te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.
Prema stavu Vrhovnog kasacionog suda usvojenom na sednici Građanskog odeljenja održanoj 05.07.2022. godine, zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog.
U konkretnom slučaju, na utvrđivanje i obračun plata tužilja, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju se propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredaba člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni posebnim kolektivnim ugovorima za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave koji su važili u utuženom periodu, niti prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine. S obzirom na to da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiljama isplaćivana kroz koeficijent za obračun plate, tužiljama ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju tužbom potražuju, bez obzira na činjenicu da im je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.
Zbog svega izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.
Tuženi je uspeo u postupku po reviziji pa mu, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i člana 154. ZPP pripadaju u reviziji opredeljeni troškovi tog postupka na ime angažovanja punomoćnika advokata za sastav revizije od 18.000,00 dinara prema važećoj Advokatskoj tarifi („Službeni glasnik RS“, broj 37/21).
Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.
Predsednik veća – sudija
Katarina Manojlović Andrić,s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
