U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Mirosavljević, predsednika veća, Nadežde Vidić, Mirjane Andrijašević, Zorana Hadžića i Gordane Komnenić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., BB iz ..., VV iz ... i GG iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Jelena Vuković, advokat iz ..., protiv tuženog Instituta za onkologiju Vojvodine, iz Sremske Kamenice, čiji je punomoćnik Oliver Zeveđi, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2571/22 od 22.06.2022. godine, u sednici održanoj 07.06.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2571/22 od 22.06.2022. godine, kao o izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2571/22 od 22.06.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1471/21 od 16.03.2022. godine u stavu prvom, drugom, trećem, četvrtom, petom, šestom, sedmom, osmom, devetom i desetom izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužilja AA, BB, VV i GG da se obaveže tuženi da tužiljama za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine naknadi troškove ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućom zateznom kamatom, i to: tužilji AA troškove ishrane u toku rada u iznosu od 94.985,50 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 20.143,68 dinara, kao i troškove regresa za korišćenje godišnjeg odmora u iznosu od 83.692,22 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 16.361,42 dinara; tužilji BB troškove ishrane u toku rada u iznosu od 72.553,50 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 16.857,39 dinara, kao i troškove regresa za korišćenje godišnjeg odmora u iznosu od 83.692,22 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 16.361,42 dinara, tužilji VV troškove ishrane u toku rada u iznosu od 102.696,50 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 21.309,64 dinara, kao i troškove regresa za korišćenje godišnjeg odmora u iznosu od 83.692,22 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 16.361,42 dinara i tužilji GG troškove ishrane u toku rada u iznosu od 108.479,75 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 22.233,13 dinara, kao i troškove regresa za korišćenje godišnjeg odmora u iznosu od 83.692,22 dinara sa zateznom kamatom od 04.12.2021. godine do isplate i obračunatom zateznom kamatom do 03.12.2021. godine u iznosu od 16.361,42 dinara i ODBIJA zahtev tužilja da se obaveže tuženi da tužiljama naknadi troškove parničnog postupka sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate, u roku od osam dana od dana prijema pisanog otpravka ove presude.

OBAVEZUJU tužilje da tuženom na ime naknade troškova celog postupka isplate 156.618,00 dinara, i to: na ime troškova prvostepenog postupka iznos od 27.000,00 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate i na ime troškova drugostepenog i revizijskog postupka iznos od 129.618,00 dinara, u roku od osam dana od dana prijema pisanog otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1471/21 od 16.03.2022. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se tužbeni zahtevi tužilja usvoje. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužilji AA iz ... naknadi troškove ishrane u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužilji AA naknadi regres za korišćenje godišnjeg odmora za isti period sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužilji BB iz ... naknadi troškove ishrane u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi da tužilji VV naknadi regres za korišćenje godišnjeg odmora za isti period sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom šestim izreke, obavezan je tuženi da tužilji GG iz ... naknadi troškove ishrane u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom sedmim izreke, obavezan je tuženi da tužilji GG naknadi regres za korišćenje godišnjeg odmora za isti period sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom osmim izreke, obavezan je tuženi da tužilji VV naknadi troškove ishrane u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom devetim izreke, obavezan je tuženi da tužilji VV naknadi regres za korišćenje godišnjeg odmora za isti period sa zateznom kamatom i obračunatom zateznom kamatom, kao u njegovom sadržaju. Stavom desetim izreke, obavezan je tuženi da tužiljama naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 220.161,67 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom jedanaestim izreke, odbijen je zahtev tužilja za oslobađanje od obaveza plaćanja troškova sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2571/22 od 22.06.2022. godine, odbijena je žalba tuženog i prvostepena presuda potvrđena u usvajajućem delu odluke o tužbenom zahtevu.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog, radi ujednačavanja sudske prakse u pogledu prava zaposlenih u zdravstvenim ustanovama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u radnom odnosu kod tuženog sa koeficijentom za obračun i isplatu plate od 6,83. Tuženi je u spornom periodu tužiljama obračunavao i isplaćivao osnovnu platu na taj način što je osnovicu koju objavljuje Vlada RS množio s koeficijentom radnog mesta tužilja, pa kako je tako dobijeni proizvod, sa uvećanjem po osnovu minulog rada, bio niži od iznosa propisane minimalne neto zarade, tuženi je svakog meseca prilikom obračuna osnovne plate vršio dopunu do iznosa minimalne zarade. Tuženi u obračunskim listama za sporni period nije iskazivao topli obrok i regres kao posebnu obračunsku stavku, niti je iskazivao koji se deo koeficijeta odnosi na ove nakanade. U toku prvostepenog postupka obavljeno je ekonomsko-finansijsko veštačenje, a sud je prihvatio varijantu obračuna traženih naknada prema najpovoljnijim parametrima za tuženog iz trenutno važećih PKU u Republici Srbiji, i to naknada za ishranu u toku rada u iznosu od 250,00 dinara bruto i mesečni iznos regresa u visini od 1/12 minimalne zarade u RS.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su ocenili da postoji obaveza tuženog da tužilji isplati sporne naknade. Tužiljama, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, u minimalnoj zaradi ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tuženi tužiljama isplaćivao minimalnu zaradu sledi da tužiljama nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tuženi dužan da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Po oceni Vrhovnog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su na pravilno utvrđeno činjenično stanje nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Tuženi je zdravstvena ustanova koja se u smislu Zakona o javnim službama (“Službeni glasnik RS, br. 24/91…83/14) smatra javnom službom, zbog čega se na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20), u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...113/17), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2 tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene kod tuženog koji se smatra javnom službom, pa se na utvrđivanje i obračun plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodno važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“, br. 106/2018). Dakle, na osnovu navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilja sadržan bilo u opštem bilo u posebnom aktu. To znači da tužiljama ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu plate, pa je to što je tužiljama u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na odlučivanje.

Imajući u vidu sve navedeno, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev.

Saglasno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji pa, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP ima pravo na naknadu troškova celog postupka. Iznos troškova odmeren je prema opredeljenom zahtevu tuženog, uzimajući pri tom, u skladu sa čl. 154. st. 1 ZPP- a, u obzir samo one troškove koji su bili potrebni za vođenje parnice, i to: za zastupanje od strane punomoćnika advokata na dva održana ročišta za glavnu raspravu po 10.500,00 dinara, za pristup na jedno neodržano ročište za glavnu raspravu 6.000,00 dinara i na ime sastava žalbe i revizije iznos od po 18.000,00 dinara, primenom Advokatske tarife važeće na dan preduzimanja te parnične radnje („Službeni glasnik RS“, br. 37/21 od 14.04.2021. godine); troškovi sudskih taksi na žalbu i odluku suda po žalbi u iznosu od po 13.374,00 dinara, na reviziju u iznosu od 26.748,00 dinara i odluku suda po reviziji u iznosu od 40.122,00 dinara, prema važećoj TT; sa zakonskom zateznom kamatom na dosuđeni iznos troškova prvostepenog postupka počev od izvršnosti presude do isplate, na osnovu odredbe člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Iz navedenih razloga, primenom člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća-sudija
Dragana Mirosavljević, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić