Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su bile u radnom odnosu kod tuženog. Radni odnos tužilja AA i VV prestao je 09.01.2012. godine, odnosno 20.06.2012. godine zbog ostvarivanja prava na starosnu penziju, a radni odnos tužilje BB prestao je 15.08.2012. godine na osnovu zaključenog sporazuma o prestanku radnog odnosa. Tužilja AA je početkom 2012. godine podnela zahtev za isplatu godišnjeg bonusa za 2011. godinu, na koji joj tuženi nije odgovorio. Tužilje VV i BB su takođe podnele zahteve za isplatu bonusa za 2012. godinu, srazmerno vremenu koje su u toj godini provele na radu. Tuženi ih je, pozivajući se na Pravilnik o isplati bonusa, obavestio da to pravo imaju samo radnici koji su stalno zaposleni u momentu njegove isplate. Članom 56. Kolektivnog ugovora kod tuženog od 09.05.2011. godine predviđeno je: da zaposleni imaju pravo na godišnji bonus koji se isplaćuje jednokratno za prethnodnu kalendarsku godinu (stav prvi); da godišnji bonus ne može biti manji od 10 % bruto zarade zaposlenog koja je isplaćena u toku kalendarske godine za koju se isplaćuje godišnji bonus, u slučaju ispunjenja 100 % (stav drugi); da se obim i postupak ostvarivanja prava na godišnji bonus uređuje posebnim aktom koji donosi generni direktor, odnosno lice koje on ovlasti uz mišljenje reprezentativnog sindikata (stav treći). Tuženi je 30.12.2011. godine doneo akt pod nazivom „Opšti standard društva – kvartalni i godišnji bonusi“, kojim su regulisana pravila obračuna bonusa na kvartalnoj i godišnjoj osnovi sa ciljem da se omogući da se uspeh kompanije koji je ostvaren tokom godine podeli i motivišu naročito dobro zaposleni za njihov ukupan doprinos tokom godine, na osnovu procene njihovog učinka u prethodnoj godini. Isplata godišnjeg bonusa zaposlenima kod tuženog vršena je u martu tekuće godine za prethodnu godinu. Po izveštaju tuženog visina godišnjeg bonusa za tužilju AA u 2011. godini iznosila bi 42.524,75 dinara, za tužilje VV i BB u 2012. godini (srazmerno vremenu provedenom na radu iznosila bi 14.111,18 dinara, odnosno 31.496,52 dinara.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbene zahteva. Po nalaženju tog suda, bonus je materijalna motivacija zaposlenih da ubuduće bolje rade i zato se isplaćuje samo zaposlenom licu kojeg će poslodavac na taj način motivisati da bolje radi. Zbog toga je bonus, po shvatanju prvostepenog suda, pravo radnika koji su zaposleni u tekućoj godini – u godini u kojoj se bonus (obračunat za vreme provedeno na radu u prethodnoj godini) isplaćuje. Pošto tužilje nisu bile zaposlene kod tuženog u vreme kada je isplata bonusa za 2011. godinu i 2012. godinu vršena, to one neosnovano potražuju njegovu isplatu.

Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbama tužilja, preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbene zahteve. Po shvatanju tog suda, pogrešan je zaključak nižestepenog suda da tužilje nemaju pravo na tražene bonuse, jer u momentu njihove isplate nisu bile zaposlene kod tuženog, zato što kolektivnim ugovorom kod tuženog i njegovim opštim standardom pravo na isplatu bonusa nije uslovljeno postojanjem radnog odnosa u momentu isplate. Takav zaključak, po oceni drugostepenog suda, ne dovodi u sumnju ni odredba opštih standarda o cilju koji se želi postići isplatom bonusa, s obzirom da se radi o uspehu kompanije koji je ostvaren tokom godine u kojoj je zaposleni radio, zbog čega nije prihvatljiv stav prvostepenog suda da je bonus stimulacija za naredni period i da zato ne pripada tužiljama koje nisu u radnom odnosu kod tuženog, tim pre što ovo pravo pripada i zaposlenima na određeno vreme.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u ovom sporu pogrešno je primenjeno materijalno pravo i zbog toga činjenično stanje nije u potpunosti utvrđeno.

Prema odredbi člana 105. stav 1. Zakona o radu, godišnji bonusi koje tuženi isplaćuje zaposlenima u skladu sa svojim opštim aktom imaju karakter zarade po osnovu doprinosa zaposlenog u poslovnom uspehu poslodavca. Pravo na godišnji bonus kod tuženog predviđeno je članom 56. njegovog Kolektivnog ugovora, u skladu sa opštim aktom tuženog – opštim standardom društva (kvartalni i godišnji bonusi za zaposlene), usvojenog odlukom generalnog direktora tuženog od 30.12.2011. godine.

Označenim opštim aktom tuženog predviđeno je: da standard reguliše pravila obračuna bonusa na kvartalnoj i godišnjoj osnovi, kao i da sistem opisan u tom aktu predstavlja instrument materijalne motivacije zaposlenih na osnovu procene njihovog učinka u proteklom tromesečju / godini; da godišnja šema bonusa ima za cilj da se uspeh kompanije koji je ostvaren tokom godine podeli i motivišu naročito dobri zaposleni za njihov ukupan doprinos tokom godine (tačka 1. podtačka 4.); da godišnji bonus – godišnja šema bonusa definiše način obračuna isplaćenih bonusa na godišnjoj osnovi i predstavlja instrument materijalne motivacije zaposlenih na osnovu procene njihovog učinka u protekloj godini (tačka 4.); da će se šema bonusa primenjivati na sve zaposlene koji imaju zaključene ugovore o radu koji nisu menadžerski, uključujući i zaposlene koji imaju ugovore o radu na određeno vreme (tačka 5. 1.1.); da se šema godišnjih bonusa zasniva na rezultatima kompanije – neto dobit dovodi do isplate godišnjeg bonusa, dok izostanak neto dobiti može da rezultira u izostanku isplata godišnjih bonusa (tačka 5.9.1.1.); da isplata bonusa zavisi od dva parametra – godišnjih rezultata, odnosno neto dobiti koju je kompanija ostvarila i godišnje prosečne ukupne ocene zaposlenog (tačka 5.9.1.3.); da u slučaju kada je kompanija ostvarila neto dobit zaposleni koji ostvaruju standardan učinak (ocena 3) imaju pravo na unapred definisan iznos bonusa (10 %), dok zaposleni koji ostvaruju izuzetne učinke (ocena 4 i 5) imaju pravo na više definisane iznose bonusa ( 15 %), a zaposleni koji ostvaruju nezadovoljavajuće učinke (ocene 1. i 2) nemaju pravo na godišnje bonuse, s tim da u slučaju kada kompanija posluje bez neto dobiti pravo na bonus od 10 % imaju samo zaposleni sa ocenama 4 i 5.

Iz izloženog, po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda, sledi da godišnji bonus nema za cilj samo da materijalno motiviše dobre radnike za njihov učinak u prethodnoj godini, u kom slučaju bi zaista pravo na njegovu isplatu pripadalo samo zaposlenima koji su u radnom odnosu u onoj godini kada se vrši isplata i čijim radom je u prethodnoj godini tuženi ostvario poslovan uspeh. Godišnjim bonusom se omogućava svim zaposlenima koji su u toku godine svojim radom doprineli uspehom tuženog da učestvuju u podeli ostvarene dobiti, tako da za ostvarenje tog prava nije odlučno da li su u radnom odnosu kod tuženog u vreme kada se isplata godišnjeg bonusa vrši.

Međutim, opštim aktom tuženog kojim su regulisana pravila obračuna bonusa na godišnjoj osnovi predviđena su dva parametra od kojih zavisi njegova isplata: ostvarenje neto dobiti i godišnja ukupna prosečna ocena zaposlenih. Od ovih parameta zavisi ne samo pravo na godišnji bonus (zaposleni sa prosečnom ukupnom ocenom 1 i 2 nemaju pravo na isplatu godišnjeg bonusa bez obzira na parametar ostvarene ili neostvarene neto dobiti tuženog) već i njegova visina. U konkretnom slučaju ispunjenost ovih parametara nije utvrđivana – nije utvrđeno da li je tuženi u 2011. i 2012. godini ostvario neto dobit, niti je utvrđeno da li su tužilje ocenjivane i koju su prosečnu ukupnu ocenu dobile, a to su činjenice koje su po shvatanju revizijskog suda bitne za pravilnost odluka o pravo tužilja na godišnji bonus i njegovoj visini. Te činjenice prvostepeni sud nije utvrđivao, jer je tužbene zahteve odbio zato što tužilje u vreme kada je isplata godišnjeg bonusa vršena nisu bile u radnom odnosu, a to nije učinio ni drugostepeni sud koji je zauzeo stav da tužilje imaju pravo na isplatu godišnjeg bonusa, jer su svojim radom u 2011. godini, odnosno 2012. godini doprinele poslovnom uspehu tuženog.

Iz navedenih razloga pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovnom odlučivanje o žalbi tužilja.

U ponovljenom postupku drugostepeni sud će, radi pravilne primene materijalnog prava, razjasniti ispunjenost uslova za isplatu godišnjeg bonusa predviđenih opštim aktom tuženog.

Ukinuta je odluka o troškovima postupka jer zavisi od konačnog ishoda spora.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić