O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 173/20 od 20.12.2021. godine, stavom prvim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu AA na ime razlike između pripadajuće i isplaćene zarade po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.03.2017. do 31.12.2019. godine, po navedenim mesecima isplati navedene iznose u opredeljenoj vrednosti sa kamatom kao u sadržaju izreke. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca AA i obavezan tuženi da mu na ime razlike pripadajuće i isplaćene zarade po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.02.2017. do 31.12.2019. godine po navedenim mesecima isplati novčane iznose u vrednosti sa kamatom kao u njenom sadržaju. Stavom trećim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca BB i obavezan tuženi da mu na ime razlike između pripadajuće i isplaćene zarade po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.03.2017. do 31.12.2019. godine, po navedenim mesecima isplati novčane iznose u vrednosti i sa kamatom kao u njenom sadržaju. Stavom četvrtim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca BB i obavezan tuženi da mu na ime razlike pripadajuće i isplaćene zarade po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.02.2017. do 31.12.2019. godine, po navedenim mesecima isplati novčane iznose u vrednosti i sa kamatom kao u njenom sadržaju. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 211.792,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1594/22 od 10.06.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 173/20 od 20.12.2021. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na člana 404. ZPP.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji, izraženu u presudama na koje je revident ukazao, revizioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu I izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je javno komunalno preduzeće čiji je osnivač Grad Pančevo. Tužiocima je u utuženom periodu tuženi obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada mesečno u iznosu od 2.700,00 dinara bruto i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora mesečno 1.000,00 dinara bruto, koje je isplatio u skladu sa svojim Programom poslovanja važećim za oktobar 2014. godine i Pravilnikom o radu kojim su isplate po osnovu regresa i toplog obroka planirane u iznosu koji je bio pre donošenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14, stupio na snagu 28.10.2014. godine). Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije (''Službeni glasnik RS'' broj 27/15, stupio na snagu 26.03.2015. godine), članom 65. predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, i da se visina troškova naknade za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno, najmanje u iznosu 250,00 dinara. Članom 66. predviđeno je da zaposleni ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima, najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' broj 59/2015, stupio na snagu 03.07.2015. godine), članom 84. predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, i da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu 250,00 dinara. Članom 85. propisano je da zaposleni, u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima, najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Tužilac je sa tuženim kao poslodavcem, nakon stupanja na snagu navedenih posebnih kolektivnih ugovora, zaključio aneks ugovora o radu, odnosno ugovor o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti u kojima je navedeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa zakonom, posebnim kolektivnim ugovorom Republike Srbije, Posebnim kolektivnim ugovorom i opštim aktom.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima i da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je kao osnovan usvojen postavljen tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakvo stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se tim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona propisano je da se u tom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava, utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica zaposlenog kod korisnika javnih sredstava, utvrđene u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, tako da obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu II izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu čl. 153. i 154. ZPP u vezi sa članom 165. stav 2. istog zakona, pripadaju opredeljeni troškovi za stručni sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, prema važećoj AT. Troškove prvostepenog i drugostepenog postupka i troškove na ime takse po reviziji sud nije dosudio jer isti nisu opredeljeni u smislu člana 163. stav 2. ZPP, pa je odlučio kao u stavu III izreke.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić