U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića predsednika veća, Branke Dražić, Danijele Nikolić, Dobrile Strajina i Marine Milanović članova veća, u parnici tužilaca AA iz ..., BB iz ... i VV iz ..., čiji je punomoćnik Goran Zečević, advokat iz ... i tužilje GG iz ... čiji je punomoćnik Nikola Tadić, advokat iz ..., protiv tuženog Fabrika kotrljajućih ležajeva i kardana „FKL“ DOO Temerin, iz Temerina, koga zastupa Miloš Srećković, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o revizijama tužilje GG i tuženog izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu broj Gž1 953/19 od 28.10.2019. godine, u sednici veća održanoj 04.11.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu broj Gž1 953/19 od 28.10.2019. godine dela stava prvog izreke kojim je preinačena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1606/2018 od 18.12.2018.godine i delimično usvojen tužbeni zahtev tužilje GG, stavu trećem i četvrtom izreke.

NE DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnim revizijana tužilje i tuženog izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 953/19 od 28.10.2019. godine – dela stava prvog izreke, kojim je odbijena žalba tužilje i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1606/2018 od 18.12.2018.godine u odnosu na tužilju i dela stava drugog izreke, kojim je odbijena žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1606/2018 od 18.12.2018.godine.

ODBACUJU SE kao nedozvoljene revizije tužilje i tuženog izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 953/19 od 28.10.2019. godine – dela stava prvog izreke, kojim je odbijena žalba tužilje i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1606/2018 od 18.12.2018.godine u odnosu na tužilju i dela stava drugog izreke, kojim je odbijena žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1606/2018 od 18.12.2018.godine.

ODBIJA SE zahtev tužilje za naknadu troškova revizijskog postupka, kao neosnovani.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu broj P1 1606/2018 od 18.12.2018. godine, stavom prvim izreke, nepresuđeni deo tužbenog zahteva je delimično usvajen. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima isplati razliku odgovarajuće zarade i razliku uvećane zarade za rad u smenama, za period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine i to tužiocu AA iznos od 126.485,39 dinara na ime glavnice sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.12.2016. godine i iznos od 78.199,76 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 30.11.2016. godine, tužiocu BB iznos od 115.826,80 dinara na ime glavnice sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.12.2016. godine i iznos od 67.295,90 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 30.11.2016. godine i tužiocu VV iznos od 138.156,65 dinara na ime glavnice sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.12.2016. godine i iznos od 85.837,21 dinar na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 30.11.2016. godine, kao i da za račun tužilaca na navedene iznose razlike zarade uplati pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje Republičkom fondu za PIO Filijala Novi Sad i Republičkom fondu za zdravstveno osiguranje Filijala Novi Sad. Stavom trećim izreke, odbijen je deo tužbenog zahteva tužilaca AA, BB i VV, kojim su tražili da se tuženi obaveže da na iznose zakonske zatezne kamate obračunate od dospelosti dana 30.11.2016. godine isplati zakonsku zateznu kamatu počev od 01.12.2016. godine do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje GG kojim je tražila da se obaveže tuženi da joj na ime naknade štete po osnovu razlike neisplaćene zarade do odgovarajuće zarade koja joj pripada po zakonu, opštem aktu i ugovoru o radu, u periodu od 01.07.2009. godine do 31.12.2013. godine, isplati po osnovu neisplaćenih razlika zarade na ime glavnog duga iznos od 916.086,03 dinara sa obračunatom zakonskm zateznom kamatom na glavni dug počev od 01.08.2015. godine do konačne isplate i dospelu zakonsku zateznu kamatu obračunatu na glavni dug u periodu od 01.07.2009. godine do 31.07.2015. godine u iznosu od 560.054,11 dinara. Stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje preko pravnosnažno dosuđenog iznosa od 4.790,73 dinara na ime razlike između isplaćene pripadajuće zarade po osnovu uvećanja za rad u smenama pa do traženog iznosa od 16.062,37 dinara za period od 01.07.2009. godine do 31.12.2013. godine, kao i u delu zahteva za isplatu zakonske zatezne kamate preko dosuđenog iznosa od 4.051,96 dinara pa do traženog iznosa od 12.136,24 dinara, kao i zahtev da za tužilju na gore navedene iznose za navedeni vremenski period tuženi uplati pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje. Stavom šestim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima AA, BB i VV naknadi troškove postupka u ukupnom iznosu od 440.800,00 dinara. Tužilja GG i tuženi u odnosu na ovu tužilju sami snose svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog sud u Novom Sadu Gž1 953/19 od 28.10.2019. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojena žalba tužilje GG pa je preinačena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1606/2018 od 18.12.2018. godine tako što je obavezan tuženi da tužilji na ime razlike neisplaćene zarade do odgovarajuće zarade koja joj pripada po zakonu, opštem aktu i ugovoru o radu, za period od 01.01.2011. godine do 31.12.2013. godine isplati po osnovu glavnog duga iznos od 615.235,39 dinara sa zakonskom zateznom kamatoma počev od 01.08.2015. godine do isplate i dospelu zakonsku zateznu kamatu obračunatu na glavni dug za period od 11.02.2011. godine do 31.07.2015. godine u iznosu od 306.000,57 dinara, kao i da za račun tužilje na napred dosuđeni iznos glavnice uplati pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje, te joj naknadi troškove postupka u iznosu od 225.195,00 dinara, dok je u preostalom delu žalba tužilje odbijena i navedena presuda u preostalom odbijajućem delu u odnosu na tužilju potvrđena. Stavom drugim izreke, žalba tuženog je delimično usvajena pa je navedena presuda preinačena tako što je odbijen zahtev tužilaca AA, BB i VV za naknadu troškova postupka preko iznos od 366.480,00 dinara, dok je u preostalom delu žalba tuženog odbijena i navedena presuda u preostalom usvajajućem delu potvrđena. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužilji GG naknadi trošokve žalbenog postupka u iznosu od 85.850,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude reviziju su blagovremeno izjavili tužilja i tuženi zbog pogrešne primene materijalnog prava, s pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Odlučujući o reviziji tuženog u odnosu na preinačujući deo odluke iz stava prvog izreke pobijane presude, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. i 408. ZPP (Službeni glasniik RS 72/11...87/18), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti.

Drugostepeni je sud zbog potrebe upotpunjavanja činjeničnog stanja a obzirom da je prvostepena presuda jednom bila ukinuta, u smislu člana 383. stav 4. ZPP otvorio raspravu te utvrdio da je tužilja GG obavljala poslove ..., da je spornom periodu radila u smenama i to u u dve smene. Poslovi „...“, na koji je tužilja bila raspoređena i koje poslove je obavljala u spornom periodu, prema platnom spisku tuženog, je razvrstan u IV grupu poslova, za koje je predviđeno srednje stručno obrazovanje u trajanju od četiri godine ili više, IV SSS, sa najnižim koeficijentom 1,60.

U spornom periodu kod tuženog je bio u primeni Kolektivni ugovor iz maja 2010. godine koji se primenjivao sve do 24.12.2013. godine.

Za vreme važenja Kolektivnog ugovora tuženog iz 2010. godine, zaključen je poseban – Granski kolektivni ugovor za metalsku industriju Srbije koji je stupio na snagu 19.02.2012. godine i primenjivao se na tuženog počev od stupanja na snagu Odluke Ministarstva rada i socijalne politike o primeni ovok kolektivnog ugovora na sve poslodavce koji obavljaju ovu delatnost, odnosno početka maja 2012. godine, te je bio na snazi do 30.04.2013. godine. U periodu od 15.09.2012. godine do 30.04.2013. godine tuženi nije primenjivao Granski Kolektivni ugovor za metalsku industriju Srbije, pa samim tim u skladu sa ovim Granskim Kolektivnim ugovorom nije ni vršio obračun i isplatu zarada tužiocima kao ni uvećanu zaradu za rad u smenama.

Odredbama Granskog kolektivnog ugovora za metalsku industriju Srbije je propisano da se primenjuje na sve zaposlene kod poslodavaca, te da se neposredno primenjuje na delatnosti metalskog kompleksa, sa prilogom o klasifikaciji delatnosti. Takođe je propisano da su učesnici ovog kolektivnog ugovora kod poslodavaca kod kojih je organizovan sindikat obavezni da u skladu sa njegovim odredbama zaključe kolektivni ugovor ili izvrše izmene i dopune svog kolektivnog ugovora radi usklađivanja sa odredbama zakona i Granskog kolektivnog ugovora. Poslodavci i članovi Unije poslodavaca Srbije kod kojih nijedan sindikat ne ispunjava uslove reprezentativnosti ili sindikati koji nisu zaključili sporazum o udruživanju, ili ako učesnici u kolektivnom pregovaranju ne postignu saglasnost zaključivanja kolektivnog ugovora, dužni su da donesu opšti akt, ili izvrše izmene i dopune postojećeg opšteg akta radi usklađivanja sa odredbama zakona i Granskog kolektivnog ugovora, te sa zaposlenima zaključe ugovore o radu ili ih usklade sa odredbama Granskog kolektivnog ugovora. Dakle, tuženi je imao obavezu da opštim aktom za vreme važenja Granskog kolektivnog ugovora utvrdi koeficijente za svako radno mesto u skladu sa svojim Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova, te postojeći koeficijente za karakteristične vrste poslova iz Granskog kolektivnog ugovora, a posebno najniže koeficijente za odgovarajuće karakteristične poslove po složenosti i stručnosti. Tuženi nije izvršio ovu svoju obavezu saglasno odredbama Granskog kolektivnog ugovora.

Članom 56. Kolektivnog ugovora tuženog iz 2010. godine propisano je da se osnovna zarada određuje po osnovu uslova utvrđenih Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova kod tuženog za standardni učinak i puno radno vreme. Osnovne zarade, kao i najniži koeficijenti, u platnom sistemu tuženog propisane su u članu 58. Kolektivnog ugovora tuženog i određene su za svaku grupu tipičnih poslova, te iskazane u bodovima čija se dinarska vrednost se određuje mesečno, zavisno od rezultata i uspešnosti poslovanja tuženog u mesecu za koji se isplata zarade vrši. U platnom sisitemu tuženog, svi poslovi po složenosti, odgovornosti i uslovima rada, razvrstani su u 11 grupa tipičnih poslova. Za svaku grupu tipičnih poslova određen je najniži koeficijent i osnovna zarada čiji je početni broj bodova određen po broju bodova za tu grupu posla. Za svaku grupu tipičnih poslova pored osnovne zarade utvrđen je i varijabilni deo zarade u vidu raspona mogućih bodova, koje poslodavac može da odredi zaposlenom na osnovu ocene poslodavca o ukupnim mesečnim rezulatima rada i odnosu zaposlenog prema radu. Poslodavac može odrediti mesečnu zaradu zaposlenom i veću od maksimalnog broja bodova propisanih za tipičnu grupu poslova kojima pripadaju poslovi na kojima je zaposleni raspoređen u slučaju ostvarivanja izuzetnih rezulatata zaposlenog na radu. U svakoj grupi tipičnih poslova su za određene poslove navedeni najniža zahtevana vrsta i stepen stručne spreme, najniži koeficijent, početni broj bodova za svaku grupu poslova i varijabilni deo startne zarade, odnosno raspon mogućih bodova koje poslodavac može da odredi zaposlenom.

Članom 60. Kolektivnog ugovora tuženog propisano je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu i za rad u smenama ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade u visini od 26% od osnovice. Osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna odnosno startna zarada utvrđena ugovorom o radu.

Tuženi je tužiilji za ceo sporni period obračunavao i isplaćivao zaradu za smenski rad, ali samo za zaradu za rad u drugoj smeni.

Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomske struke utvrđena je za sporni period visina razlike između obračunate i isplaćene uvećane zarade, te pripadajuće uvećane zarade za rad u smenama, spram ugovora o radu i Kolektivnog ugovora tuženog za svakog od tužilaca, kao i visina neisplaćene razlike kada se obračun pripadajućeg uvećanja vrši u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom za Metalsku industriju Srbije, koji je važio u spornom periodu.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu u odbijajućem delu u odnosu na tužilju GG i obavezao tuženog da tužilji na ime razlike neisplaćene zarade do odgovarajuće zarade za period od 01.11.2011. godine do 31.12.2013. godine isplati iznos od 615.235,39 dinara sa zakonskom zateznom kamatom kao i dospelu zateznu kamatu obračunatu na glavni dug za period od 11.02.2011. godine do 31.07.2015. godine u iznosu od 306.057,00 dinara.

Naime, za poslove koje je obavljala tužilja – „...“ PKU tuženog propisan je veći broj bodova (poslovi ... svstrani su u IV grupu poslova i određen broj bodova od 525 i koeficijent posla od 1,94) koji koeficijent je veći od koeficijenta propisanog Granskim kolektivnim ugovorom a koji iznosi 1,75. Imajući u vidu da je u konkretnom slučaju za tužilju povoljnija primena pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog u odnosu na koeficijent posla propisan Granskim kolektivnim ugovorom, tuženi u obavezi da tužilji za period počev od 01.01.2011. godine do 31.12.2013. godine, za koji period njen zahtev nije zastareo, isplati odgovarajuću zaradu u visini koeficijenta posla od 1,94 po PKU.

Vrhovni kasacioni sud smatra da se revizijom tuženog neosnovano ukazuje da je pobijana presuda doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Prema članu 256. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05) opšti i poseban kolektivni ugovor neposredno se primenjuju i obavezuju sve poslodavce koji su u vreme zaključivanja kolektivnog ugovora članovi udruženja poslodavaca – učesnika kolektivnog ugovora (stav 1.). Članom 257. istog zakona je propisano da ministar može da odluči da se kolektivni ugovor ili pojedine njegove odredbe primenjuju i na poslodavce koji nisu članovi udruženja poslodavaca – učesnika kolektivnog ugovora (stav 1.). Članom 258. istog zakona je propisano da ministar može na zahtev poslodavca ili udruženja poslodavaca da odluči da se kolektivni ugovor iz člana 257. ovog zakona u delu koji se odnosi na zarade i naknade zarade ne primenjuje na pojedine poslodavce ili udruženja poslodavaca (stav 1.). Poslodavac odnosno udruženje poslodavaca, mogu da podnesu zahtev za izuzimanje od primene kolektivnog ugovora sa proširenim dejstvom ako zbog finansijsko-poslovnih rezultata nisu u mogućnosti da primene kolektivni ugovor (stav 2.). Uz zahtev iz stava 2. ovog člana poslodavac i udruženje poslodavaca su dužni da dostave dokaz o razlozima za izuzimanje od primene kolektivnih ugovora sa proširenim dejstvom (stav 3.). Odluku o izuzimanju od primene kolektivnog ugovora ministar donosi po pribavljenom mišljenju Socijalno –ekonomskog saveta (član 259.).

Iz ovih zakonskih odredaba proizilazi zaključak da je Granski kolektivni ugovor u konkretnoj situaciji morao biti neposredno primenjen, jer tuženi nije uskladio odredbe svog kolektivnog ugovora sa njim, pa zaposleni ne može da trpi štetne posledice, a da poslodavac izvlači korist iz činjenice da pojedinačni kolektivni ugovor nije usklađen sa posebnim (granskim) koji hijerarhijski ima veću pravnu snagu.

Na osnovu nalaza veštaka ekonomske struke (tuženi nije imao primedbi na obračunski deo nalaza i mišljenja) utvrđena je razlika u spornom periodu koja je nastala tako što je tuženi zaradu za prekovremeni rad u spornom periodu obračunao i isplatio prema važećem kolektivnom ugovoru i ugovoru o radu, a koji je u manjem iznosu u odnosu na to da je u tom periodu primenio poseban - granski kolektivni ugovor. Pravilno je veštak koeficijent za obračun zarade određivao tako što je prvo utvrdio koja stručna sprema je predviđena za poslove tužilje u Kolektivnom ugovoru tuženog i na osnovu te predviđene stručne spreme je uzimao koeficijent iz Granskog KU koji odgovara stručnoj spremi koja je predviđena za poslove koje je obavljala tužilja. Osnovica za uvećanu zaradu po osnovu smenskog rada je bila minimalna zarada pomnožena koeficijentom složenosti poslova i radnih zadataka iz tabele Granskog KU prema specijalnim poslovima i radnim zadacima. Stoga se ne može prihvatiti navod revizije da je veštak nepravilno postupio što je kombinovao odredbe KU poslodavca sa odredbama Granskog KU i da je veštak morao da utvrdi stvarnu stručnu spremu i stvarnu složenost poslova koji tužioci obavljaju, a za šta mu je nedostajalo stručno znanje. Revident, takođe, ponavlja navode iznete u žalbi o kojima se drugostepeni sud izjasnio, a koji se odnosi na obaveznu primenu odredbe stava 3. člana 25a Zakona o privatizaciji. Naime, prvostepeni sud je utvrdio da tuženi u postupku nije dokazao kada je izvršena promena vlasništva kapitala. Momenat okončanja postupka privatizacije je pitanje vezano za ispunjenja obaveza kupca po osnovu ugovora i nezavisno je od momenta promene vlasništva kapitala. Agencija za privatizaciju je dopisom od 30.03.2015. godine obavestila tuženog da su rokovi za ispunjenje ugovornih obaveza istekli, te da Agencija nema daljih zakonskih i ugovornih ovlašćenja i nadležnosti u smislu obavljanja poslova kontrole izvršenja ugovora.

Kako ni ostali revizijski navodi nisu osnovani, Vrhovni kasacioni sud je reviziju tuženog protiv preinačujućeg dela stava prvog izreke drugostepene presude, odbio kao neosnovanu na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Odluka o troškovima drugostepenog postupka iz trećeg i četvrtog stava izreke pobijane presude doneta je u skladu sa zakonom, pa je revizija tuženog odbijena kao neosnovana i odlučeno kao u stavu prvom izreke.

U pogledu odluke drugostepenog suda u delu kojim su odbijene kao neosnovane žalbe tužilje i tuženog, a povodom zahteva tužilje i tuženog da se o reviziji odlučuje kao posebnoj, Vrhovni kasacioni sud je u granicama svojih ovlašćenja na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku ocenio da revizije tužilje i tuženog nisu dozvoljene radi ujednačavanja sudske prakse i potrebe novog tumačenja prava imajući u vidu pravne stavove izražene u odlukama ovog suda.
Naime, u ovom delu pobijana presuda je u skladu sa pravnim shvatanjima izraženim kroz odluke Vrhovnog kasacionog suda u kojima je odlučivano o istovetnim zahtevima tužilaca sa istim ili sličnim pravnim osnovama zbog čega u konkretnom slučaju ne postoji potreba za ujednačavanjem sudske prakse ili novog tumačenja prava.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...87/18), revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene odluke koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako Vrhovni kasacioni sud oceni da je potrebno razmotriti prvna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, ujednačiti sudsku praksu ili dati novo tumačenje prava ( posebna revizija). Stavom 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

Naime, tužioci su u ovoj parnici tražili su isplatu razlike između isplaćene i odgovarajuće zarade i razliiku odgovarajuće uvećane zarade za rad u smenama. U pogledu pravnog pitanja šta se smatra radom u smenama je ujednačena sudska praksa na način kako je to odlučeno u pobijanoj presudi, pa nema potrebe za usaglašavanjem sudse prakse ili novim tumačenjem prava.

Kako na osnovu iznetog proizilazi da u konkretnom slučaju nisu ispunjeni uslovi iz člana 404. stav 1. ZPP, Vrhoni kasacioni sud je našao da u ovom delu revizija nije dozvoljena, iz kog razloga je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Ispitujući dozvoljenost revizije u ovom delu u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizije nisu dozvoljene.

Naime, odredbom člana 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba radi naplate neisplaćenog dela zarade i zarade po osnovu uvećanja za rad ssmenama podneta je 27.02.2014. godine, a vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude u odnosu na svakog od tužilaca posebno očigledno ne prelazi iznos od 40.000 evra po srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe, to je Vrhovni kasacioni sud našao da su revizije nedozvoljene, primenom člana 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku, pa je na osnovu člana 413. Zakona o parničnom postupku odbacio reviziju u preostalom delu i odlučio kao u stavu trećem izreke.

Odbijen je kao neosnovan zahtev tužilje za naknadu troškova revizijskog postupka -troškovi sastava odgovora na reviziju, obzirom da odgovor na reviziju nije obavezan ni nužan u postupku po ovom pravnom leku, u smislu člana 154 ZPP, zbog čega je odlučeno kao u stavu četvrtom izreke.

Predsednik veća - sudija
Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić