U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović, Zorice Bulajić, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Vlastimir Adamović, advokat iz ..., protiv tuženog JKP za prevoz putnika „Autotransport-Pančevo“ u likvidaciji, čiji je punomoćnik Saša Levnajić, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2216/22 od 08.11.2022. godine, u sednici održanoj 21.06.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2216/22 od 08.11.2022. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2216/22 od 08.11.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 709/19 od 12.01.2022. godine, u stavu prvom i u usvajajućem delu stava drugog izreke, tako što se ODBIJAJU, kao neosnovani tužbeni zahtevi tužioca kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu na ime naknade troškova ishrane – toplog obroka i naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u periodu od oktobra 2016. godine do kraja septembra 2019. godine, isplati ukupan iznos od 131.711,66 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose, čija su visina i datumi dospeća bliže označeni u stavu prvom izreke prvostepene presude, kao i da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka.

OBAVEZUJU SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 42.000,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 709/19 od 12.01.2022. godine, usvojen je tužbeni zahtev tužioca pa je obavezan tuženi da tužiocu na ime naknade troškova ishrane – toplog obroka, kao i naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora u periodu od oktobra meseca 2016. godine do kraja septembra 2019. godine isplati ukupan iznos od 131.711,66 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose, čija su visina i datumi dospeća bliže određeni stavom prvim izreke. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 88.034,23 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti, do konačne isplate, a odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca u delu u kojem je tražio dosuđenje zakonske zatezne kamate počev od presuđenja do izvršnosti.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2216/22 od 08.11.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom izreke i u usvajaućem delu stava drugog izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je, kao neosnovan, zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava sa pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, ... 18/20), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“ broj 10/23), radi ujednačavanja sudske prakse. Iz tih razloga na osnovu člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku, pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je javno komunalno preduzeće. Tužiocu, kao svom zaposlenom, tuženi je u periodu potraživanja obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa svojim Programom poslovanja za konkretne godine. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, koji je stupio na snagu 26.03.2015. godine, članom 65, predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada, sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno, najmanje u iznosu od 250,00 dinara, a članom 66. da zaposleni ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa pripadajućim porezima i doprinosima, najmanje u visini 1/12 mesečno od 75 % prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javnokomunalna preduzeća Grada Pančeva, koji je stupio na snagu dana 03.07.2015. godine, članom 84, predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada, sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara. Tuženi je u skladu sa donetim Pravilnikom o radu tužiocu obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Naknada za regres je odmerena u visini od 1.000,00 dinara bruto mesečno, a naknada za topli obrok je odmerena u iznosu od 2.700,00 dinara bruto mesečno. Izveden je dokaz veštačenjem od strane sudskog veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast. Obračunom koji je izvršen od strane sudskog veštaka uzeti su u obzir navedeni Posebni kolektivni ugovori.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da su tužbeni zahtevi osnovani i da tužiocu pripada naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora primenom navedenih odredaba Posebnih kolektivnih ugovora, nalazeći da se odredba člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnosi na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora i da se u konkretnom slučaju ne radi o povećanju osnovice, koeficijenti ili drugog elementa, odnosno uvođenju novog elementa, na osnovu kojeg bi se povećao iznos plate i drugog stalnog primanja, već da se radi o obračunu u skladu sa važećim Posebnim kolektivnim ugovorom.

Po oceni Vrhovnog suda, stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, s ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. Članom 3. stav 1. istog zakona propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica i zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonima koji uređuju plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Pod zaradom smatraju se primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

Imajući u vidu navedeno, kao i činjenicu da je tuženi korisnik budžetskih sredstava, to se na tuženog, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu). S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga, po shvatanju Vrhovnog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu), zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtevi tužioca odbijeni.

Na osnovu izloženog člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153, 154. i 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku pripadaju opredeljeni troškovi parničnog postupka, koji obuhvataju troškove na ime: sastava odgovora na tužbu od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara, u skladu sa zahtevom tuženog, kao i za sastav žalbe i revizije od strane advokata u iznosu od po 18.000,00 dinara, prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja ove parnične radnje. Trošak sudske takse nije priznat jer zahtev nije opredeljen na osnovu člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Na osnovu člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić