Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je zasnovao radni odnos kod tuženog, koji je osnovan Odlukom Vlade Republike Srbije u avgustu 2015. godine, kao društvo sticalac imovine AD “Železnice Srbije“ Beograd i ujedno kao poslodavac sledbenik tog privrednog društva i koji je preuzeo Kolektivni ugovor poslodavca prethodnika. Zaključenim aneksima ugovora o radu, predviđeno je da tužilac ima pravo na zaradu za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, zaradu po osnovu doprinosa poslovnom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi i sl.) i druga primanja u skladu sa zakonom i Kolektivnim ugovorom AD „Železnice Srbije“, ali konkretnizacija tog prava u pogledu visine i načina isplate nije izvršena. Kolektivnim ugovorom iz 2015. godine, koji se u spornom periodu primenjivao kod tuženog (preuzeti KU), određeno je da je u vrednost jednog radnog časa uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora svedena na jedan radni čas. Tuženi u listama sa obračunima zarade tužiocu nije iskazao novačne iznose spornih naknada.

Tužilac tužbom u ovoj pravnoj stvari potražuje naknadu za ishranu u toku rada za period od 28.02.2016. godine zaključno do 28.02.2018. godine, kao i isplatu troškova regresa za 2016, 2017, 2018. godinu, navodeći da mu u spornom periodu ove naknade nisu isplaćene. U prvostepenom postupku je visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za sporni period utvrđivana veštačenjem prema parametrima iz Opšteg kolektivnog ugovora iz 1995. godine (prva varijanta) i Opšteg kolektivnog ugovora koji je bio na snazi 2009. godine (druga varijanta).

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili zahtev tužioca za naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za sporni period, nalazeći da je pravo na navedene troškove bilo određeno Aneksom kolektivnog ugovora iz 2006. godine i Kolektivnim ugovorom iz 2015. godine i da slobodnom voljom učesnika kolektivnog pregovaranja ovi troškovi nisu bili normirani u nominalnom iznosu, već kao sastavni deo osnovne zarade. Osim toga, nižestepeni sudovi su ocenili da bi utvrđivanjem visine predmetnih potraživanja po osnovu rada primenom Kolektivnog ugovora koji je bio zaključen kod tuženog AD“Železnice Srbije“ Beograd („Službeni glasnik RS“ broj 37/95 i 7/00), bilo povređeno načelo vremenskog važenja zakona, jer navedeni Kolektivni ugovor nije bio na snazi u spornom periodu, zbog čega nije bilo mesta usvajanju tužbenog zahteva primenom tog Kolektivnog ugovora.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijana odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Zakonom o radu sa izmenama iz 2014. godine, predviđeno je pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. stav 1. tač. 5. i 6), te da njihova visina mora biri izražena u novcu (član 118. stav 2. Zakona o radu). Odredbom člana 2. Aneksa Kolektivnog ugovora tuženog („Službeni glasnik RS“, broj 4/06), izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora i predviđeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom člana 5. stav 1. Aneksa, izmenjen je i član 61, tako što je određena vrednost radnog časa za obračun i isplatu zarade za januar – juni 2006. godine u visini 53,50 dinara, a za period juli – decembar 2006. godine 56,00 dinara. Član 5. stav 6. Aneksa propisuje da je u vrednost jednog radnog časa iz st. 1. i 2. ovog člana uključena vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za godišnji odmor svedena na jedan radni čas, a isto normativno rešenje sadrži Kolektivni ugovor iz 2015. godine koji je bio na snazi u spornom periodu. Na osnovu ovako predviđene vrednosti radnog časa u internim aktima tuženog (njegovog prethodnika), ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, jer navedeni iznosi nisu izraženi nominalnim iznosima.

Kako je počev od 01.01.2006. godine zaposlenima kod tuženog dato pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, poslodavcima je ostavljena mogućnost da svojim aktom utvrde visinu tih naknada koje mogu biti veće ili manje od naknada predviđenih Opštim kolektivnim ugovorom. Pri tome, visina ovih naknada mora biti određena linearno za sve zaposlene, tako što troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom nominalnom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto. U konkretnom slučaju, tuženi u toku postupka nije dostavio sudu odluku o visini ovih naknada, što ne isključuje pravo zaposlenih, pa i tužioca na isplatu navedenih naknada. Stoga se ne može prihvatiti kao pravilan zaključak nižestepenih sudova da su svim zaposlenima, pa i tužiocu, ovi troškovi isplaćeni kroz visinu cene rada, s obzirom da se tuženi nije izjasnio o njihovoj visini, niti je iznose naknade za regres i ishranu u toku rada nominalno izrazio u platnim listama tužioca, kako je to predviđeno Zakonom o radu. Na osnovu izloženog, moglo bi se zaključiti da je tuženi poslodavac u pogledu isplate traženih troškova, zakonske odredbe primenjivao na štetu zaposlenog, pa je u toj situaciji bez uticaja što su slobodnom voljom učesnika kolektivnog pregovaranja, troškovi bili ugovoreni kao sastavni deo osnovne zarade. S obzirom na to da ni Aneks Kolektivnog ugovora iz 2006. godine ni Kolektivni ugovor iz 2015. godine ne sadrže konkretne odredbe o visini spornih naknada, tužilac može potraživati naknadu u neto iznosima prema parametrima iz ranijeg Kolektivnog ugovora tuženog (njegovog pravnog prethodnika) i na taj način treba tumačiti odredbu člana 118. stav 2. Zakona o radu u pogledu visine iznosa troškova.

Imajući u vidu izloženo, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je u presudama nižestepenih sudova pogrešno primenjeno materijalno pravo, što je posledično dovelo do nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja u pogledu obračuna i visine tražene naknade za topli obrok i regres, datih u nalazu i mišljenju veštaka u dve varijante, zbog čega nema uslova za preinačenje nižestepenih presuda. Visina regresa i toplog obroka može se utvrditi veštačenjem na osnovu parametara iz ranijih opštih akata na osnovu zakonske ili sudske analogije i zato je neophodno da prvosteni sud oceni pravilnost nalaza i mišljenja veštaka u smislu člana 8.ZPP na osnovu parametara iz tih opštih akata. Iz navedenih razloga, nižestepene presude su morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Prvostepeni sud će u ponovnom postupku, vodeći računa o pravnom stanovištu Vrhovnog kasacionog suda iznetom u ovom rešenju, doneti na zakonu zasnovanu odluku o zahtevu tužioca, kao i zahtevima stranaka za naknadu troškova postupka.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić