O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 3801/19 od 14.09.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijen je, kao neosnovan, primarni tužbeni zahtev tužilje, kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za ishranu u toku rada isplati za period od decembra 2016. godine do aprila 2018. godine, iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je, kao neosnovan, primarni tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od novembra 2016. godine do aprila 2018. godine isplati iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom trećim izreke, odbijen je, kao neosnovan, eventualni tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za ishranu u toku rada isplati za period od decembra 2016. godine do aprila 2018. godine, iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom četvrtim izreke, odbijen je, kao neosnovan, eventualni tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od novembra 2016. godine do aprila 2018. godine isplati iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom petim izreke, tužilja je obavezana da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 99.950,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana nastupanja uslova za izvršenje pa do isplate.

Apelacioni sud u Beogradu je, presudom Gž1 4095/22 od 23.02.2023. godine, stavom prvim izreke, potvrdio presudu Prvog osnovnog suda P1 3801/19 od 14.09.2022. godine, u delovima stavova prvog i trećeg izreke u odnosu na glavni dug i kamatu za period potraživanja od decembra 2016. godine zaključno sa februarom 2018. godine i u delovima stavova drugog i trećeg izreke u odnosu na glavni dug i kamatu za period potraživanja od novembra 2016. godine zaključno sa februarom 2018. godine, a žalbu tužilje u tom delu odbio kao neosnovanu. Stavom drugim izreke, ukinuta je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 3801/19 od 14.09.2022. godine, u preostalim delovima stavova prvog, drugog, trećeg i četvrtog izreke, kao i u stavu petom izreke, i predmet je u tom delu vraćen istom prvostepenom sudu, na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbu člana 404. Zakona parničnom postupku.

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1056/23 od 10.05.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijen je primarni tužbeni zahtev tužilje, kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za ishranu u toku rada isplati za mart 2018. godine iznos od 7.172,85 dinara, a za april 2018. godine iznos od 7.762,86 dinara, oba iznosa sa zakonskom zateznom kamatom, koja dospeva 15.- og u narednom mesecu za prethodni mesec pa do isplate, kao neosnovan. Stavom drugim izreke, odbijen je primarni tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora isplati za mart 2018. godine iznos od 2.988,69 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15.04.2018. godine i za april 2018.godine iznos od 3.087,50 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15.05.2018. godine pa do isplate, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, odbijen je eventualni tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za ishranu u toku rada isplati za mart 2018. godine iznos od 11.954,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15.04.2018. godine i za april 2018. godine 12.938,10 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15.05.2018. godine, pa do isplate, kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke, odbijen je eventualni tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženog obaveže da joj na ime neisplaćenih naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora isplati za mart 2018. godine iznos od 3.984,92 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15.04.2018. godine, a za april 2018. godine iznos od 4.116,67 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15.05.2018. godine pa do isplate, kao neosnovan. Stavom petim izreke, tužilja je obavezana da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 110.450,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana nastupanja uslova za izvršenje pa do isplate.

Apelacioni sud u Beogradu je, presudom Gž1 2891/23 od 09.08.2023. godine, stavom prvim izreke, odbio kao neosnovanu žalbu tužilje i potvrdio presudu Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1056/23 od 10.05.2023. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je izjavila blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20), u vezi odredbe u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju nije potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, niti je potrebno ujednačavanje sudske prakse, kao ni novo tumačenje prava, u pogledu pobijane odluke Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2891/23 od 09.08.2023. godine.

Predmet tražene pravne zaštite, o kom je odlučeno navedenom drugostepenom presudom, je naknada štete tužilji na ime neisplaćenih troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za mart i april 2018. godine. Odluka o odbijanju tužbenog zahteva tužilje kojoj su predmetne naknade isplaćene primenom odredbe člana 127. Kolektivnog ugovora za akcionarsko društvo za železnički prevoz putnika ''Srbija Voz'' (''Službeni glasnik Železnice Srbije'', br. 24/18 od 24.05.2018. godine) ne odstupa od sudske prakse o tome da dozvoljenost retroaktivne primene odredaba Kolektivnog ugovora ne može biti predmet razmatranja u parničnom postupku. Tužilja uz reviziju nije dostavila drugačije odluke sudova u predmetima sa istim pravnim osnovom i činjeničnim stanjem kao u ovom predmetu, u smislu potrebe ujednačavanja sudske prakse.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona parničnom postupku.

Vrhovni sud je ispitao dozvoljenost revizije tužilje, u smislu odredbe člana 410. stav 2. tačka 5. Zakona o parničnom postupku, pa je utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Odredbom člana 441. Zakona o parničnom postupku, propisano je da je revizija dozvoljena u parnicama o sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa. U svim drugim slučajevima, u parnicama iz radnog odnosa o dozvoljenosti revizije odlučuje se na osnovu odredbe člana 403. stav 3. istog Zakona, u zavisnosti od vrednosti predmeta spora pobijanog dela.

Tužbu radi naknade štete tužilja je podnela 03.12.2019. godine, a vrednost predmeta spora pobijanog dela je 21.011,90 dinara.

Odredbom člana 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Imajući u vidu da je ovo imovinskopravni spor u kome vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, sledi da revizija tužilje nije dozvoljena na osnovu odredbe člana 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku.

Iz tih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 413. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužilje izjavljenoj protiv stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4095/22 od 23.02.2023. godine, propisani odredbom člana 404.stav 1. Zakona o parničnom postupku, jer je potrebno ujednačavanje sudske prakse u pogledu prava zaposlenih kod tuženog na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu, zaključno sa februarom 2018. godine.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu trećem izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u gore navedenom delu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužilje osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila u radnom odnosu kod tuženog prema aneksu br. 5. Ugovora o radu od 01.09.2015. godine, na poslovima ''...'' u Sekciji za .../Stanica ... . Aneksom je ugovoreno da se zarade isplaćuju u roku utvrđenim Kolektivnim ugovorom a najkasnije do kraja tekućeg meseca za prethodni mesec. Tuženi kroz obračun zarade u utuženom periodu nije iskazivao naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđena naknada za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u dve varijante, primenom odredbi Opšteg kolektivnog ugovora (''Službeni glasnik RS'', br. 50/2008 ... 8/2009), koji je prestao da važi u avgustu 2011. godine i odredbama Kolektivnog ugovora poslodavca prethodnika (''Službeni glasnik RS'', br. 37/95 ... 7/00), a sudovi su zaključili da ni jedna varijanta ne može da se prihvati jer u utuženom periodu ti akti nisu bili na pravnoj snazi.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužilje odbili, jer su zaključili da tuženi, u utuženom periodu, u skladu sa opštim aktom je kroz vrednost radnog časa za obračun zarade tužilji, obračunavao i isplaćivao predmetne naknade, a da njegov propust da u obračunu zarade iskaže podatke po ovim osnovama ne vodi zaključku da predmetne naknade tužilji nisu isplaćene. Po mišljenju nižestepenih sudova, tužilji ne pripada pravo na isplatu predmetnih naknada pošto ni u posebnim ni u opštim aktima ne postoji osnov za ostvarenje tog njenog prava, jer nema odgovarajućeg kolektivnog ugovora na osnovu kog bi ona to pravo mogla da ostvari.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo a zbog toga je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 104. stav 1. Zakona o radu (''Službeni glasnik RS'', br. 24/05...75/14), propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu. Prema odredbi člana 105. stav 3. istog zakona, pod zaradom se smatraju sva primanja iz radnog odnosa, osim naknade troškova zaposlenog u vezi sa radom iz člana 118. tačke 1.-4. i drugih primanja iz člana 119. i člana 120. tačka 1. tog zakona. Prema odredbi člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Na osnovu odredbe člana 121.stav 1. istog zakona, poslodavac je dužan da zaposlenom, prilikom svake isplate zarade i naknade zarade, dostavi obračun.

Kolektivnim ugovorom za ''Železnice Srbije'' a.d. (''Službeni glasnik RS'', br. 4 od 24.03.2015. godine) predviđeno je da odredbe koje se odnose na obračun i isplatu zarade, naknadu zarade i ostalih primanja zaposlenih, se primenjuju od 01.02.2015. godine. Po članu 57. tog Kolektivnog ugovora, u vrednost jednog radnog časa uključena je mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Po oceni Vrhovnog suda, konkretizacija prava iz navedene odredbe Kolektivnog ugovora (iz 2015. godine) nije izvršena, jer se iz ovako utvrđene vrednosti radnog časa ne može utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pošto ona nije određena u nominalnom iznosu, ni aneksom, a ni u obračunskim listama za isplatu zarade tužilji. Osim toga, visina naknade za ishranu u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora mora biti određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene, bez obzira na njihovo radno mesto, koeficijent za obračun i isplatu zarade i stručnu spremu. Zbog toga se ne može prihvatiti stanovište nižestepenih sudova da je vrednost ovih troškova uračunata u vrednost radnog časa, bez određivanja visine naknade u nominalnom iznosu, jer u tom slučaju visina naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi bila uslovljena visinom koeficijenta za konkretno radno mesto i u direktnoj srazmeri sa tim koeficijentom, pa ne bi bila ista za sve zaposlene, što nije pravilno.

Na osnovu izloženog, nižestepeni sudovi, zbog pogrešne primene materijalnog prava, nisu cenili pravilnost obračuna i visinu tražene naknade tužilji za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, dat u nalazu i mišljenju sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno, pa nema uslova za preinačenje nižestepenih presuda.

U ponovnom postupku, potrebno je da prvostepeni sud činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi, postupajući po primedbama iz ovog rešenja, kako bi imao mogućnost da, pravilnom primenom materijalnog prava donese pravilnu i zakonitu odluku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu četvrtom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić