Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1363/17 od 10.07.2018. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom i trećem izreke, tako što je: utvrđeno da potraživanje tužioca prema tuženom postoji i to na ime naknade štete zbog izostale zarade za period od 01.10.2002. godine do 31.12.2003. godine, u iznosu od 650.523,97 dinara i u pogledu zakonske zatezne kamate obračunate na pojedinačne mesečne obroke izgubljene zarade do dana 31.01.2004. godine, u iznosu od 52.712,72 dinara; usvojen kompenzacioni prigovor i utvrđeno da postoji potraživanje tuženog prema tužiocu na ime isplaćene otpremnine, u iznosu od 563.689,40 dinara i zakonske zatezne kamate na taj iznos, obračunate za period od 27.03.2003. godine do 31.01.2004. godine, u iznosu od 63.561,52 dinara; izvršeno prebijanje potraživanja iz ova dva stava izreke i utvrđeno da su se potraživanja do iznosa iz kompenzacionog prigovora prebojom ugasila i u tom delu odbijen tužbeni zahtev, a tuženi obavezan da tužiocu na ime naknade štete zbog izgubljene zarade za period od 01.10.2002. godine do 31.12.2003. godine, isplati iznos od 75.985,77 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.02.2004. godine do konačne isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za naknadu štete zbog izgubljene zarade za period od 01.10.2002. godine do 31.12.2003. godine, iznad dosuđenog iznosa od 75.985,77 dinara do traženih iznosa za pojedinačno opredeljene mesece i u navedenim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos, bliže određen ovim stavom izreke. Stavom trećim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi da tužiocu na ime izgubljene zarade za period od 01.01.2004. godine do 14.02.2007. godine, isplati pojedinačno opredeljene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od datuma dospelosti pa do isplate, bliže određen ovim stavom izreke, dok je iznad dosuđenih iznosa odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za naknadu štete zbog izgubljene zarade za period od 01.01.2004. godine do 14.02.2007. godine sa pripadajućom kamatom. Stavom četvrtim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu drugom, alineja jedan izreke i u stavu drugom alineja dva u odnosu na glavni dug, a preinačena u odnosu na kamatu, tako što je obavezan tuženi da tužiocu na iznos izgubljene zarade po osnovu rada u inostranstvu za period od oktobra 2002. godine do 14.02.2007. godine, od 23.042,50 USD i iznos od 690 USD dosuđen po osnovu naknade štete zbog neostvarenih paušalnih dnevnica za period od oktobra 2002. godine do 14.02.2007. godine isplati kamatu po domicilnoj kamatnoj stopi zemlje porekla valute u kojoj je izrečena novčana obaveza, počev od 09.07.2010. godine do isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan isplate. Stavom petim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda u stavu drugom alineja tri i četiri izreke. Stavom šestim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u stavu drugom izreke, alineja šest, za iznos glavnog duga od 65.031,12 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos, počev od 01.07.2003. godine i u tom delu odbijena je kao neosnovana žalba tuženog, a iznad ovog iznosa do dosuđenog iznosa od 101.037,24 dinar a i u odnosu na zakonsku zateznu kamatu preinačena je presuda u ovom delu i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za naknadu štete zbog neiskorišćenog godišnjeg odmora za 2002. godinu. Stavom sedmim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove nastale u žalbenom postupku.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, reviziju je blagovremeno izjavio tužilac, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 399. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 2004/2009) i našao da je revizija delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ukazivanjem na pogrešnu primenu člana 8. ZPP-a, u suštini se osporava utvrđeno činjenično stanje, što nije revizijski razlog u smislu člana 398. istog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu na neodređeno vreme kod tuženog, na radnom mestu i poslovima ..., .... odeljenja ...-... . Rešenjem tuženog od 05.09.2002. godine, tužiocu je prestao radni odnos zbog prestanka potrebe za njegovim radom. Po tom osnovu, tuženi je dana 10.03.2003. godine, isplatio tužiocu otpremninu u iznosu od 563.689,40 dinara. Pravnosnažnom presudom Četvrtog opštinskog suda u Beogradu od 14.03.2005. godine, tuženi je obavezan da tužioca vrati na rad na isto radno mesto, što je tuženi i učinio u postupku sudskog prinudnog izvršenja donošenjem rešenja 13.02.2007. godine, u kojem je između ostalog navedeno, da prava i obaveze iz ugovora o radu stranaka ostaju na snazi. Veštačenjem je utvrđena visina naknade štete koju je pretrpeo tužilac zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa u svim traženim vidovima.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je doneo presudu kojom je delimično usvojio tužbeni zahtev za naknadu materijalne štete u vidu izgubljene zarade za period od prestanka radnog odnosa 01.10.2002. godine, pa do vraćanja na rad 14.02.2007. godine, izgubljene zarade po osnovu rada u inostranstvu, jubilarne nagrade za 30 godina neprekidnog staža kod tuženog za period od 28.04.1984. godine do 28.04.2004. godine i zbog neiskorišćenog godišnjeg odmora za 2002. godinu, zajedno sa kamatom, s obzirom da bi navedene naknade po redovnom toku stvari ostvario da nezakonitog otkaza nije bilo. Međutim, odbio je tužbeni zahtev za naknadu štete tužiocu zbog izmakle koristi u vidu neostvarenih potraživanja po osnovu naknade za rad na simulatoru i naknade za sportski odmor. Takođe, prvostepeni sud je utvrdio da postoji potraživanje tuženog prema tužiocu za isplaćenu otpremninu koju je tužilac primio prilikom prestanka radnog odnosa i odredio da se izvrši prebijanje potraživanja tužioca iz presude sa potraživanjem tuženog po istaknutom prigovoru prebijanja.

Drugostepeni sud je povodom izjavljenih žalbi parničnih stranaka održao raspravu i na osnovu izvedenih dokaza utvrdio da je tužilac stekao pravo na starosnu penziju dana 01.10.2002. godine, od kada mu je penzija i isplaćivana. Iz tog razloga je izveo dokaz dopunskim veštačenjem od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke, koji je prilikom obračuna naknade štete na ime izgubljene zarade u utuženom periodu uzeo u obzir i iznose penzija koje je tužilac primio. Nakon toga je, ocenom izvedenih dokaza zaključio da je kompenzacioni prigovor tuženog osnovan, kao i da nije nastupila zastarelost potraživanja tuženog po osnovu isplaćene otpremnine, jer nije prošao opšti desetogodišnji rok zastarelosti, prema odredbi člana 371. ZOO-a, pa je utvrdio postojanje i visinu uzajamnih potraživanja stranaka. Kako je potraživanje tužioca veće od potraživanja tuženog utvrdio je da je potraživanje tuženog prestalo zbog kompenzacije i obavezao ga da tužiocu isplati preostali iznos, a istovremeno odbio tužbeni zahtev tužioca za iznose preko utvrđenih nalazom veštaka za period od 01.10.2002. godine do 31.12.2003. godine.

Takođe, prema stavu drugostepenog suda, tužilac osnovano potražuje izgubljenu zaradu koju bi ostvario da nije došlo do nezakonitog otkaza i zato je obavezao tuženog na isplatu pojedinačno opredeljenih iznosa, za period od 01.01.2004. godine do 14.02.2007. godine, dok je za iznose preko dosuđenih odbio tužbeni zahtev. Iznos izgubljene dinarske zarade tužioca drugostepeni sud je obračunao prema zaradi uporednih radnika koji su u utuženom periodu obavljali iste poslove kao i tužilac, umanjenim za iznose isplaćenih penzija, saglasno članu 108. stav 3. i članu 191. stav 3. Zakona o radu (koji su bili u primeni u navedenom periodu). Na devizna potraživanja drugostepeni sud je dosudio domicilnu kamatu u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate. Naknadu štete za neiskorišćeni godišnji odmor za 2002. godinu, dosudio je tužiocu u iznosu koji je obračunat prema srazmernom delu godišnjeg odmora za 2002. godinu koji tužiocu pripada, imajući u vidu da mu je radni odnos prestao dana 01.10.2002. godine. S obzirom na prethodno preinačio je prvostepenu presudu u ovom delu i dosudio iznos od 101.037,24 dinara sa kamatom, a preko naznačenog iznosa odbio tužbeni zahtev.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužioca delimično osnovana.

Revizijom se osnovano ukazuje da je pobijana odluka zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava u pogledu odluke o prebijanju potraživanja stranaka izvršenog po osnovu kompenzacionog prigovora.

Odredbom člana 123. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 70/2001, 73/2001) propisano je da se sva novčana potraživanja iz radnog odnosa smatraju obročnim davanjima i zastarevaju u roku od tri godine od dana nastanka obaveze.

Ne može se prihvatiti zaključak drugostepenog suda da je neosnovan prigovor zastarelosti protivpotraživanja po kompenzacionom prigovoru, te da se u konkretnom slučaju ima primeniti opšti rok zastarelosti od deset godina. Naime, imajući u vidu da su u pitanju uzajamna novčana potraživanja iz radnog odnosa (naknada na ime izgubljene zarade i otpremnina) to se u konkretnom slučaju ima primeniti rok od tri godine predviđen članom 123. Zakona o radu. Kako je prigovor zastarelosti osnovan, Vrhovni kasacioni sud je stavom prvim izreke svoje presude, drugostepenu presudu preinačio tako što je odbio kao neosnovan kompenzacioni prigovor tuženog, prebijanje izvršeno na osnovu njega, te umesto samo utvrđenja da postoji potraživanje tužioca prema tuženom, preinačio presudu tako da je obavezao tuženog da isplati naknadu štete zbog izostale zarade za period od 01.10.2002. godine do 31.12.2003. godine u iznosu od 650.523,97 dinara sa zakonskom zateznom kamatom obračunatom na pojedinačne mesečne iznose izgubljene zarade u iznosu od 52.712,72 dinara, čija visina je utvrđena iz nalaza sudskog veštaka.

Prema odredbama člana 108. stav 3. i člana 191. stav 3. Zakona o radu (koji su važili u utuženom periodu), naknada štete iz stava 2. ovog člana umanjiće se za iznos prihoda koje je zaposleni ostvario po bilo kom osnovu (odnosno po osnovu rada), po prestanku radnog odnosa.

Imajući u vidu naznačenu odredbu, ovaj sud je našao da je pravilno drugostepeni sud primenio materijalno pravo u pogledu odluke kojom je odbio tužbeni zahtev tužioca za naknadu štete na ime izgubljene zarade u iznosima višim od dosuđenih za sporni period od oktobra 2002. godine do februara 2007. godine. Naime, pravilan je zaključak u pobijanoj odluci da se od iznosa zarada koje bi tužilac ostvario da mu nije nezakonito prestao radni odnos, odbiju iznosi primljenih penzija, jer primanja po osnovu rada ne podrazumevaju samo faktički rad, kako to pogrešno zaključuje tužilac u reviziji, već i penziju, kao primanje koje je ovde tužiocu priznato i isplaćeno na osnovu njegovog staža osiguranja, odnosno pravo ostvareno na osnovu rada u prethodnom periodu. Iz navedenog proizlazi da prilikom utvrđivanja visine štete u vidu izgubljene zarade, osnov za obračun visine štete je zarada koju bi tužilac primio u spornom periodu, umanjena za iznose penzija koje je primio u istom periodu.

Pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da tužiocu ne pripada naknada za rad na simulatoru, jer troškove povodom ove obuke nije ni imao, kao ni naknada štete za neisplaćene naknade za sportski odmor, s obzirom da je ista sadržana u naknadi štete za izgubljenu zaradu. Pravilno je odbijen i zahtev tužioca za naknadu na ime neiskorišćenog godišnjeg odmora za 2002. godinu preko dosuđenog iznosa obračunatog za srazmerni deo godišnjeg odmora, jer ova naknada tužiocu pripada samo za period dok je radio (do 01.10.2002. godine). Ne stoje navodi revizije koji se odnose na odluku drugostepenog suda za isplatu jubilarne nagrade, jer pravilnost ove odluke taj sud nije ni ispitivao, s obzirom da u tom delu odluka prvostepenog suda nije pobijana.

Neosnovani su navodi revizije koji se odnose na isplatu kamate na devizna potraživanja tužioca, jer je pravilan je stav u pobijanoj odluci da na potraživanje tužioca u stranoj valuti tuženi plaća kamatu po domicilnoj kamatnoj stopi. Naime, poveriocu deviznog potraživanja dosuđuje se dinarska protivvrednost njegovog deviznog potraživanja po kursu važećem u momentu ispunjenja sa kamatom prema valuti glavnog potraživanja (domicilnom ili po stopi Evropske centralne banke ako je potraživanje u evrima) obračunatoj na isti način i po istom kursu kao i glavni dug. Ovo iz razloga što stopa zatezne kamate koju plaća dužnik u docnji sa ispunje- njem novčane obaveze ugovorene u stranoj valuti, nije određena pozitivnim propisi- ma, pa se na takva potraživanja plaća zatezna kamata koju propisuje i naplaćuje centralna banka domicilne države iz koje valuta potiče.

Imajući u vidu da se ostalim navodima revizije ističe pogrešno utvrđeno činjenično stanje, što ne može biti revizijski razlog u smislu odredbe člana 398. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci ove presude, primenom člana 405. stav 1. i 407. stav 1. ZPP.

S obzirom na uspeh u postupku po redovnim i vanrednim pravnim lekovima, tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove u iznosu od 564.655,00 dinara i to za sastav žalbe i dve revizije iznos od 108.000,00 dinara i na ime sudskih taksi na žalbu, dve revizije i dve odluke po reviziji iznos od 456.655,00 dinara, saglasno odredbama člana 149, 150. i 161. ZPP, Tarife o nagradama i naknadi troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“, br. 121/12...99/20) i Taksene tarife iz Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, br. 28/94 ... 95/18).

Predsednik veća – sudija

Jasminka Stanojević,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić