U postupku prethodnog ispitivanja tužbe, nižestepeni sudovi su, primenom čl. 1. i 16. ZPP, ocenili da rešavanje konkretnog spora ne spada u sudsku nadležnost, zbog čega je tužba u ovoj pravnoj stvari primenom čl. 294. ZPP odbačena, kao nedozvoljena. Prema datim razlozima pobijano rešenje je doneto od strane crkvenih organa, na osnovu Ustava Srpske pravoslavne crkve i kao takvo se ne može poništavati u redovnom parničnom postupku, jer ne postoji propisana procedura i definisan odnos između autonomnog crkvenog i civilnog prava. Pored toga, odluke crkvenih organa nemaju karakter izvršnih isprava, pa se ne mogu se izvršavati onako kako se izvršavaju odluke sudova, organa državne uprave i imaoca javnih ovlašćenja.

Osnovano se revizijom tužioca ukazuje da je u postupku učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi i po službenoj dužnosti, jer je sud odbio da odlučuje o zahtevu za koji je nadležan, protivno članu 2. stav 2. ZPP.

Srpska Pravoslavna Crkva, kao i pojedini njeni sastavni delovi i ustanove, predviđene Crkvenim Ustavom, su, u smislu člana 3. Zakona o Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi (1929) pravna lica. Takvo svojstvo je crkvama i verskim zajednicama koje su registrovane u skladu sa zakonom priznato i članom 9. Zakona o crkvama i verskim zajednicama („Službeni glasnik RS“ br. 36/06).

Prema odredbama Ustava Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 98/06) crkve i verske zajednice su slobodne da samostalno uređuju svoju unutrašnju organizaciju, verske poslove, da javno vrše verske obrede, da osnivaju verske škole, socijalne i dobrotvorne ustanove i da njima upravljaju, u skladu sa zakonom.

Zakonom o crkvama i verskim zajednicama („Službeni glasnik RS“, br. 36/2006) uređena su pitanja koja se odnose na pravni položaj crkava i verskih zajednica i njihovu autonomiju, pa je tako odredbama člana 6. stav 1. i 3. propisano da su crkve i verske zajednice nezavisne od države i jednake pred zakonom, a članom 5. stav 4. da crkve i verske zajednice imaju pravo da samostalno uređuju i sprovode svoj poredak i organizaciju i da samostalno obavljaju svoje unutrašnje i javne poslove.

Prava sveštenika, odnosno verskih službenika uređena su članom 8. istog zakona tako da ih biraju i postavljaju crkve i verske zajednice, u skladu sa svojim autonomnim propisima (stav 1), a vršenje svešteničke, odnosno verske službe reguliše se autonomnim propisima crkava i verskih zajednica (stav 2).

Prema odredbi člana 2. stav 1. Zakona o radu, odredbe ovog zakona primenjuju se na zaposlene koji rade na teritoriji Republike Srbije, kod domaćeg ili stranog pravnog odnosno fizičkog lica (u daljem tekstu poslodavca), ako zakonom nije drukčije određeno. U kontekstu ove odredbe poslodavac pravno lice je svaki organizovan oblik rada, kome je pravnim poretkom priznato svojstvo subjekta, i koji, zbog toga, može da stiče prava odnosno preuzima obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa.

Takav položaj poslodavca, u spornom odnosu među strankama ima tužena koja je, kao pravno lice, sa tužiocem, kao zaposlenim na radnom mestu ... (koji nema status sveštenog lica, već sveštenicima i verskim službenicima pomaže u bogosluženju, verskim obredima i drugim verskim delatnostima u hramu) zaključila ugovor o radu primenom odredbi Zakona o radu. Primenom ovog zakona tužena je donela i pobijano rešenje o prestanku radnog odnosa tužioca, a ne primenom odredbi Ustava Srpske pravoslavne crkve niti kog zakona iz oblasti autonomnog crkvenog prava, kako su to pogrešno ocenili nižestepeni sudovi, jer prava i obaveze crkvenjaka nisu uređena autonomnim propisima crkava i verskih zajednica.

Postavljen tužbeni zahtev za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu i činjenice na kojima je zahtev zasnovan predmetni spor opredeljuju kao građanskopravni spor iz radnog odnosa u smislu člana 1. ZPP, zbog čega rešavanje spora spada u nadležnost suda po pravilima parničnog postupka i primenom odgovarajućih odredbi Zakona o radu.

Odbacivanjem tužbe u ovoj parnici nižestepeni sudovi su povredili pravo stranke na zakonitu, jednaku i pravičnu zaštitu svojih prava zagarantovano članom 2. stav 1. ZPP i pravo tužioca na pristup sudu, koje je element prava na pravično suđenje, zajemčeno članom 32. stav 1. Ustava, kao i članom 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovih sloboda.

Iz svih navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 415. stav 1. ZPP ukinuo oba nižestepena rešenja i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će, imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, otkloniti učinjenu bitnu povredu odredaba parničnog postupka, tako što će nastaviti da postupa po podnetoj tužbi i po sprovedenom postupku meritorno odlučiti o tužbenom zahtevu, uz pravilnu primenu materijalnog prava.

Predsednik veća - sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić