Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković, Branka Stanića, Tatjane Miljuš i Tatjane Matković Stefanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Snežana Ivković, advokat iz ..., protiv tuženih AD za železnički prevoz putnika „Srbija Kargo“ Beograd, radi naknade troškova za ishranu i regres za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2965/20 od 19.10.2020. godine, u sednici održanoj 14.04.2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2965/20 od 19.10.2020. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2965/20 od 19.10.2020. godine i presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1493/19 od 16.06.2020. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Pravnosnažnom presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2965/20 od 19.10.2020. godine, stavom 1. izreke odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1493/19 od 16.06.2020. godine, kojom je stavom 1. izreke odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obavežu da mu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 03.11.2017. godine do 28.02.2018. godine isplati ukupno 38.671,59 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog mesečnog iznosa do isplate na način i u visini bliže određenim u tom stavu izreke i iznos od 68.528,12 dinara na ime troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za 2016, 2017. i 2018. godinu, u pojedinačnim mesečnim iznosima sa kamatom od dospelosti do isplate na način i u visini bliže određenim tim stavom izreke,a tužilac je obavezan da tuženom naknadi troškove postupka od 7.814,00 dinara. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškva žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovrmeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku, radi ujednačavanja sudske prakse.

Imajući u vidu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda, na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 87/18), da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, radi ujednačavanja sudske prakse, pa je doneo odluku kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je kod tuženog zasnovao radni odnos aneksom ugovora o radu, kada je on u avgustu 2015. godine odlukom Vlade Republike Srbije osnovan kao društvo sticalac imovine AD „Železnice Srbije“ Beograd. Prema zaključenom aneksu ugovora o radu, zaposleni ima pravo na zaradu, zaradu po osnovu ostvarenih rezultata rada, uvećanu zaradu, naknadu zarade, naknadu troškova i druga primanja u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom, a zarada se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, zarade po osnovu doprinosa zaposlenog poslovnom uspehu poslodavca i drugih primanja po osnovu radnog odnosa u skladu sa kolektivnim ugovorom. U spornom periodu na snazi je bio Kolektivni ugovor tuženog od 30.11.2002. godine („Službeni glasnik RS“ broj 84/02 ..... 46/11) sa aneksom Kolektivnog ugovora od 26.07.2006. godine („Službeni glasnik RS“ broj 4/06). Nakon izvršenih statusnih promena kod tuženog Železnice Srbije AD, usvojen je Kolektivni ugovor („Službeni glasnik Železnice Srbije“ broj 4/15 od 24.03.2015. godine). Veštačenjem je utvrđeno da je tužiocu vršen obračun zarade tako što se utvrđivao mesečni iznos osnovne zarade, a ista je obračunavana kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta posla i ostvarenih efektivnih časova rada, s tim da se na osnovu dostavljenih obračunskih lista ne može utvrditi da li je u vrednosti jednog radnog časa sadržan i iznos na ime troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Veštak je utvrdio visinu potraživanja tužioca po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora u neto iznosima i iste prikazao u dve varijante na osnovu ranije važećeg Kolektivnog ugovora JŽTP („Službeni glasnik RS“ broj 37/95 sa izmenama objavljenim u Službenom glasniku RS“ 7/2000) kojim su bili definisani načini utvrđivanja ovih primanja, i na osnovu odredaba Opšteg kolektivnog ugovora koji je važio od septembra 1995.godine i na koji je upućivao Kolektivni ugovor tuženog iz 1995. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev za naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, zaključujući da tokom spornog perioda visina ovih troškova nije bila ugovorena ni ugovorom o radu, ni nekim drugim važećim aktom na drugačiji način od onog koji je određen u Aneksu kolektivnog ugovora iz 2006. godine i Kolektivnom ugovoru iz 2015. godine. Činjenica da je tim opštim aktima ugovoreno pravo na naknadu ovih troškova tako što je ista uključena u cenu radnog sata, bez nominalnog opredeljenja ne znači da zaposlenima, pa i tužiocu ovi troškovi nisu isplaćeni. Po oceni nižestepenih sudova visina predmetnih troškova ne može se utvrditi primenom Kolektivnog ugovora koji je bio zaključen kod tuženog Železnice Srbije AD („Službeni glasnik RS“ broj 37/95 i 7/00) čijim odredbama je poslednji put bila ugovorena i utvrđena visina predmetnih naknada troškova jer isti nije bio na pravnoj snazi tokom spornog perioda.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da u pobijanoj odluci zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje nije potpuno utvrđeno.

Članom 104. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05, 61/05, 54/09, 32/13 i 75/14) propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu, a prema odredbi člana 105. stav 3. tog zakona, pod zaradom se smatraju sva primanja iz radnog odnosa osim naknada troškova zaposlenog u vezi sa radom iz člana 118. tačka 1. do 4. i drugih primanja iz člana 119. i člana 120. tačka 1. ovog zakona. Po članu 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Po članu 121. stav 1. istog zakona poslodavac je dužan da zaposlenom prilikom svake isplate zarade i naknade zarade dostavi obračun.

Vlada Republike Srbije, Sindikat železničara Srbije, Nezavisni sindikat železničara Srbije i generalni direktor Javnog železničkog transportnog preduzeća „Beograd“ zaključili su 30.11.2002. godine Kolektivni ugovor za Javno preduzeće železnice Srbije („Službeni glasnik RS“ broj 84/02, 108/04, 112/08, 45/09, 70/10 i 46/11). Ovim Kolektivnim ugovorom poslodavac se nije obavezao da isplati troškove naknade za ishranu u toku rada i regresa za godišnji odmor, a Aneksom tog ugovora koji se u skladu sa odredbom člana 31. Aneksa primenjuje od 01.01.2006. godine je propisano: da se član 57. KU menja i glasi: Zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 2.). Odredbom člana 5. stav 1. i 2. Aneksa je utvrđena vrednost jednog radnog časa za period januar – juni i juli - decembar 2006. godine, a stavom 6. ovog člana je utvrđeno da je u vrednost radnog časa iz stava 1. i 2. ovog člana uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora svedeno na jedan radni čas.

Kolektivnim ugovorom za Železnice Srbije AD („Službeni glasnik železnice Srbije“ broj 4 od 24.03.2015. godine) regulisano je da odredbe koje se odnose na obračun i isplatu zarade, naknadu zarade i ostalih primanja zaposlenih se primenjuju od 01.02.2015. godine. Po članu 57. u vrednost jednog radnog časa uključena je mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Vrhovni kasacioni sud smatra da konkretizacija prava iz navedene odredbe Aneksa KU (iz 2006. godine) nije izvršena, odnosno da se iz ovako utvrđene vrednosti radnog časa ne može utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova ishrane i regresa, jer ona nije određena u nominalnom iznosu ni aneksom, a ni u obračunskim listama za isplatu zarada tužiocu. Osim toga, visina naknade za ishranu u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora mora biti određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene bez obzira na njihovo radno mesto, koeficijent za obračun i isplatu zarade i na njihovu stručnu spremu. Zbog toga se ne može prihvatiti stanovište nižestepenih sudova da je vrednost ovih troškova uračunata u vrednost radnog časa, bez određivanja visine naknade u nominalnom iznosu, jer u tom slučaju visina naknade za ishranu i regres ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi direktno zavisila od visine koeficijenta za konkretno radno mesto, odnosno bila bi u direktnoj srazmeri sa koeficijentom radnog mesta što nije pravilno.

Imajući u vidu navedeno, nižestepeni sudovi zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu ocenili prvilnost obračuna i visinu tražene naknade za topli obrok i regres, dat u nalazu i mišljenju veštaka u dve varijante, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, pa nema uslova za preinačenje nižestepenih presuda. Visina regresa i toplog obroka može se utvrditi veštačenjem na osnovu parametara iz ranijih opštih akata na osnovu zakonske ili sudske analogije, pa će prvostepeni sud oceniti pravilnost nalaza i mišljenja veštaka na osnovu člana 8. ZPP.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić