Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1218/22 od 27.06.2022. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda i obavezana tužena da tužena da tužilji AA za period od 01.04.2018. do 31.03.2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 115.314,50 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 23.342,74 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.692,22 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.072,51 dinar na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine; tužilji BB za period od 01.04.2018. do 31.03.2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 97.789,50 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 19.749,99 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.692,22 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.072,51 dinar na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine; tužilji VV za period od 01.04.2018. do 31.03.2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 113.386,75 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 22.538,84 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.692,22 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.072,51 dinar na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine; tužilji GG za period od 01.04.2018. do 31.03.2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 97.789,50 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 19.749,99 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.692,22 dinara, sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.072,51 dinar na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 19.11.2021. godine. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka tako što je odbijen zahtev tužene za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 47.596,00 dinara i obavezana tužena da tužiljama naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 163.750,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom trećim izreke, u preostalom delu je odbijena žalba tužilja i potvrđena prvostemena presuda u preostalom odbijajućem delu. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužena da tužiljama naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 45.000,00 dinara.

Protiv preinačujućeg dela pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je izjavila blagovremenu reviziju zbog bitne povrede odrebe parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, s predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj po odredbi čl. 404. Zakona o parničnom postupku.

Pošto je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu, to je revizija dozvoljena na osnovu čl. 403. st. 2. tač. 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18 i 18/20) – u daljem tekstu: ZPP, pa je odlučivanje o posebnoj reviziji suvišno.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u preinačujućem delu , u smislu člana 408. ZPP- a, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2., pa je našao da je revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u utuženom periodu bile u radnom odnosu kod tužene, na radnom mestu ... sa koeficijentom za obračun plate od 6.83. U spornom periodu tuženi je tužiljama obračunavao i isplaćivao zaradu tako što je osnovicu, koju objavljuje Vlada Republike Srbije, množio koeficijentom radnog mesta na osnovu metoda obračuna plate u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19, koji se primenjuje od 18.06.2001. godine), prema kom zakonu se dodaci za regres i ishranu u toku rada za zaposlene kod tužene nisu posebno obračunavali i isplaćivali, jer su sadržani u koeficijentu radnog mesta. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate, u spornom periodu, bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužiljama svakog meseca vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužiljama u spornom periodu, isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilja nije iskazivana kao posebna stavka naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđeno da, na osnovu prisustva na radu i najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, dnevni iznos toplog obroka je 250,00 dinara bruto na dnevnom nivou, a regres iznosi 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou. Visina potraživanja na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i troškova za ishranu u toku rada utvrđena je ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev tužilja, budući da su prema odredbi člana 4. stav 2. Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, kao posebnog zakona, u koeficijentu za obračun plate sadržane naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, te da ovo pravo zaposlenih nije predviđeno ni Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, Autonomna pokrajina i jedinica loklane samouprave, zbog čega nema osnova za isplatu traženog novčanog potraživanja.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu presudu i usvojio tužbeni zahtev, zaključivši da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju drugostepenog suda, u situaciji kada je tužena tužiljama isplaćivala minimalnu zaradu sledi da im nije isplaćena naknada troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je tužena dužna da te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, a prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za javna preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Vrhovni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijana drugostepena presuda doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Zakon o javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 24/91... 83/14, koji se primenjuje od 01.01.2019. godine) propisuje da se pod javnom službom smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnosti, odnosno poslove kojima se ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potrebe građana i organizacija, kao i ostvarivanje i drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima (član 1). Radi obezbeđivanja ostvarivanja prava utvrđenih zakonom i ostvarivanja drugog zakonom utvrđenog interesa u oblasti: obrazovanja, nauke, kulture, fizičke kulture, učeničkog i studentskog standarda, zdravstvene zaštite, socijalne zaštite, društvene brige o deci, socijalnog osiguranja, zdravstvene zaštite životinja, osnivaju se ustanove (član 3. stav 1). Ustanovu, preduzeće i drugi oblik organizovanja za obavljanje delatnosti odnosno poslova iz člana 3. ovog zakona mogu osnovati: Republika, autonomna pokrajina, grad, opština i druga pravna i fizička lica (član 4).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana propisuje da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), da osnovna plata pripada zaposlenom koj radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3). Odredbom člana 102. važećeg PKU, predviđena su samo prava zaposlenog na naknadu za dolazak i odlazak sa rada, pravo na naknadu troškova za vreme provedeno na službenom putu u zemlji, za vreme provedeno na službenom putu u inostranstvu, kao i za troškove ishrane za vreme provedeno na službenom putu u zemlji (dnevnice za službeno putovanje u zemlji), a što je bilo predviđeno i odredbom člana 101. ranije važećeg PKU.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade; članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene u Ustanovi zajedničkih poslova Instituta u Sremskoj Kamenici, pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakon o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilja. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Saglasno navedenom, tužiljama ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njihove plate, pa je stoga činjenica da im je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji kada je bila niža od minimalne zarade) bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tužena je uspela u postupku po reviziji pa joj, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1, 154. i 163. stav 2. ZPP pripadaju opredeljeni troškovi revizijskog postupka i to za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata.

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić