OBAVEZUJE SE tužilja da tuženoj na ime troškova revizijskog postupka isplati 18.000,00 dinara, sa zateznom kamatom počev od izvršnosti do isplate.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 17/2021 od 08.07.2021. godine, stavom prvim i drugim izreke, delimično je usvojen zahtev tužilje i obavezana tužena da tužilji isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.12.2017. godine do 30.11.2020. godine iznos od 116.190,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno navedene iznose počev od dospelosti svakog pojedinačno navedenog iznosa do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužilje u delu u kome je tražila da se obaveže tužena da isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za mesec april 2020. godine iznos od 8.036,18 dinara, sa kamatom od 23.05.2020. godine do isplate i za mesec maj 2020. godine iznos od 8.413,14 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.06.2020. godine do isplate, kao i da joj na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati pojedinačno navedene iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužilje u pogledu zakonske zatezne kamate obračunate na potraživani iznos na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za maj 2019. godine i to za period od 23.05.2019. godine do 23.06.2019. godine. Stavom petim izreke obavezana je tužena da tužilji isplati na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora pojedinačno navedene iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa pa do isplate. Stavom šestim izreke, odbijen je zahtev tužilje u pogledu naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora preko dosuđenih iznosa u pojedinačno navedenim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate. Stavom sedmim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime troškova postupka plati 74.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti do konačne isplate. Stavom osmim izreke odlučeno je da se tužilja oslobađa obaveze plaćanja sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2381/21 od 01.12.2021. godine, žalba tužilje je delimično usvojena i preinačena prvostepena presuda u odbijajućem delu tako što je obavezana tužena da isplati tužilji naknadu troškova za ishranu u toku rada za april 2020. godine iznos od 3.505, dinara sa zateznom kamatom od 23.05.2020. godine do isplate i za maj 2020. godine iznos od 3.680,25 dinara sa zateznom kamatom počev od 23.06.2020. godine do isplate, i da isplati tužilji naknadu troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2020. godinu u iznosu od još 4.946,15 dinara (pored dosuđenog iznosa od 27.491,38 dinara) sa zateznom kamatom počev od 01.10.2021. godine do isplate, dok su u preostalom delu žalba tužilje i žalba tužene u celosti odbijene i prvostepena presuda u preostalom delu potvrđena, a odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i predložila da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj u smislu člana 404. stav 1. ZPP.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u školama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11...18/20), sa kojih razloga je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu na neodređeno vreme kod tužene i obavlja poslove radnog mesta „...“, sa koeficijentom za obračun zarade od 6,30%. U spornom periodu tužena je tužilji obračunavala i isplaćivala platu, tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množila koeficijentom radnog mesta na osnovu metoda obračuna plate od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), počev od 2001. godine. S obzirom na to da je tako dobijena visina osnovne plate, u spornom periodu, bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužilji po potrebi vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužilji u spornom periodu, isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilje nije iskazivana, kao posebna stavka, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđeno da na osnovu prisustva na radu i najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, između ostalog PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, dnevni iznos toplog obroka je 250,00 dinara bruto, a regres iznosi 75% prosečne isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka, tužilji u spornom periodu neisplaćeni topli obrok iznosi 116.190,75 dinara, odnosno 123.376,00 dinara, a neisplaćeni regres 81.822,66 dinara, odnosno 86.768,81 dinar.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su delimično usvojili zahtev tužilje i obavezali tuženu da tužilji isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora za sporni period, čija visina je utvrđena na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, sa pripadajućom kamatom (stim da je drugostepeni sud smatrao da tužilji na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pripada veći iznos nego što je to utvrdio prvostepeni sud), jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je članom 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tužena tužilji isplaćivala minimalnu zaradu sledi da tužilji nije isplaćen topli obrok i regres i da je tužena u obavezi da joj tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, pravnom alalogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i potraživanje tužilje.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo, na šta se osnovano revizijom tužene ukazuje.

Članom 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“ br. 88/2017...129/2021), propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Članom 1. stav 1. tačka 3. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave Članom 3. stav 1. istog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Članom 4. stav 1. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Članom 20. stav 1. Posebnog Kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, broj 21/15 i 92/20), propisani su elementi za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom, a stavom 2. da ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenata iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, niža od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisan način, isplaćuje se u visini minimalne zarade.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, i to, između ostalog za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. tog člana zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe Zakona o radu primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno, na osnovu člana 202. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Članom 2. stav 1. tačka 1. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun i isplatu zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koji se primenjuju na zaposlene u osnovnom obrazovanju.

Tužilja je zaposlena kod tužene, sa kojih razloga se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. S obzirom na to da poseban zakon (Zakona o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, to sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, broj 21/2015) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđeno ni prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom („Službeni glasnik RS“, br. 12/2009). Kada se ima u vidu sve napred navedeno, to sledi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, sa kojih razloga ne postoji pravni osnov za ostvarivanje prdmetnog prava tužilje sadržan bilo u opštem bilo u posebnom aktu. Stoga, tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom da su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa je to što je tužilji u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na drugačiju odluku.

Sa napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom i trećem izreke.

Tužena je uspela u postupku po reviziji pa joj, na osnovu člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i 154. ZPP, prema opredeljenom zahtevu, pripadaju troškovi tog postupka na ime angažovanja javnog pravobranilaštva, na osnovu člana 162. ZPP, u iznosu od 18.000,00 dinara, odmerenim primenom važeće Advokatske tarife („Službeni glasnik RS“, br. 37/21 od 14.04.2021. godine).

Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu četvrtom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić