Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 218/20 od 15.07.2020. godine odbijena je kao neosnovana žalba tužilje i navedena prvostepena presuda potvrđena. Odbijen je kao neosnovan zahtev tužilje za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene u postupku pred drugostepenim sudom.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408.Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/2011...18/2020) i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje. Drugostepeni sud je ocenio bitne žalbene navode, prihvatajući činjenično stanje utvrđeno prvostepenom presudom, kao i primenu materijalnog prava, te je postupio u skladu sa odredbama člana 396. stav 1. i stav 2. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je sa Opštinom Štrpce zaključila ugovor o zaposlenju 02.01.2008. godine za rad na određeno vreme na radnom mestu ..., sa ugovorenim trajanjem od 31.12.2007. godine do 31.12.2008. godine. Izjavom od 21.05.2008. godine tužilja je obavestila Skupštinu opštine Štrpce da nakon 17.02.2008. godine, odnosno od datuma nelegalno proglašene nezavisnosti suprotno Rezoluciji 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, prekida svaki vid angažovanja u pomenitim institucijama, izjavljuje da ne želi da bude angažovana u navedenoj instituciji koja je deo privremenih institucija samouprave i traži od nadležnog organa raskid ugovora o radu, kao i da obaveštava Skupštinu opštinu Štrpce da odbija isplatu svih novčanih primanja iz ovih institucija i priznaje samo instituciju civilne misije Ujedinjenih nacija – UMNIK. Rešenjem Skuštine opštine Štrpce, Odeljenja za administracije 03 br 336 od 05.11.2008. godine, tužilji kao radniku civilne službe, prekinut je ugovor o radu na osnovu dopisa od 05.11.2008. kojim je obavestila poslodavca da želi da prekine ugovor o radu. Kao prethodno zaposlena u preduzeću „...“ iz Uroševca, tužilja je bila korisnik privremene naknade po Zaključku Vlade Repbulike Srbije iz 2003. godine, u periodu od 01.09.2003. godine do 07.03.2017. godine kada je ostvarila pravo na starosnu penziju.

Vlada Republike Srbije je donela Zaključak od 21.02.2008. godine kojim je usvojena informacija o aktivnostima za jačanje institucija Republike Srbije na Kosovu i Metohiji i obavezana su pojedina ministarstva da preuzmu radnike koji su bili zaposleni u Privremenim institucijama Kosova i Metohije. Zaključkom Vlade od 17.04.2008. godine naloženo je Ministarstvu za Kosovo i Metohiju da preuzme lica koja su bila zaposlena u lokalnoj samoupravi privremenih institucija Kosova i Metohije. Na spisku radnika za preuzimanje nalazila se i tužilja. Doneti Zaključci Vlade nemaju za posledicu automatsko preuzimanje lica koja su bila zaposlena u lokalnoj samoupravi privremenih institucija Kosova i Metohije, pa tako ni tužilje. Za tužilju nije doneto rešenje o preuzimanju odnosno o prijemu na rad u neki drugi organ lokalne samouprave, odnosno organ ili instituciju čiji je osnivač Republika Srbije, niti je zasnovala radni odnos nakon što joj je radni odnos prestao 05.11.2008. godine, a posle kojeg datuma u radnom odnosu nije bila do penzionisanja 07.03.2017. godine.

Kod iznetog stanja stvari, presudama nižestepenih sudova je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev za traženo utvrđenje da je tužena Republika Srbija zasnovala radni odnos sa tužiljom u smislu člana 135. Zakona o državnim službenicima, preuzimanjem iz privremenih institucija Kosova i Metohije počev od 05.11.2008. godine i da je taj radni odnos trajao do 07.03.2017. godine, i ujedno odbačena tužba, kao nedozvoljena, u delu traženog utvrđenja da je u navedenom periodu tužilja imala pravo da radi odnosno da je bila u radnom odnosu kod tužene. U ovom delu tužba je odbačena sa razloga što tužilja nije dokazala postojanje pravnog interesa za podnošenje tužbe sa takvim zahtevom, kojim ne traži zaštitu konkretnog povređenog subjektivnog prava, već traži da se utvrdi da je u određenom periodu imala pravo da radi kod tužene. Postojanje pravne koristi je uslov dozvoljenosti tužbe za utvrđenje u smislu člana 194. ZPP, a tužilac mora dokazati postojanje pravnog interesa pre dospelosti zahteva za činidbu, koji uslov nije ispunjen postavljanjem zahteva da se utvrdi da je tužilja imala pravo da radi u periodu od 05.11.2008.godine do penzionisanja 07.03.2017.godine.

Pravni interes postoji za traženje utvrđenja o zasnivanju i trajanju radnog odnosa. Zahtev za utvrđenje o tome, u konkretnom slučaju nije osnovan sa razloga navedenih u presudama nižestepenih sudova. Tužilja je bila u radnom odnosu na određeno vreme u organu lokalne samouprave privremenih institucija Kosova i Metohije i radni odnos joj je prestao na lični zahtev pre isteka ugovorenog trajanja. Tužilja nije bila u statusu državnog službenika jer nije radila na radnom mestu koje se sastoji od poslova iz delokruga organa državne uprave, pravosudnih organa i drugih organa i službi navedenih u članu 2. stav 1. Zakona o državnim službenicima Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 79/2005, 81/2005-ispr., 64/2007-ispr, 116/2008). Pored toga, sudovi su imali u vidu da tužilja nije primljena u radni odnos po postupku i na način propisan odredbama člana 45-60 navedenog zakona, da nije zasnovala radni odnos u državnom organu na način propisan u članu 63. istog zakona (donošenjem rešenja rukovodioca kad je u pitanju državni službenik ili zaključenjem ugovora o radu ako je u pitanju nameštenik), te ocenili da nema osnova za preuzimanja tužilje u drugi državni organ primenom člana 135. Zakona o državnim službenicima, u situaciji kada se ne radi o ukidanju državnog organa uz obavezu preuzimanja njegovog delokruga. Privremene institucije Kosova i Metohije nije osnovala Republika Srbija. Okolnost da je Vlada Republike Srbije donela zaključke 21.02.2008. godine i od 17.04.2008. godine kojima je data obaveza Ministarstvu za KiM da preuzme lica koja su bila zaposlena u lokalnoj samoupravi privremenih institucija KiM, ne može za posledicu imati automatsko preuzimanje lica koja su bila zaposlena u tim institucijama, imajući u vidu navedene zakonske odredbe.

Revizijom se osporava pravilnost pobijane presude iz ugla primene materijalnog prava, isticanjima da navedeni zaključci Vlade Republike Srbije po svojoj pravnoj prirodi predstavljaju pravno obavezujuće konstitutivne odluke o pravnom položaju lica zaposlenih u privremenim institucijama Kosova i Metohije i njihovom bezuslovnom preuzimanju, ukoliko dostave dokaz o prestanku radnog odnosa u tim institucijama, da se ovim zaključcima položaj navedenih lica upodobljava položaju državnih službenika i nameštenika koji su radili u ukinutim organima, u tom smislu utvrđuje njihovo pravo da budu preuzeti u organ Republike Srbije koji je preuzeo odnosni delokrug rada, a da se preuzimanje vrši tako što rukovodilac organa Republike Srbije koji je preuzeo odnosni delokrug rada donosi rešenje o preuzimanju svakog zaposlenog.

Krećući se u granicama revizijskih insticanja, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

Tužilji je radni odnos prestao u organu lokalne samouprave privremenih institucija Kosova i Metohije. Republika Srbija nije osnivač organa u kome je tužilji prestao radni odnos, niti je od strane Republike Srbije preuzeta nadležnost organa privremenih institucija Kosova i Metohije. Zaključcima Vlade Republike Srbije od 21.02.2008.godine i 17.04.2008.godine ne utvrđuju se pojedinačna prava na preuzimanje odnosno prijem u radni odnos. U slučaju tužilje nije sporno da rešenje o preuzimanju nije doneto, odnosno akt o prijemu u radni odnos u organ organ lokalne samouprave, državni organ ili službu u instutucijama Republike Srbije. U činjeničnoj situaciji kao što je utvrđena, normativni osnov ne postoji da se preuzimanje realizuje. Nema ni pravne utemeljenjosti za tumačenje da se položaj zaposlenih u organima lokalne samouprave privremenih institucija Kosova i Metohije upodobljava položaju državnih službenika i nameštenika.

Tužilja nije imala status državnog službenika u organu tužene Republike Srbije i ne može imati povoljniji položaj od državnih službenika u organima tužene koji podležu primeni Zakona o državnim službenicima Republike Srbije, a kojim se uređuju prava i dužnosti državnih službenika i pojedina prava i dužnosti nameštenika (član 1. stav 1.). Ovim zakonom je propisano da ako državni organ bude ukinut a njegov delokrug preuzme drugi državni organ, on preuzima i državne službenike iz ukinutog državnog organa, rešenjima koja donosi rukovodilac državnog organa koji je preuzeo delokrug (član 135. stav 1.), ako državni organ bude ukinut a njegov delokrug ne preuzme nijedan državni organ, državni službenici iz ukinutog organa postaju neraspoređeni danom ukidanja državnog organa (član 137. stav 1.), neraspoređenom državnom službeniku prestaje radni odnos ako u roku od dva meseca ne bude premešten u drugi državni organ (član 137. stav 1.). Imajući u vidu izneto, kao i da na strani tužilje nije postojao zakonski osnov za zasnivanje radnog odnosa u organu tužene, u ovoj pravnoj stvari nema mesta drugačijem tumačenju.

Vrhovni kasacioni sud prihvata ocenu nižestepenih sudova da osnova nema traženju da se u smislu člana 135. Zakona o državnim službenicima utvrdi da je tužilja zasnovala radni odnos kod tužene Republike Srbije i da joj je radni odnos trajao do sticanja prava na penziju. Ocenom o neosnovanosti zahteva za traženo utvrđenje, uslovljena je i ocena o zahtevima za naknadu izgubljene zarade i uplatu doprinosa za penzijsko invalidsko osiguranje Fondu u Republici Srbiji, za period u kojem tužilja nije radila u organima tužene (period od 05.11.2008.godine do 07.03. 2017. godine), koji su odbijeni takođe pravilnom primenom materijalnog prava.

Odluka o troškovima postupka zasnovana je na pravilnoj primeni člana 153. stav 1. ZPP.

Iz iznetih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić