Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20) i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme na radnom mestu ... u službi za ... poslove tuženog, na osnovu ugovora o radu od 19.12.2012. godine i pratećih aneksa. Rešenjem tuženog od 07.07.2016.godine tužilji je otkazan ugovor o radu kao višku i prestao radni odnos.

U postupku je utvrđeno da je tuženi imao obavezu sprovođenja racionalizacije prema Zakonu o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru („Službeni glasnik RS“ br. 68/15 i 85/15-Us) i Odluci Vlade Republike Srbije o maksimalnom broju zaposlenih na neodređeno vreme u sistemu državnih organa, sistemu javnih službi, sistemu Autonomne pokrajine Vojvodine i sistemu lokalne samouprave za 2015. godinu, kojom je broj zaposlenih kod tuženog ograničen na 1344. Tuženi je doneo Pravilnik o proceduri za utvrđivanje viška zaposlenih nemedicinskih radnika od 29.01.2016. godine kojim je odredio kriterijume za utvrđivanje viška za zaposlene nemedicinske radnike, i to osnovni kriterijum – dužina efektivnog staža osiguranja i dopunski kriterijum – primanja po članu domaćinstva, broj dece do 26 godina starosti koja su izdržavana lica, zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegove uže porodice. Nakon toga tuženi je doneo i Pravilnik o organizaciji i sistematizaciji poslova od 28.03.2016. godine, kojim je za radno mesto ..., koje poslove je tužilja obavljala, smanjio broj izvršilaca sa 17 na 8 izvršilaca. Ministarstvo zdravlja je na ovaj Pravilnik dalo saglasnost 18.05.2016. godine. Tuženi je doneo i Odluku o sprovođenju ankete među zaposlenima radi sporazumnog prestanka radnog odnosa uz isplatu novčane naknade. Dana 02.06.2016. godine tuženi je sa reprezentativnim sindikatom njegovih zaposlenih zaključio Sporazum o utvrđivanju kriterijuma za višak nemedicinskih radnika kod tuženog, kojim je dužina efektivnog staža osiguranja utvrđena kao osnovni kriterijum. U daljem 06.06.2016. godine tuženi je doneo Predlog programa rešavanja viška zaposlenih nemedicinskih radnika, na koji su pozitivno mišljenje dali sindikati i filijala NSZ, a 27.06.2016. godine Upravni odbor tuženog je usvojio Program rešavanja viška zaposlenih nemedicinskih radnika. Programom rešavanja viška zaposlenih od 27.06.2016. godine tuženi je predvideo kriterijume za utvrđenje viška zaposlenih (osnovne i dopunske) kao i izuzetke od primene kriterijuma, a kao osnovni kriterijum uzete su godine efektivnog staža osiguranja, tako što se svaka godina staža kod tuženog vrednuje 2 boda, a svaka godina kod drugog poslodavca 0,125 bodova, dok su kao dopunski kriterijumi uzeti drugi parametri.

U sprovođenju usvojenog Programa rešavanja viška zaposlenih od 27.06.2016.godine, tuženi je 07.07.2016. godine doneo rešenje kojim je tužilji otkazao ugovor o radu zaključno sa danom 26.07.2016. godine i utvrdio otpremninu u iznosu od 57.862,91 dinara. Otpremnina je isplaćena 26.08.2016. godine, sa jednim danom zakašnjenja u odnosu na dan prestanka radnog odnosa. Takvo kašnjenje od strane tuženog, evidentno bez namere da izbegne ili oteža ispunjenje obaveze, ne predstavlja razlog za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu, obzirom da je otpremnina tužilji isplaćena pre podnošenja tužbe 30.08.2016. godine. U rešenju o otkazu je navedeno da je u skladu sa utvrđenim kriterijumima tužilja jedna od zaposlenih sa najmanje bodova prilikom rangiranja, u odnosu na ostale ...u Službi za ... poslove, zbog čega je oglašena viškom zaposlenih. U postupku je utvrđeno da je tužilja ostvarila 6 bodova primenom osnovnog kriterijuma i da u navedenoj službi ... ima 10 zaposlenih na radnom mestu ..., od kojih po broju bodova koji su prikazani u rang listi tužilja ima veći broj bodova od još 8 radnika na istim poslovima. Takođe, utvrđeno je da se u bodovanju i rangiranju tuženi nije pridržavao kriterijuma koji su zajednički utvrdili Ministarstvo zdravlja i reprezentativni sindikati u oblasti zdravstva u Republici Srbiji, čija primena je instrukovana tuženom jednako kao i drugim zdravstvenim centrima koji podležu istovrsnoj obavezi u procesu racionalizacije broja zaposlenih do utvrđenog maksimalnog broja po Odluci Vlade Republike Srbije.

Članom 5. Kriterijuma za utvrđivanje viška zaposlenih nemedicinskih radnika u zdravstvu na nivou RS, utvrđenih od strane Ministarstva zdravlja i reprezentativnih sindikata u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije (na način da su predloženi od strane reprezentativnih sindikata u oblasti zdravstva i prihvaćeni od strane Ministarstva zdravlja, koje ih je prosledilo na postupanje zdravstvenim centrima) predviđeno je da se pri predlaganju za utvrđivanje zaposlenog za čijim je radom u skladu sa zakonom prestala potreba primenjuju kriterijumi: A) primanja po članu domaćistva, B) dužina efektivnog staža osiguranja, V) zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegove uže porodice, G) broj dece do 26 godina starosti prema kojima zaposleni ima obavezu izdržavanja i D) po osnovu uslova rada. U Programu koji je doneo 26.06.2016. godine tuženi je utvrdio drugačije kriterijume i primenu. Utvrdio je kao osnovni kriterijum A) dužinu efektivnog staža osiguranja, koji se sastoji od dva podkriterijuma koji se zbirno boduju: za svaku navršenu godinu provedenu u radnom odnosu u Zdravstvenom centru Vranje, dva boda i za svaku navršenu godinu provedenu u radnom odnosu kod drugog poslodavca 0,125 bodova, a da ukoliko dva ili više zaposlena imaju isti broj bodova po osnovnom kriterijumu primenjuju se dopunski kriterijumi u ukupnom zbiru, i to: A) primanja po članu porodičnog domaćinstva, B) broj dece do 26 godina starosti prema kojima zaposleni ima obavezu izdržavanja, C) zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegove uže porodice.

Kod iznetog stanja stvari, presudama nižestepenih sudova je osporeno rešenje tuženog poništeno kao nezakonito i obavezan tuženi da vrati tužilju na rad i rasporedi na odgovarajuće poslove, uz date razloge o nezakonitosti rešenja o otkazu ugovora o radu tužilji kao višku, pre svega zbog toga što tuženi u proceduri utvrđivanja viška zaposlenih nije primenio kriterijume resornog ministarstva i reprezentativnih sindikata u oblasti zdravstva, suprotno njihovom obavezujućem karakteru, već kriterijume koje je sam odredio, zbog čega se ne može utvrditi da li bi primenom kriterijuma ministarstva tužilja bila povoljnije rangirana. Cenjeno je i da tuženi nije pružio dokaze o tome da li je ne samo među ..., već i kod ostalog nemedicinskog osoblja sproveo anketu o dobrovoljnom prestanku radnog odnosa, bez obzira na činjenicu iz kojih izvora finansiranja se obezbeđuju njihove zarade, kao ni dokaze da je izložio konkurenciji sve nemedicinske zaposlene, odnosno sve zaposlene sa istom ili stručnom odgovarajućoj tužiljinoj, već samo ... odnosno da tužilju nije stavio u neravnopravan položaj jer nije utvrdio da li van poslova tog radnog mesta, postoje drugi poslovi koje bi ona mogla da obavlja.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava su neosnovani.

Tuženi je prema članu 22. stav 1. i stav 2. Zakona o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru („Službeni glasnik RS“ br. 68/15, 85/15-US, 81/16-US i 95/18) bio dužan da nakon donošenja novih akata o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta i prestanka radnog odnosa zaposlenih sa kojima je zaključen sporazum, utvrdi broj zaposlenih za čijim radom prestaje potreba u skladu sa novom organizacijom rada, najmanje do broja utvrđenog odlukom o maksimalnom broju zaposlenih, i da donese i sprovede program rešavanja viška zaposlenih na način određen zakonom.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05... 75/14) u članu 155. propisani su obavezni elementi koje program mora da sadrži, ali Zakon o radu ne sadrži kriterijume, ni upućujuće norme o primeni kriterijuma.

U situaciji kada su kriterijumi utvrđeni na jedinstven način u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije, zdravstveni centar kao poslodavac je dužan da se tih kriterijuma pridržava. Međutim, tuženi nije sledio instrukcije i uputstva Ministarstva zdravlja koje su mu upućivane, da u Program uvrsti i primeni jedinstveno utvrđene kriterijume po redosledu kako je navedeno u članu 5. ovog akta prosleđenog od strane nadležnog ministarstva. Sudovi su, kao i Ministarstvo zdravlja Republike Srbije, stava da su svi zdravstveni centri u Srbiji bili u obavezi da primenjuju kriterijume na način kako je to navedeno u članu 5. jedinstveno utvrđenih kriterijuma i da nisu mogli da menjaju navedene kriterijume u pogledu bodovanja, kao ni u pogledu određivanja osnovnih i dopunskih kriterijuma. Tuženi je suprotno ovako utvrđenim kriterijumima u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije, a koje je bio u obavezi da primenjuje kao kriterijume kod utvrđivanja viška zaposlenih, primenio kao osnovni kriterijum dužinu staža osiguranja i istom dao prioritet u odnosu na ostale kriterijume, s tim da je i kriterijum dužine staža osiguranja različito vrednovao (radni staž kod tuženog više vrednovao u odnosu na radni staž kod drugog poslodavca) i na taj način dao prednost zaposlenima koji su duže radili kod tuženog, bez obzira na lične i porodične prilike zaposlenih i uslove rada.

Obaveznost primene jedinstveno utvrđenih kriterijuma u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije, nije se odnosila samo na one zdravstvene centre koji to nisu imali regulisano u svojim aktima. Stoga su neosnovani navodi revizije kojima se ukazuje da kriterijumi za utvrđivanje viška zaposlenih, nisu bili obavezujući, već da su isti dostavljeni kao predlog.

Imajući u vidu da tuženi prilikom donošenja osporenog rešenje o prestanku radnog odnosa tužilji otkazom ugovora o radu nije postupio u skladu sa odredbama člana 153. – 159. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13 i 85/14) kojima je regulisan postupak rešavanja viška zaposlenih, odnosno primenio jedinstveno utvrđene kriterijume u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije, to je pravilno poništeno kao nezakonito osporeno rešenje tuženog doneto na osnovu odredbe člana 179. stav 5. tačka 1. Zakona o radu.

Pravilna je i odluka o vraćanju tužilje na rad doneta primenom člana 191. stav 1. Zakona o radu, zbog čega su i u tom delu neosnovani navodi revizije kojima se ukazuje da je sud trebao da odbije zahtev tužilje za vraćanje na rad i dosudi naknadu štete na teret poslodavca, kao vid sankcije zbog nepridržavanje propisane procedure. Pravnosnažnom delimičnom presudom pravilno je odlučeno o nezakonitosti otkaza i restituciji tužilje u radni odnos, a zahtev za naknadu štete u vidu izgubljene zarade predmet je daljeg postupka.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Primenom člana 165. stav 1. ZPP odbijen je zahtev tužilje za troškove revizijskog postupka, jer troškovi odgovora na reviziju nisu bili potrebni radi vođenja parnice u smislu člana 154. ZPP.

Predsednik veća-sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić