Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3102/22 od 14.07.2022. godine odbijena je žalba tuženog i potvrđena navedena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, pozivajući se na član 404. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je dostavila odgovor na reviziju kojim je osporila revizijske navode tuženog i predložila odbijanje revizije kao neosnovane.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u zdravstvenim ustanovama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20, u daljem tekstu ZPP), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju na kome su zasnovane nižestepene odluke, tužilja je bila u radnom odnosu kod tuženog na radnom mestu ... u posebnim uslovima rada, sa koeficijentom za obračun plate od 7,34. U utuženom periodu od 01.06.2018. godine do 31.05.2021. godine, tuženi je tužilji obračunavao i isplaćivao zaradu tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množio koeficijentom radnog mesta. Navedena metodologija obračuna plate se primenjuje na sve zaposlene u državnim organima i javnim službama od jula 2001. godine, od kada je u primeni Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 123/21), prema kom zakonu se dodaci za regres i ishranu u toku rada za zaposlene kod tuženog nisu posebno obračunavali i isplaćivali, jer su sadržani u koeficijentu radnog mesta. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate, u spornom periodu, bila niža od iznosa minimalne zarade, tuženi je tužilji svakog meseca vršio korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužilji u spornom periodu, isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilje, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije iskazana kao posebna stavka. Visina potraživanja tužilje određena je prema drugoj varijanti nalaza veštaka, koji je istu utvrdio u nedostatku parametara iz opštih akata analognom primenom parametara u važećem Posebnom kolektivnom ugovoru koji se odnosi na javna preduzeća u komunalnoj delatnosti koja se finansiraju iz budžeta, koji je važio u spornom periodu, na osnovu koga se isplaćuju navedene naknade zaposlenima koji zaradu takođe ostvaruju isplatom iz budžeta Republike Srbije, te po mišljenju sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke neisplaćena naknada za ishranu za tužilju u spornom periodu od 01.06.2018. godine do 31.05.2021. godine ukupno iznosi 142.346,28 dinara, dok neisplaćeni regres u istom periodu iznosi ukupno 101.432,21 dinara

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženog da tužilji isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora za utuženi period, u visini koja je utvrđena veštačenjem, sa pripadajućom kamatom, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tuženi tužilji isplaćivao minimalnu zaradu sledi da tužilji nije isplaćena naknada za ishranu i regres, pa je tuženi dužan da joj te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilje.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Tuženi je zdravstvena ustanova koja se u smislu Zakona o javnim službama (“Službeni glasnik RS, br. 24/91…83/14) smatra javnom službom, zbog čega se na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana Zakona propisuje da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20), u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe Zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog Zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun i isplatu plata koji se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Sledom rečenog, primenom citiranih propisa, tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora jer su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, a okolnost da je tužilji, u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada, bez uticaja je na drugačije odlučivanje.

Imajući u vidu sve navedeno, na osnovu člana 416. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu drugom izreke.

Kako je Vrhovni kasacioni sud preinačio nižestepene presude, to je na osnovu člana 153. stav 1., 154., 162. i 163. ZPP odlučio i o troškovima parničnog postupka, pa je obavezao tužilju da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 99.000,00 dinara, i to za sastav odgovora na tužbu i tri obrazložena podneska u iznosu od po 9.000,00 dinara, za zastupanje tuženog od strane advokata na dva održana ročišta u iznosu od po 10.500,00 dinara, za zastupanje tuženog od strane advokata na jednom neodržanom ročištu u iznosu od 6.000,00 dinara i za sastav žalbe i revizije u iznosu od po 18.000,00 dinara, zbog čega je primenom člana 165. stav 2. ZPP odlučeno kao u stavu trećem izreke. Tuženom nisu dosuđeni traženi troškovi sudskih taksi iz razloga što tuženi ove troškove nije opredelio po iznosu u skladu sa odredbom člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić