U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Miljuš, Tatjane Matković Stefanović, Jasmine Stamenković i Dragane Marinković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., selo ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat u Nišu, protiv tuženog AD „Infrastruktura železnice Srbije“, Beograd, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1843/22 od 24.06.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 10.02.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1843/22 od 24.06.2022. godine, u delu kojim je odlučeno o potraživanju tužioca za period od jula 2017. godine zaključno sa februarom mesecom 2018. godine.

PREINAČAVAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1843/22 od 24.06.2022. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1913/2020 od 09.11.2021. godine u odbijajućem delu za tužbeni zahtev za naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od jula 2017. godine zaključno sa februarom mesecom 2018. godine i u delu odluke o troškovima postupka, tako što se OBAVEZUJE tuženi AD „Infrastruktura železnice Srbije“, Beograd da tužiocu AA iz ..., selo ..., na ime naknade troškova za ishranu u toku rada, za period od jula 2017. godine zaključno sa februarom mesecom 2018. godine, isplati iznos od 63.483,09 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, i to: za jul 2017. godine iznos od 8.440,80 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.08.2017. godine do isplate, za avgust 2017. godine iznos od 7.528,85 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.09.2017. godine do isplate, za septembar 2017. godine iznos od 2.698,29 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.10.2017. godine do isplate, za oktobar 2017. godine iznos od 7.231,80 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, za novembar 2017. godine iznos od 6.712,22 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.12.2017. godine do isplate, za decembar 2017. godine iznos od 7.476,07 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.01.2018. godine do isplate, za januar 2018. godine iznos od 7.797,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.02.2018. godine do isplate i za februar 2018. godine, iznos od 7.882,56 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.03.2018. godine do isplate, kao i da tužiocu na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od jula 2017. godine pa zaključno sa februarom mesecom 2018. godine isplati iznos od 28.552,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom, i to: za jul 2017. godine iznos od 3.077,38 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.08.2017. godine do isplate, za avgust 2017. godine iznos od 3.006,31 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.09.2017. godine do isplate, za septembar 2017. godine iznos od 2.951,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.10.2017. godine do isplate, za oktobar 2017. godine iznos od 3.013,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, za novembar 2017. godine iznos od 2.929,94 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.12.2017. godine do isplate, za decembar 2017. godine iznos od 2.973,44 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.01.2018. godine do isplate, za januar 2018. godine iznos od 3.396,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.02.2018. godine do isplate i za februar 2018. godine iznos od 3.128,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.03.2018. godine do isplate, u roku od 8 dana od dana prijema pisanog otpravka presude, te tako što se OBAVEZUJE tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 76.600,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema pisanog otpravka presude.

NE DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1843/22 od 24.06.2022. godine, u odbijajućem delu za tužbeni zahtev za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za mesec mart i april 2018. godine, i u tom delu se revizija ODBACUJE kao nedozvoljena.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 21.600,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1913/2020 od 09.11.2021. godine u stavu prvom izreke dozvoljeno je preinačenje tužbe kao u podnesku tužioca od 17.09.2021. godine. U stavu drugom izreke odbijen je osnovni tužbeni zahtev za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada, za period od jula 2017. godine zaključno sa aprilom mesecom 2018. godine, u iznosu od 63.483,09 dinara sa zateznom kamatom na pojedinačne iznose bliže navedene u izreci prvostepene presude. U stavu trećem izreke odbijen je osnovni tužbeni zahtev za isplatu naknade troškova regresa za period od jula 2017. godine zaključno sa aprilom mesecom 2018. godine u iznosu od 28.552,25 dinara, sa zateznom kamatom na pojedinačne iznose bliže navedene u izreci prvostepene presude. U stavu četvrtom i petom izreke odbijeni su eventualni tužbeni zahtevi za isplatu navedenih naknada za isti period, samo u drugim iznosima sa zateznom kamatom kako je navedeno u ovim stavovima izreke prvostepene presude. U stavu šestom izreke odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1843/22 od 24.06.2022. godine, odbijena je žalba tužioca kao neosnovana i potvrđena je prvostepena presuda u stavu drugom, trećem, četvrtom, petom i šestom izreke. Odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv drugostepene presude tužilac je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda u konkretnom slučaju ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji tužioca kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20), radi ujednačavanja sudske prakse u pogledu isplate naknade na ime troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period do februara 2018. godine, pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, u navedenom delu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužioca osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog na osnovu Aneksa ugovora o radu od 1.9.2015. godine. Tužiocu za period od jula 2017. godine do februara 2018. godine, poslodavac nije u obračunima zarade posebno iskazivao iznose naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, dok je za period od marta do aprila 2018. godine tužiocu predmetna naknada isplaćena u skladu sa Kolektivnim ugovorom iz 2018. godine. Visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za sporni period utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, i to u dve varijante: prema prvoj varijanti koja se zasniva na Opštem kolektivnom ugovoru iz 2008. godine, ukupna naknada za topli obrok iznosi 63.483,09 dinara, dok naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznosi 28.552,25 dinara; prema drugoj varijanti obračun je izvršen u skladu sa Pojedinačnim kolektivnim ugovorom za JP „Železnice Srbije“, prema kom ukupna naknada za topli obrok iznosi 108.445,16 dinara, dok naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznosi 38.736,33 dinara. Prvostepeni sud je prihvatio nalaz i mišljenje veštaka sa stanovišta matematičkog obračuna.

Na temelju tako utvrđenih činjenica nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, primenom člana 104., člana 105., člana 118. stav 1. tač. 5. i 6. Zakona o radu i Kolektivnog ugovora poslodavca prethodnika iz 2015. godine, sa obrazloženjem da je tuženi u skladu sa opštim aktom tužiocu kroz vrednost radnog časa za obračun zarade obračunao i isplatio i naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Smatraju da propust poslodavca da u obračunu zarade iskaže podatke po ovim osnovama ne vodi zaključku da iznosi po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora tužiocu nisu isplaćeni, kao i da je takvo pravno shvatanje zauzeo i Ustavni sud u odluci Už 2779/2009 od 08.09.2011. godine, donetoj po ustavnoj žalbi drugog lica u sličnoj činjeničnoj i pravnoj situaciji.

Osnovano se revizijom tužioca ukazuje da se navedeno stanovište nižestepenih sudova u delu koji se odnosi na isplatu utuženih naknada za period od jula 2017. godine do februara 2018. godine, zasniva na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br.61/05), koji se primenjuje od 01.01.2006. godine, predviđeno je i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačka 5. i 6.), koji moraju biti iskazani u obračunskoj listi za sve zaposlene. Aneksom Kolektivnog ugovora tuženog („Službeni Glasnik RS“ br. 4/06), odredbom člana 2. izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora, pa je predviđeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Članom 5. stav 6. Aneksa propisano je da u vrednost jednog radnog časa iz stava 1. i 2. ovog člana uključena je i vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za godišnji odmor svedena na jedan radni čas. Iz ovakve formulacije vrednosti radnog časa ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, jer isti nisu iskazani u nominalnim iznosima.

Dakle, počev od 01.01.2006. godine zaposlenima je dato pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a poslodavcima je ostavljena mogućnost da svojim aktom utvrde visinu tih naknada koji mogu biti veći ili manji od naknada predviđenih Opštim kolektivnim ugovorom. Visina ovih naknada mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto. Tuženi u toku postupka nije dostavio sudu niti sudskom veštaku ovu odluku, iz čega se može zaključiti da ovakva odluka nije ni doneta. To ne isključuje pravo tužioca na isplatu ovih naknada. Suprotno materijalnopravnom zaključku drugostepenog suda da ne postoji osnov za ostvarivanje prava tužioca na naknadu traženih troškova za period od jula 2017. godine do februara 2018. godine jer su isti uračunati u cenu radnog časa, iz utvrđenih činjenica proizlazi da tuženi ove naknade nije posebno obračunavao u obračunskim listovima, niti ih je isplaćivao tužiocu u utuženom periodu. Na osnovu iznetog može se zaključiti da je tuženi u pogledu isplate navedenih naknada, zakonske odredbe primenjivao na štetu tužioca koji je ostao uskraćen za isplatu zakonom predviđene naknade.

S obzirom da Kolektivnim ugovorom za Železnice Srbije AD iz 2015. godine nije regulisana visina ovih naknada, tužilac može potraživati naknadu u neto iznosu prema parametrima iz ranijih kolektivnih ugovora. Tužilac je osnovni zahtev za naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora tražio u visini utvrđenoj u prvoj varijanti nalaza i mišljenja sudskog veštaka prema Opštem kolektivnom ugovoru iz 2008. godine, koji je prvostepeni sud prihvatio sa stanovišta pravilnosti matematičkog obračuna, zbog čega je ovako postavljeni zahtev tužioca osnovan.

Preinačena je i odluka o troškovima postupka u skladu sa odredbom člana 153. stav 3. i 165. stav 2. ZPP-a, pa s obzirom na to da tužilac nije uspeo samo u srazmerno neznatnom delu svog zahteva, Vrhovni kasacioni sud je tužiocu dosudio troškove postupka u ukupnom iznosu od 82.000,00 dinara, i to: iznos od 25.200,00 dinara na ime pristupa na dva održana ročišta (10.500,00 dinara po jednom ročištu + PDV), iznos od 7.200,00 dinara na ime pristupa na jedno odloženo ročište (6.000,00 dinara + PDV), iznos od 7.200,00 dinara na ime sastava tužbe (6.000,00 dinara + PDV), iznos od 10.800,00 dinara na ime sastava jednog obrazloženog podneska (9.000,00 dinara + PDV), iznos od 10.000,00 dinara na ime veštačenja i iznos od 21.600,00 dinara na ime sastava žalbe, sve u skladu sa Tarifom o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Zakona o sudskim taksama. Tužiocu nisu dosuđeni troškovi sudskih taksa žalbenog postupka imajući u vidu da ove troškove tužilac nije opredelio po visini u skladu sa odredbom člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedenih razloga Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 416. stav 1. ZPP-a doneo odluku u stavu drugom izreke.

U preostalom delu pobijane presude kojom je pravnosnažno odlučeno o tužbenom zahtevu za isplatu utuženih naknada za mesec mart i april 2018. godine, Vrhovni kasacioni sud nalazi da nisu ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj.

Nižestepeni sudovi su u tom delu odbili tužbeni zahtev nalazeći da nema uslova za obavezivanje tuženog na isplatu navedenih naknada. Imajući u vidu način presuđenja i razloge na kojima su zasnovane nižestepene odluke, Vrhovni kasacioni sud nalazi da ne postoji potreba za novim tumačenjem prava, niti za ujednačavanjem sudske prakse. U navedenom periodu 2018. godine se primenjivao, počev od marta meseca Kolektivni ugovor u skladu sa kojim su tužiocu isplaćene naknade. Stoga, nema osnova za odlučivanje o reviziji tužioca kao posebnoj u navedenom delu, budući da su odluke nižestepenih sudova u skladu sa sudskom praksom u predmetima sa istovetnom činjeničnopravnom sadržinom.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao dozvoljenost revizije u navedenom delu i prema odredbi člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP-a, i utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Odredbom člana 403. stav 3. ZPP-a propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijenog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

U konkretnoj pravnoj stvari, tužba je podneta 07.08.2020. godine, a preinačena je 17.09.2021. godine. Imajuću u vidu da vrednost predmeta spora pobijanog dela koji se odnosi na isplatu utuženih naknada za mart i april mesec 2018. godine ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, Vrhovni kasacioni sud nalazi da u ovom delu revizija tužioca nije dozvoljena.

Iz navedenih razloga Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbi člana 404. I 413. ZPP-a doneo odluku u stavu trećem izreke.

Primenom odredbe člana 154, 163. i 165. stav 2 Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je tužiocu dosudio troškove revizijskog postupka u iznosu od 21.600,00 dinara (18.000,00 dinara + PDV) na ime troškova sastava revizije od strane punomoćnika advokata. Tužiocu nisu dosuđeni troškovi sudskih taksa revizijskog postupka imajući u vidu da ove troškove tužilac nije opredelio po visini u skladu sa odredbom člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić