OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 58.600,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti presude do isplate, kao i troškove drugostepenog i revizijskog postupka u iznosu od 57.469,20 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1995/20 od 23.12.2021. godine, stavovima prvim i drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za mesece oktobar i novembar 2017. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za mesece oktobar, novembar i decembar 2017. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određeno ovim stavovima izreke. Stavovima trećim i četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan alternativni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za mesece oktobar i novembar 2017. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za mesece oktobar, novembar i decembar 2017. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određeno ovim stavovima izreke. Stavom šestim izreke, odbačena je tužba u delu u kom je traženo da su obaveže tuženi da isplati tužiocu na ime naknade troškova ishrane u toku rada iznos od 0,00 dinra sa kamatom počev od 15.01.2018. godine do isplate. Stavom šestim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2016/22 od 25.07.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. ZPP.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situciji izraženim u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je bio u radnom odnosu na neodređeno vreme kod tuženog privrednog društva, a na osnovu Aneksa Ugovora o radu od 28.08.2015. godine kojim je izmenjen Ugovor o radu koji je tužilac zaključio sa AD „Železnice Srbije“ pravnim prethodnikom tuženog. Nakon izvršenih statusnih promena tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd kao novoosnovano privredno društvo, primenjivao je Kolektivni ugovor za A.D. „Železnice Srbije“ (Službeni glasnik „Železnice Srbije“ br. 4/15 od 24.03.2015. godine) kojim je u članu 57. propisano da se vrednost jednog radnog časa za obračun i isplatu zarada utvrđuje u skladu sa zakonom i drugim aktima, da se može utvrđivati kvartalno i šestomesečno, a da je u vrednost jednog radnog časa uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora, svedena na jedan radni čas. Visina navedenih naknada nije vrednosno iskazana, niti se može utvrditi u kom procentu učestvuje u vrednost jednog časa, a novčano nisu iskazane ni u platnim listama za sporni period. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast utvrđena je visina troškova na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za sporni period, prema prvoj verijanti primenom parametra iz Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br.50/2008, 104/2008 i 8/2009) i prema drugoj varijanti primenom parametra iz Kolektivnog ugovora za JŽTP „Beograd“ („Službeni glasnik RS“ br.37/95 i 7/2000). U skladu sa nalazom i mišljenjem veštaka (opredeljujući zahtev kao primarni prema prvoj varijanti nalaza i kao alternativni zahtev prema drugoj varijanti), tužilac je konačno postavio tužbeni zahtev.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući odredbe člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu i člana 57. stav 1. Kolektivnog ugovora tuženog („Službeni glasnik Železnice Srbije“ br.4/15) ocenili da tužilac neosnovano potražuje naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom na to da zaposleni ne može posebno ostvarivati naknadu predmetnih troškova, kada je to pravo ostvario kroz vrednost obračunatih i isplaćenih časova rada u skladu sa kolektivnim ugovorom, usled čega je bez uticaja okolnost da visina naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije vrednosno iskazana, niti se može utvrditi u kom procentu učestvuje u vrednost radnog časa. Ovo stoga, što zakonska odredba isplatu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora predviđa samo kao pravo zaposlenog, pa kad ugovor o radu i kolektivni ugovor ne utvrđuje visinu naknade ovih troškova, već se određuje da se oni uračunavaju u cenu radnog časa, tada zaposleni ne može tražiti posebno isplatu novčanih iznosa iz ovih osnova, jer nema odgovarajućeg kolektivnog ugovora, kao opšteg akta i instrumenta za njihovu konkretizaciju.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tužioca ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje, pogrešno primenili materijalno pravo.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom, a Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br. 61/05), koji se primenjuje od 01.01.2006. godine predviđeno je i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačka 5. i 6.), koji moraju biti iskazani u obračunskoj listi za sve zaposlene, prema članu 121. istog zakona i Pravilnika o sadržaju obračuna zarada, odnosno naknada zarada („Službeni glasnik RS“ br. 90/2014 i 44/2018) kojim se propisuje sadržaj obračuna zarade, između ostalog i iznos naknade troškova koji imaju karakter zarada - topli obrok i regres (član 3. stav. 1. tačka 7). Dakle, počev od 01.01.2006. godine zaposlenim je dato pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada, kao i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a poslodavcima je ostavljena mogućnost da svojim aktima o raspodeli zarade, mogu ugovarati manji ili veći iznos regresa i toplog obroka od onog koji je bio predviđen Opštim Kolektivnim ugovorom i Zakonom o radu, ali samo ukoliko je doneta odluka kojom je predviđena visina regresa i toplog obroka.

Odredbom člana 2. Aneksa Kolektivnog ugovora „Železnice Srbije“ AD („Službeni Glasnik RS“, br. 4/06) izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora iz 2002 godine i određeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora, dok je odredbama člana 5. ovog Aneksa, članom 18. stav 2. Aneksa 7 Kolektivnog ugovora od 23.06.2014. godine, kao i članom 57. stav 2. Kolektivnog ugovora „Železnice Srbije“ AD iz 2015. godine („Službeni glasnik RS“, br. 4/15), propisano da je u vrednost jednog radnog časa uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora svedena na jedan radni čas.

Visina troškova na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora i troškova ishrane u toku rada, mora biti konkretizovana i određena linearno za sve zaposlene, što znači da ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez ozbira na njihovu stručnu spremu, zvanje i radno mesto. Bez određivanja visine naknade u nominalnom iznosu, ona ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi bila u direktnoj srazmeri sa koeficijentom radnog mesta, što se ne može prihvatiti i ne bi bilo pravilno. U konkretnom slučaju tuženi u toku postupka nije dostavio sudu akt kojim je određena visina traženih naknada iz čega se osnovano može zaključiti da isti nije ni donet.

Imajući u vidu izneto, kao i da odredbom člana 57. Kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 4/15) koja je identično regulisana i Aneksom kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 4/06), nije izvršena konkretizacija ovog prava u pogledu određivanja visine traženih naknada, jer se kroz određivanje naknade troškova za ishranu i regres u okviru ili kroz vrednost radnog časa, ne može utvrditi u kojim iznosima su oni zaposlenima priznati, to se ne može prihvatiti navod tuženih, da su zaposlenima pa i tužiocu isplaćeni kroz isplatu zarade, uračunate kroz vrednost jednog časa.

Na osnovu izloženog, obzirom da tužilac ima pravo na naknadu troškova za ishranu i regres i da Kolektivnim ugovorom tuženog, kao ni drugim opštim aktom, u spornom periodu visina ovih naknada nije određena, niti je plaćena zaposlenima, čini osnovanim tužbeni zahtev (primarni) kojim tužilac potražuje dosuđene iznose na ime naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, čija visina je utvrđena ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka, primenom poslednje regulative koja je predviđala parametre u pogledu visine troškova za ishranu i regres iz Opšteg kolektivnog ugovor („Službeni glasnik RS“ br.50/2008, 104/2008-Aneks I i 8/2009-Aneks II), a u skladu sa preciziranim (primarnim) tužbenim zahtevom prema redosledu koji je tužilac uspostavio u isticanju zahteva koji su međusobno povezani, jer proizilaze iz istog činjeničnog i pravnog osnova. zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca usvojen.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

S obzirom na postignuti uspeh tužioca u postupku po reviziji, to mu na osnovu člana 165. stav 2. ZPP, u vezi članova 153. stav 1, 154. stav 2. i 163. stav 2. ZPP, pripadaju troškovi celog postupka. Visina naknade troškova prvostepenog postupka odmerena je prema opredeljenom zahtevu sa traženim uvećanjem na ime PDV-a i to: za sastav tužbe od strane advokata i jednog podneska sa preciziranim tužbenim zahtevom iznos od po 10.800,00 dinara, na ime zastupanja na dva održana ročišta iznos od po 12.600,00 dinara i dva neodržana ročišta od po 7.200,00 dinara, prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata u vreme preduzimanja ovih parničnih radnji, kao i troškovi na ime veštačenja u iznosu od 10.000,00 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate. Tuženi je u obavezi da tužiocu naknadi i opredeljene troškove na ime sastava žalbe i revizije od po 21.600,00 dinara. Tužiocu su priznati i troškovi na ime sudske takse za reviziju od 5.707,68 dinara i revizijsku odluku od 8.561,52 dinara, sve prema važećoj TT. Tužiocu nisu priznati troškovi na ime sudskih taksi u prvostepenom i žalbenom postupku, s obzirom na to da zahtev za naknadu troškova spora u tom delu nije opredeljen po vrsti troškova, u skladu sa odredbom člana 163. stava 2. ZPP.

Na osnovu člana 165. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu četvrtom izreke.

Predsednik veća-sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić