U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija Vesne Popović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Gordane Komnenić, članova veća, u pravnoj stvari tužilja AA iz ... i BB iz ..., ..., čiji je zajednički punomoćnik Nikola Romčević, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo odbrane, Sektor za materijalne resurse, Uprava za opštu logistiku, Direkcija za usluge standarda, VU „Dedinje“, Beograd, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo, radi utvrđenja diskriminacije, odlučujući o reviziji tužilja izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2857/19 od 15.11.2019. godine, u sednici veća održanoj 08.07.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilja izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2857/19 od 15.11.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P1 1344/18 od 20.06.2018. godine, stavom prvim izreke odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužilje tražile da se utvrdi da je povređeno načelo jednakih prava i obaveza čime je izvršena diskriminacija u oblasti rada na taj način što tužiljama, kao profesionalnim pripadnicama Vojske Srbije, nije izvršena isplata jednokratne novčane pomoći na osnovu četiri pojedinačne odluke Ministarstva odbrane RS, Sektor za budžet i finansije i to: 25.01.2013. godine nije izvršena isplata po Odluci SBiF br. ...-... od 24.01.2013. godine, 12.07.2013. godine nije izvršena isplata po Odluci SBiF br.. …-… od 11.07.2013. godine, 03.10.2013. godine nije izvršena isplata po Odluci SBiF br. ...-... od 01.10.2013. godine i 25.12.2013. godine nije izvršena isplata po Odluci SBiF br. ...-... od 23.12.2013. godine. Stavom drugim izreke obavezane su tužilje da tuženoj naknade troškove postupka od 6.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2857/19 od 15.11.2019. godine, stavom prvim izreke odbijena je kao neosnovana žalba tužilja i prvostepena presuda potvrđena. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tužilja za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilje su izjavile reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužilja nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka revizijom se određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u radnom odnosu kod tužene kao civilna lica na službi u VMA i to: tužilja AA na radnom mestu ... u okviru... na VMA na osnovu rešenja tužene broj ....-... od 24.03.2006. godine, a tužilja BB na radnom mestu ... ... ... na VMA na osnovu rešenja tužene ...-... od 24.03.2006. godine. Na osnovu Odluka ministra odbrane i to: odluke SBiF br. ...-... od 24.01.2013. godine, br. ...-... od 11.07.2013. godine, br. ...-... od 01.10.2013. godine i br. ...-... od 23.12.2013. godine odobrena je isplata jednokratne novčane pomoći i to: profesionalnim pripadnicima Vojske Srbije koji su bili u radnom odnosu na neodređeno vreme ili na odeđeno vreme na dan 15.01.2013. godine i koji su ostvarili pravo na platu (sa dodacima) za decembar 2012. godine, odnosno naknadu plate zbog porodiljskog odsustva, nege deteta i posebne nege deteta, naknadu zbog privremene sprčenosti za rad (bolovanje) duže od 30 dana i licu koje radi skraćeno radno vreme, te da je jednokratna novčana pomoć na osnovu ovih odluka iz 2013. godine isplaćena profesionalnim vojnim licima u Službi Vojske Srbije, ali da ovde tužiljama, kao i drugim zaposlenima u VU „Dedinje“ nije isplaćena navedena jednokratna novčana pomoć. Utvrđeno je i da je direktor VU „Dedinje“ doneo internu naredbu broj ...-... od 23.12.2012. godine o isplati jednokratne solidarne pomoći svim licima u neto iznosu od 3.000,00 dinara od 28.12.2012. godine. Ovu solidarnu pomoć nisu ostvarili pripadnici Vojske Srbije i Ministarstva odbrane u svojstvu profesionalnih vojnih lica, vojnih nameštenika i vojnih službenika, s obzirom da je isplata vršena iz sredstava koje je ustanova ostvarila poslovanjem.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev, zaključivši da su tužilje civilna lica na službi u Vojsci Srbije, zaposlene u VU „Dedinje“ i imaju status profesionalnih pripadnika Vojske Srbije, te da bi im pripadalo pravo na isplatu predmetnih naknada, ali kako su predmetnu tužbu za utvrđenje diskriminacije zasnovale na okolnosti da su zaposlene u VU „Dedinje“ i da je diskriminatorsko postupanje tužene zasnovano upravo na ovom svojstvu tužilja, prvostepeni sud je ocenio da se radno angažovanje tužilja u VU „Dedinje“ ne može smatrati ličnim svojstvom, jer njihov identitet nije određen i ne zavisi od toga kod kog poslodavca rade, te da u tom smislu razlikovanje na koje tužilje ukazuju – razlikovanje po osnovu pripadnosti Vojno-dohodovanoj ustanovi „Dedinje“ ne može se okarakterisati kao diskriminacija po osnovu ličnog svojstva. Nasuprot iznetom stanovištu prvostepenog suda da tužilje imaju status profesionalnih pripadnika Vojske Srbije, po oceni drugostepenog suda, a na osnovu rezultata izvedenih dokaza, proizlazi da tužilje nisu u istoj situaciji sa ostalim pripadnicima Vojske Srbije i Ministarstva odbrane, s obzirom da su raspoređene u svojstvu civilnog lica u vojno dohodovnoj ustanovi koja posluje po principu sticanja i raspodele dobiti, da nisu stupanjem na snagu zakona o Vojsci Srbije shodno odredbi člana 194. stav 1. stekle status vojnog službenika ili vojnog nameštenika, te da pravo na isplatu plate, naknade i drugih primanja ostvaruju po propisima kojima se uređuje poslovanje tih ustanova.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, odluka drugostepenog suda je zasnovana na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Pojam diskriminacije odnosno diskriminatorskog postupanja definisan je odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, br. 22/09). Odredbom člana 5. istog zakona propisano je da su oblici diskriminacije neposredna i posredna diskriminacija, kao i povreda načela jednakih prava i obaveza, pozivanje na odgovornost, udruživanje radi vršenja diskriminacije, govor mržnje i uznemiravanje i ponižavajuće postupanje, Odredbom člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da neposredna diskriminacija postoji ako se lice ili grupa lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva u istoj ili sličnoj situaciji, bilo kojim aktom, radnjom ili propuštanjem, stavljaju ili su stavljeni u nepovoljniji položaj ili bi mogli biti stavljeni u nepovoljniji položaj, a članom 7. istog zakona propisano je da posredna diskriminacija postoji ako se lice ili grupa lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, stavlja u nepovoljniji položaj aktom, radnjom ili propuštanjem koje je prividno zasnovano na načelu jednakosti i zabrane diskriminacije, osim ako je to opravdano zakonitim ciljem, a sredstva za postizanje tog cilja su primerena i nužna. Odredbom člana 16. stav 1. istog zakona, pored ostalog, propisano je da je zabranjena diskriminacija u oblasti rada, odnosno narušavanje uživanja pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada.

U konkretnom slučaju, u toku postupka utvrđeno je da je Vojna ustanova „Dedinje“ vojno dohodovna ustanova koja obavlja proizvodnu i uslužnu delatnost po principu sticanja i raspodele dobiti, da se nalazi u procesu transformacije (što je regulisano Uredbom o transformaciji vojnih ustanova koje obavljaju proizvodnu i uslužnu delatnost po principu sticanja i raspodele dobiti i o pravima i obavezama civilnih lica na službi u Vojsci Srbije zaposlenih u tim ustanovama - „Službeni glasnik RS“, br. 58/08, 94/09 i 10/13), kao i da je direktor VU „Dedinje“ na osnovu odredbe člana 15. stav 1. tačka 22. Pravilnika o vojnim ustanovama koje posluju po principu sticanja i raspodele dohotka („Službeni Vojni list“, br. 5/86 i 31/91) i ukazane potrebe, odnosno mogućnosti doneo internu naredbu broj 2846-4 od 23.12.2012. godine o isplati jednokratne solidarne pomoći svim licima u neto iznosu od 3.000,00 dinara, te da ovu solidarnu pomoć nisu ostvarili pripadnici Vojske Srbije i Ministarstva odbrane u svojstvu profesionalnih vojnih lica, vojnih nameštenika i vojnih službenika, s obzirom da je isplata vršena iz sredstava koje je ustanova ostvarila poslovanjem.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju tuženi nije diskriminatorski postupao prema tužiljama, zato što tužilje ukazuju da su diskriminisane u odnosu na zaposlene tuženog sa kojima se ne nalazi u uporedivoj (analognoj) ili bitno sličnoj situaciji, stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilje nisu u istoj situaciji sa ostalim pripadnicima Vojske Srbije i Ministarstva odbrane, s obzirom da su raspoređene u svojstvu civilnog lica u vojno dohodovnoj ustanovi koja posluje po principu sticanja i raspodele dobiti, da nisu stupanjem na snagu Zakona o Vojsci Srbije shodno odredbi člana 194. stav 1. stekle status vojnog službenika ili vojnog nameštenika, te da su za razliku od ostalih pripadnika Vojske Srbije zadržale sva prava po Zakonu o vojsci do okončanja procesa transformacije, kao i da pravo na isplatu plate, naknade i drugih primanja ostvaruju po propisima kojima se uređuje poslovanje tih ustanova. Naime, za postojanje diskriminacije potrebno je da se lice koje traži zaštitu zbog diskriminacije nalazi u uporedivoj (analognoj) ili bitno sličnoj situaciji u odnosu na druga lica, pa ako se ne nalazi u takvoj situaciji, diskriminacije nema. Između tužilja i zaposlenih (profesionalnih vojnih lica) na koje one ukazuje kao na lica u odnosu na koja su diskriminisane, postoje suštinske pravne i faktičke razlike, zbog kojih se oni ne nalaze u uporedivoj situaciji, a zbog čega nije osnovan zahtev za utvrđenje diskriminacije u smislu člana 2. u vezi sa članom 6. Zakona o zabrani diskriminacije.

Neosnovani su revizijski navodi da su tužilje civilna lica te da nema potrebe da dokazuju kako se vode u evidenciji kod poslodavca, jer se to podrazumeva i proizilazi iz Zakona o Vojsci Srbije. Ovo iz razloga što je odredbom člana 9. Uredbe o transformaciji vojnih ustanova koje obavljaju proizvodnu i uslužnu delatnost po principu sticanja i raspodele dobiti i o pravima i obavezama civilnih lica na službi u Vojsci Srbije zaposlenih u tim ustanovama, propisano da se civilna lica na službi u Vojsci Srbije zaposlena u postojećim vojnim ustanovama posle izvršene transformacije tih ustanova u vojne ustanove iz člana 2. tačka 1. ove Uredbe bez statusa pravnog lica prevode u vojne službenike ili vojne nameštenike u skladu sa Zakonom o Vojsci Srbije. Saglasno navedenom, za prevođenje civilnih lica zaposlenih u VDU u status vojnih službenika i nameštenika neophodno je da je postupak transformacije tih ustanova završen, a što ovde nije slučaj jer je VDU „Dedinje“ i dalje u procesu transformacije. Imajući u vidu navedeno pravilan je zaključak drugostepenog suda da tužilje nisu dokazale da su stekle status profesionalnih pripadnika Vojske Srbije u 2013. godini (vojni službenik ili vojni nameštenik), pa je pravilna odluka nižestepenih sudova kojom je odbijen tužbeni zahtev tužilja.

Predmet ocene od strane revizijskog suda nisu bili dokazi koje su tužilje prvi put istakle u revizijii, odnosno akt tužene od 22.11.2019. godine iz koga proizilazi da se civilna lica u VDU „Dedinje“ u skladu sa članom 8. Zakona o Vojsci Srbije smatraju profesionalnim pripadnicima Vojske Srbije. Naime, navedeni akt tužene od 22.11.2019. godine dostavljen je prilikom izjavljivanja revizije, a činjenice od značaja za presuđenje i dokazi za utvrđenje tih činjenica moraju biti istaknuti do zaključenja rasprave, a najkasnije i pod uslovima iz člana 372. stav 1. ZPP u žalbi.

Imajući u vidu navedeno neosnovani su revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić