Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...18/20) i utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u periodu 13.03.2015. – 30.06.2017. godine bio radno angažovan kod tuženog po osnovu zaključenih 9 ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova, da bi potom parnične stranke zaključile ugovore o radu na određeno vreme sa trajanjem od po 12 meseci i to u periodu od 01.07.2017. do 30.06.2018. godine i od 01.07.2018. do 30.06.2019. godine. Po ovim ugovorima je, za sve vreme svog angažovanja kod tuženog, tužilac obavljao poslove na radnom mestu ... u JP EPS, Tehnički centar ..., Sektor za ..., Služba za ..., broj pozicije .., koji poslovi su sistematizovani Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji kod tuženog i koji se sastoje u samostalnom obavljanju poslova uz povremeni nadzor neposrednog rukovodioca, upravljanju bazom podataka zaposlenih (čuvanje dokumentacije, upravljanje radnim vremenom, zahtevi i žalbe) i drugih poslova, koji su definisani u okviru poslova Tehničkog centra, te drugih poslova koji se po osnovu odgovarajućeg ugovora mogu definisati i izvršavati kao usluge članu EPS grupe i trećim licima. Tužilac između zaključenih ugovora nije imao prekid u radu, a radni odnos mu je prestao dana 30.06.2019. godine, donošenjem osporenog rešenja o prestanku radnog odnosa zbog isteka roka na koji je zasnovan.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da su se stekli uslovi za primenu člana 32. stav 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05...75/14), pa je u skladu sa članom 37. stav 1, 2. i 6. istog zakona, tužilac stekao kod tuženog (bez obzira na naziv zaključenih ugovora) status zaposlenog na neodređeno vreme, što osporeno rešenje tuženog od 01.07.2019. godine čini nezakonitim. Iz navedenih razloga, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužioca usvojio i odlučio kao u stavu prvom izreke prvostepene presude.

Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbi tuženog, došao do drugačijeg zaključka, pa je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev tužioca. Prema oceni drugostepenog suda, prvostepeni sud je na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo i to odredbu člana 27e stav 34. Zakona o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS“ broj 108/13...72/19). U skladu sa navedenom odredbom, a imajući u vidu da je u utuženom periodu, od marta 2015. godine pa zaključno sa junom 2019. godine, bio na snazi Zakon o budžetskom sistemu, to prema stanovištu drugostepenog suda tužilac spada u kategoriju novih lica, sa kojima tuženi nije mogao da zasnuje radni odnos na neodređeno vreme zbog čega, suprotno zaključku prvostepenog suda, nije bilo uslova za preobražaj njegovog radnog odnosa kod tuženog u smislu navedenih odredbi Zakona o budžetskom sistemu. Drugostepeni sud nalazi da je tačno da je tužilac sa tuženim tokom spornog perioda zaključio više sukcesivnih ugovora o privremenim i povremenim poslovima i ugovora o radu na određeno vreme, po osnovu kojih je tokom radnog angažovanja kod tuženog obavljao iste poslove, ali navedene okolnosti nisu od uticaja imajući u vidu obaveznu primenu odredbi Zakona o budžetskom sistemu. Kako nisu ispunjeni uslovi za preobražaj tužiočevog radnog odnosa kod tuženog na određeno vreme u radni odnos na neodređeno vreme, to drugostepeni sud zaključuje da nije osnovan ni ostali tužbeni zahtevi, čija osnovanost zavisi od odluke o preobražaju radnog odnosa na neodređeno vreme. Tužiocu je radni odnos kod tuženog prestao po sili zakona istekom roka na koji je zasnovan, u smislu člana 175. tačka 1. Zakona o radu, što je osporenim rešenjem tuženog od 01.07.2019. godine samo konstatovano, te isto ima deklaratorni karakter.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je tužbeni zahtev tužioca odbio i to iz razloga navedenih u obrazloženju pobijane presude.

Članom 197. stav 1. Zakona o radu propisano je da poslodavac može za obavljanje poslova koji su po svojoj prirodi takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini zaključiti ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova. Zakonsko ograničenje trajanja privremenih i povremenih poslova ne može se prema navedenoj odredbi produžavati. Dalje, odredbom člana 37. stav 1. Zakona o radu propisano je da ugovor o radu može da se zaključi na određeno vreme za zasnivanje radnog odnosa čije je trajanje unapred određeno objektivnim razlozima koji su opravdani rokom ili izvršenjem određenog posla ili nastupanjem određenog događaja za vreme trajanja tih potreba. Stavom dva istog člana predviđeno je da poslodavac može zaključiti jedan, ili više ugovora o radu iz stava 1. ovog člana na osnovu kojih se radni odnos sa istim zaposlenim zasniva za period koji, sa prekidima, ili bez prekida, ne može biti duži od 24 meseca. Stavom šest navedenog člana 37. predviđeno je da ako je ugovor o radu na određeno vreme zaključen suprotno odredbama ovog zakona, ili ako zaposleni ostane da radi kod poslodavca najmanje pet dana po isteku vremena za koje je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vreme.

Prema nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je ocenio prvostepeni sud da su u konkretnom slučaju ugovori o obavljanju privremenih i povremenih poslova zaključeni protivno citiranoj odredbi člana 197. stav 1. Zakona o radu, koje je zapravo prvostepeni sud sve tretirao kao jedan ugovor o radu na određeno vreme, vreme koje je svakako duže od 24 meseca, a što je pak protivno članu 37. stav 2. Zakona o radu. Međutim, pravilno je drugostepeni sud zaključio da se u odnosu na tuženo javno preduzeće primenjuju odredbe o zabrani zasnivanja radnog odnosa propisane Zakonom o budžetskom sistemu, koje prvostepeni sud nije imao u vidu prilikom odlučivanja.

Odredbom člana 27e stav 34. Zakona o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS“ broj 108/13...72/19) propisano je da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31.12.2020. godine. Izuzetno od stava 34. ovog člana, radni odnos sa novim licima može se zasnovati uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, uz prethodno pribavljanje mišljenja ministarstva, a što tokom postupka nije utvrđeno da je pribavljeno. Ukupan broj zaposlenih na određeno vreme zbog povećanog obima posla, lica angažovanih po ugovoru o delu, ugovoru o privremenim i povremenim poslovima, preko omladinske i studentske zadruge i lica angažovanih po drugim osnovima, kod korisnika javnih sredstava, ne može biti veći od 10% ukupnog broja zaposlenih. Izuzetno od stava 36. ovog člana, broj zaposlenih na određeno vreme zbog povećanog obima posla, lica angažovanih po ugovoru o delu, ugovoru o privremenim i povremenim poslovima, preko omladinske i studentske zadruge i lica angažovanih po drugim osnovama, kod korisnika javnih sredstava, može biti veći od 10% ukupnog broja zaposlenih, uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva (stav 35-37). Članom 105. istog zakona, propisano je da ako su odredbe drugih zakona odnosno propisa, u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.

Prema stavu Vrhovnog kasacionog suda, odredbe Zakona o budžetskom sistemu kojima se propisuje zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta kod korisnika javnih sredstava su lex specialis znače da je radno angažovanje tužioca bilo protivno zakonu. Dakle, nema mesta primeni odredbe člana 37. Zakona o radu, na koji član se prvostepeni sud pozvao u prilog osnovanosti tužbenog zahteva, jer se njenoj primeni suprotstavlja odredba člana 27e stav 34. u vezi sa članom 105. Zakona o budžetskom sistemu. Propisima kojima se ograničava broj zaposlenih na neodređeno vreme imperativnog su karaktera. Stoga, oni ne mogu biti derogirani pretpostavkom preobražaja radnog odnosa iz ugovora o privremenim i povremenim poslovima, te ugovora o radu na određeno odnosno na neodređeno vreme, jer bi to dovelo do povećanja broja zaposlenih na neodređeno vreme u odnosu na maksimalni broj utvrđenja broja zaposlenih na neodređeno vreme kod poslodavca, koji kao korisnik javnih sredstava podleže zakonskom ograničenju. Sa tim u vezi su neosnovani navodi revizije da se tužilac ne može smatrati „novim licem“ i da ne traži zasnivanje novog radnog odnosa već utvrđivanje postojećeg radnog odnosa na neodređeno vreme, kada je tužilac stupio na rad za vreme važenja Zakona o budžetskom sistemu, te svakako nije ni mogao zasnovati radni odnos na neodređeno vreme dana 13.03.2015. godine. Drugostepeni sud je prilikom odlučivanja o tužbenom zahtevu navedeno imao u vidu, te je našao da je u periodu zaključenja prvog ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova, pa sve do isteka poslednje zaključenog ugovora o radu na određeno vreme, bio u primeni navedeni Zakonom o budžetskom sistemu i da nisu bili ispunjeni uslovi za preobražaj radnopravnog statusa kod tuženog.

S obzirom na napred izloženo, neosnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava, pa je Vrhovni kasacioni sud primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić