Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 4/2022 od 04.10.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i u stavu trećem izreke, u pogledu visine dosuđenih troškova parničnog postupka. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu trećem izreke, tako što je obavezan tuženi da tužiocu na dosuđeni iznos troškova od 102.268,00 dinara, isplati zakonsku zateznu kamatu od izvršnosti do isplate dok je deo zahteva kojim je tražena isplata kamate od pravnosnažnosti odbijen.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu reviziju je izjavio tuženi zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je dozvolio odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Sl. glasnik RS“, br. 72/11...10/23) smatrajući da postoji potreba za ujednačavanjem sudske prakse imajući u vidu drugačiju sudsku praksu u istoj činjenično pravnoj situaciji izraženoj u presudama na koje je revident ukazao.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku i ocenio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog po ugovoru o uređivanju međusobnih prava iz radnog odnosa sa zaposlenim broj 3768 od 12.05.2015. godine na radnom mestu u radnoj jedinici „4 čistoća“. Tužbenim zatevom je tražena isplata razlike od isplaćenih do pripadajućih iznosa na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od od 06.05.2016. godine do 06.05.2019. godine pozivom na primenu odredaba Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti od 18.03.2015. godine. Tuženi je kao poslodavac priznao pravo na tražene isplate i uvrstio ih u plan i program poslovanja za 2016, 2017, 2018. i 2019. godinu s tim da ih nije prikazao kao posebnu stavku. Veštačenjem veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđena je razlika isplaćenih do pripadajućih iznosa traženih naknada prema kolektivnom ugovoru od 18.03.2015. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom, jer tuženi ovu naknadu u utvrđenim iznosima nije tužiocu isplatio, a odlukom od 13.05.2016. godine je priznao pravo na tražene isplate, pa su usvojili postavljeni tužbeni zahtev i obavezali tuženog da da tužiocu naknadi navedene troškove.

Po oceni Vrhovnog suda, ovakvo stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine), propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, te obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji pa mu, na osnovu člana 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP, prema opredeljenom zahtevu pripadaju troškovi zastupanja punomoćnika advokata na neodržanom ročištu 4.500,00 dinara, za sastav prve žalbe 12.000,00 dinara, za zastupanje punomoćnika advokata na jednom održanom ročištu 10.500,00 dinara za sastav druge žalbe i revizije po 18.000,00 dinara prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme presuđenja („Službeni glasnik RS“ br. 37/21 od 14.04.2021. godine), kao i za troškove sudskih taksi na odgovor na tužbu 6.941,95 dinara, na dve žalbe i na dve odluke po žalbi po 13.883,90 dinara, sudske takse za reviziju 27.767,80 dinara i odluku po reviziji 41.651,69 dinara prema Zakonu o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“ br. 28/94, 53/95...95/18). Na dosuđeni iznos troškova prvostepenog postupka tuženom je priznata tražena zakonska zatezna kamata od dana sticanja uslova za izvršnost presude do isplate, primenom člana 277 stav 1 i 342 Zakona o obligacionim odnosima u vezi člana 345 i 366 ZPP i člana 43 Zakona o izvršenju i obezbeđenju.

Na osnovu člana 165. stav 2. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković