U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Biserke Živanović, predsednika veća, Spomenke Zarić, Božidara Vujičića, Lidije Đukić i Vesne Popović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca D.Ć. iz Z., čiji je punomoćnik G.S., advokat iz Č., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Policijska uprava Zrenjanin, čiji je zakonski zastupnik Državno pravobranilaštvo Republike Srbije, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2672/14 od 03.11.2014. godine, u sednici veća održanoj dana 11.06.2015. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2672/14 od 03.11.2014. godine u smislu odredbe člana 404. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 55/14).

PREINAČUJE se presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2672/14 od 03.11.2014. godine tako što se ODBIJA kao neosnovana žalba tužene i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 352/13 od 21.08.2014. godine u delu kojim je odbijen kao neosnovan deo tužbenog zahteva za isplatu dela neisplaćene zarade za vreme korišćenja godišnjeg odmora.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2672/14 od 03.11.2014. godine i presuda Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 352/13 od 21.08.2014. godine u delu odluke o naknadi zarade za prekovremeni rad i za noćni rad i predmet u tom delu VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 352/13 od 21.08.2014. godine delimično je usvojen tužbeni zahtev. Tužena je obavezana da tužiocu na ime dela neisplaćene zarade na ime manje isplaćene naknade zarade po osnovu korišćenja plaćenog odsustva isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom bliže navedenim u tom stavu izreke. Tužena je obavezana da Fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih – Filijala Zrenjanin za tužioca uplati doprinose po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja zaposlenih, kao i doprinose po osnovu zdravstvenog osiguranja nadležnom fondu zdravstvenog osiguranja u iznosu koji obračunaju nadležne službe tuženog te da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 20.389,60 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.08.2014. godine pa do isplate. Odbijen je kao neosnovan deo tužbenog zahteva kojim je traženo da se obaveže tužena da tužiocu isplati na ime dela neisplaćene zarade koju je primao i koju je trebao da prima za vreme korišćenja godišnjeg odmora u iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom bliže navedenim u izreci presude, kao i na ime prekovremenog rada i na ime naknade za noćni rad, kao i da se obaveže tužena da Fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih – Filijala Zrenjanin za tužioca uplati doprinose po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i doprinose po osnovu zdravstvenog osiguranja nadležnom fondu zdravstvenog osiguranja – Filijala Zrenjanin u iznosu koji obračunaju nadležne službe tuženog u vreme obračuna.

Apelacioni sud u Novom Sadu je presudom Gž1 2672/14 od 03.11.2014. godine, stavom prvim izreke, žalbu tužioca delimično usvojio i prvostepenu presudu u delu u kojim je odbijen zahtev za isplatu na ime dela neisplaćene naknade plate za vreme korišćenja godišnjeg odmora za jul 2010. godine, na ime dela neisplaćene naknade plate po osnovu korišćenja plaćenog odsustva za period jul – septembar 2010. godine, za uplatu za tužioca doprinosa za obavezno socijalno osiguranje na traženi iznos neisplaćene naknade plate za vreme korišćenja godišnjeg odmora za jul 2010. godine i na traženi iznos neisplaćene naknade plate za vreme korišćenja plaćenog odsustva za period jul – septembar 2010. godine i u delu kojim je obavezana tužena da tužiocu naknadi troškove postupka je preinačena tako što je obvezana tužena da tužiocu isplati na ime dela neisplaćene naknade plate za vreme korišćenja godišnjeg odmora za jul 2010. godine iznos od 119,28 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 26.08.2010. godine do isplate i na ime dela manje isplaćene naknade plate za vreme korišćenja plaćenog odsustva za jul 2010. godine iznos od 119,28 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 26.08.2010. godine, za avgust 2010. godine iznos od 238,57 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 26.09.2010. godine i sa zeptembar 2010. godine iznos od 626,16 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 26.10.2010. godine i da za tužioca na navedene iznose uplati nadležnim fondovima doprinose za penzijsko, invalidsko i zdravstveno osiguranje u iznosu koji obračunaju nadležne službe tužene u vreme obračuna, a zahtev tužioca za naknadu troškova postupka se odbija i određuje da svaka stranka snosi svoje troškove postupka, a stavom drugim izreke je žalba tužioca u preostalom delu i žalba tužene odbijene i prvostepena presuda u preostalom delu je potvrđena.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, smatrajući je izuzetno dozvoljenom u smislu odredbe člana 404. stav 1. ZPP.

Prema odredbi člana 404. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 i 55/14) revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija), a prema stavu 2. istog člana, o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

Prema odredbi člana 23. stav 1. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 55/2014) postupak koji je započet po Zakonu o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... ) a nije okončan pre stupanja na snagu ovog zakona, sprovešće se po odredbama ovog zakona.

Revizijski sud je mišljenja da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužene primenom člana 404. stav 1. ZPP imajući u vidu različitu praksu apelacionih sudova u istoj pravnoj situaciji, što ukazuje na potrebu odlučivanja o reviziji, kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse apelacionih sudova, zbog čega je i odlučeno kao u stavu 1. izreke.

Vrhovni kasacioni sud je odlučio o reviziji tužene u delu odluke o naknadi za vreme korišćenja godišnjeg odmora primenom člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 i 55/14) koji se primenjuje na osnovu člana 23. stav 1. Zakona o izmenama i dopunama ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 55/14) i utvrdio da je revizija osnovana u tom delu.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka propisana odredbom člana 374. stav 2. tačka 2.. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

U pravnosnažno okončanom postupku je utvrđeno da je tužilac rešenjem od 02.04.2003. godine raspoređen na radno mesto policajac u Odeljenju policije Zrenjanin koje je utvrđeno Pravilnikom o sistematizaciji radnih mesta u MUP, a da se obračun plate vrši na osnovu Pravilnika o platama zaposlenih u MUP po koeficijentima, a rešenjem od 24.04.2008. godine tužilac je stekao zvanje policajac I klase. Za vreme korišćenja godišnjeg odmora za jul 2010. godinu tužiocu je isplaćena umanjena zarada.

Nižestepeni sud je zaključio da tužiocu saglasno članu 32. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, za vreme korišćenja godišnjeg odmora pripada pravo na naknadu plate obračunate u istom iznosu da je radio, iz kojih razloga je drugostepeni sud usvojio tužbeni zahtev.

Vrhovni kasacioni sud je mišljenja da je pobijana odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odredbom člana 146. stav 1. Zakona o policiji (''Službeni glasnik RS'' br. 101/05 i 63/09), koji je bio na snazi u periodu za koji tužilac potražuje isplatu razlike naknade zarade je propisano da policijski službenici i drugi zaposleni u Ministarstvu imaju pravo na platu koja se sastoji od osnovice koju utvrđuje Vlada i osnovnog i dodatnog koeficijenta u odnosu na zvanje, posebne uslove rada, opasnost, odgovornost i složenost posla. Visinu koeficijenta iz stava 1. ovog člana utvrđuje ministar aktom o platama zaposlenih u Ministarstvu, uz saglasnost Vlade (član 146. stav 3. Zakona). Zbog posebnih uslova rada, opasnosti za život i zdravlje, odgovornosti, težine i prirode posla, rada na dan praznika koji je neradan, noćnog rada, rada u smenama, prekovremenog rada, dežurstava, pripravnosti i drugih vidova neredovnosti u radu, članom 147. stav 1. ovog zakona je propisano da se zaposlenima u Ministarstvu mogu utvrditi koeficijenti za obračun plate koji su od 30 – 50% nominalno veći od koeficijenta za druge državne službenike, a u visini mase sredstava potrebnih za isplatu dodatnih koeficijenata iz člana 146. stav 1. ovog zakona. Na osnovu ovlašćenja iz člana 146. stav 3. Zakona o policiji, ministar je 26.06.2006. godine doneo Pravilnik o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova kojim je utvrđena visina koeficijenta (iz člana 146. stav 1. i člana 147. stav 1. ovog Zakona). Međutim, primenom odredbe člana 9. stav 1. ovog Pravilnika, zaposlenima u MUP-u pripada i stimulativna naknada u visini od 10% na platu za vreme provedeno na radu, kao i u toku privremene nesposobnosti prouzrokovane povredom, koja je nastupila u vršenju i povodom vršenja službe. Stavom 2. ovog člana, pravo zaposlenih na stimulativnu naknadu je isključeno za vreme odsustva sa rada koja nisu obuhvaćena stavom 1. ovog člana, kao i u slučaju isključenja zaposlenog iz službe, za vreme dok traje isključenje.

Iz navedenog proizlazi da u periodu za koji tužilac potražuje isplatu razlike naknade zarade, plata zaposlenih u MUP-u predstavlja iznos dobijen množenjem osnovice – koju utvrđuje Vlada RS, sa koeficijentom – osnovnim i dodatnim koji utvrđuje ministar (član 146. stav 1. i član 147. stav 1. Zakona o policiji), uz uvećanje od 0,4% za svaku navršenu godinu radnog staža (član 146. stav 2. istog zakona). Ovako dobijeni iznos plate zaposlenih kod tužene predstavlja ujedno i naknadu plate na koju zaposleni imaju pravo za vreme korišćenja godišnjeg odmora i plaćenog odsustva.

Pravilnik o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova iz 2006. godine pravi razliku između koeficijenta (osnovnog i dodatnog) i stimulativne naknade predviđene članom 9. Pravilnika koji predstavlja poseban vid naknade na koju zaposleni imaju pravo samo za vreme provedeno na radu i za vreme privremene sprečenosti za rad prouzrokovane povredom u vršenju i povodom vršenja službe. U ostalim slučajevima odsustva sa rada, gde spada i korišćenja godišnjeg odmora i plaćenog odsustva, zaposlenima pravo na ovu naknadu ne pripada (član 9. stav 1. Pravilnika), što i tužbeni zahtev u ovoj pravnoj stvari čini neosnovanim, iako je tužiocu priznato pravo na stimulativnu naknadu u visini od 10% plate, primenom odredbe člana 9. Pravilnika.

Prilikom odlučivanja, Vrhovni kasacioni sud je imao u vidu da je odredbom člana 32. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika predviđeno pravo na naknadu za vreme godišnjeg odmora i plaćenog odsustva obračunatu u istom iznosu, kada je zaposleni radio, ali je mišljenja da, u konkretnom slučaju, nema mesta primeni navedene odredbe.

Naime, zaposlenima u MUP-u plate su uređene Pravilnikom o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova, kojim su utvrđene osnovni i dodatni koeficijenti, pri čemu osnovni koeficijenti su razvrstani u 33 platna razreda, prema poslovima radnog mesta, dok su dodatni koeficijenti utvrđeni prema statusu policijskih službenika. Zaposlenima je Pravilnikom, zbog rada pod posebnim uslovima, priznat i dodatak na platu u visini od 0,1% za svaku punu godinu penzijskog staža (nezavisno od uvećanja od 0,4% priznatog Zakonom o policiji). Za razliku od ovog Pravilnika, Zakonom o platama državnih službenika i nameštenika, utvrđeno je 13 platnih grupa (5 za položajna i 8 za izvršilačka radna mesta), a u okviru svake platne grupe određeno je 8 platnih razreda, ovaj Zakon posebnim odredbama (članom 24. – 31. Zakona) i na drugačiji način u odnosu na Pravilnik tužene, reguliše i dodatak na osnovu platu državnih službenika za rad noću, za rad na dan praznika koji nije radni dan, za prekovremeni rad, opterećenost na rad i za pripravnost, o čemu se odlučuje posebnim rešenjem.

Imajući u vidu da se zaposlenima kod tužene plata obračunava primenom osnovnog i dodatnog koeficijenta određenih Pravilnikom, koji su utvrđeni na potpuno drugačiji način u odnosu na Zakon o platama državnih službenika i nameštenika, a posebno da je Pravilnik o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova na osnovu koga zaposleni kod tužene ostvaruju pravo na stimulativnu naknadu, donet u sprovođenju Zakona o policiji (''Službeni glasnik RS'' br. 101/05 i 63/09, koji je bio na snazi u vreme donošenja Pravilnika), proizlazi da Pravilnik ne predstavlja podzakonski akt u odnosu na Zakon o platama državnih službenika i nameštenika, na koji se tužilac i nižestepeni sudovi pozivaju, zbog čega u konkretnom slučaju nema mesta primeni odredaba tog Zakona prilikom obračuna naknade plate za vreme odsustva sa rada – u konkretnom slučaju godišnjeg odmora. Stoga se radi ocene osnovanosti iz tužbenog zahteva ima primeniti član 9. Pravilnika o platama zaposlenih kod tužene u celosti, što podrazumeva primenu iz stava 2. ovog člana, kojim je isključeno pravo zaposlenih na stimulativnu naknadu od 10% za vreme korišćenja godišnjeg odmora.

Imajući u vidu da tužilac u konkretnom slučaju potražuje razliku između iznosa koji mu je isplaćen na ime naknade zarade za period korišćenja godišnjeg odmora i iznosa koji bi mu pripao da je isti obračunat primenom člana 32. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, odnosno naknade u visini zarade koju bi primio da je radio, a što predstavlja obračunatu stimulativnu naknadu od 10%, to prema mišljenju Vrhovnog kasacionog suda, kakvog je mišljenja i prvostepeni sud je neosnovan njegov tužbeni zahtev.

Iz navedenih razloga je Vrhovni kasacioni sud, primenom člana 416. stav 1. ZPP, preinačio nižestepenu odluku, odbio tužbeni zahtev kao neosnovan, odlučujući tako stavom drugim izreke revizijske presude.

Ispitujući pobijanu odluku u delu kojim je pravnosnažno odlučeno o naknadi zarade za prekovremeni rad i noćni rad, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da je prilikom odlučivanja o tom delu tužbenog zahteva pogrešno primenjeno materijalno pravo, zbog čega je i činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je tužiocu u skladu sa članom 146. i 147. Zakona o policiji utvrđen uvećani koeficijent za obračun i isplatu plate, zbog čega prema mišljenju nižestepenih sudova neosnovano potražuje isplatu utuženog iznosa na ime naknade po ovom osnovu.

Zakonom o policiji (''Službeni glasnik RS'', br.101/05 i 63/09), koji je bio na snazi u spornom periodu, određeno je da se osnovna plata zaposlenih kod tužene sastoji od osnovice koju utvrđuje Vlada i osnovnog i dodatnog koeficijenta u odnosu na zvanje, radna mesta, odnosno poslove na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, posebne uslove rada, opasnost, odgovornost i složenost poslova (član 146. stav 2.). Dodatni koeficijent utvrđen u skladu sa članom 146. stav 2. istog zakona, primenom na osnovicu uvećava platu za 30 % do 50 % u odnosu na plate drugih državnih službenika (član 147. stav 1.), a uz saglasnost Vlade Republike Srbije za pojedine kategorije zaposlenih mogu se utvrditi dodatni koeficijenti koji omogućavaju uvećanje i za više od 50 % u odnosu na plate drugih državnih službenika u smislu stava 2. navedenog člana. Pravilnikom o platama zaposlenih u MUP od 26.06.2006. godine određeni su dodatni koeficijenti zaposlenih. Pravilna primena navedenih zakonskih odredaba podrazumeva da policajci i ovlašćena službena lica, zaposlena kod tužene, počev od stupanja na snagu Pravilnika pa do 08.12.2011. godine, kada su stupile na snagu izmene Zakona o policiji (''Službeni glasnik RS'', br. 92/11), nemaju pravo na uvećanje plate po osnovu neredovnosti u slučaju da je njihova plata već uvećana 30% do 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika.

Faktičko je pitanje da li je plata policajca koji ima status ovlašćenog službenog lica uvećana za navedeni procenat, a koje je potrebno utvrditi u svakom konkretnom slučaju i to poređenjem sa platom policijskog službenika istog stepena školske spreme koji ima status ovlašćenog službenog lica. Pri tome, sama sadržina odredbe člana 147. zakona ukazuje da se uvećanje ceni u odnosu na plate drugih državnih službenika. Iz navedenog sledi da prilikom utvrđivanja da li je tužiocu već uvećana plata po ovom osnovu, uporedni radnik ne može biti vozač, daktilograf, dostavljač (nameštenici), već po pravilu policajci koji imaju status ovlašćenog službenog lica, a imaju istu školsku spremu.

Stoga je Vrhovni kasacioni sud mišljenja da je u nižestepenim odlukama pogrešno primenjeno materijalno pravo kada je okolnost da li je tužiocu već priznato i utvrđeno pravo na uvećanu zaradu po osnovu prekovremenog i noćnog rada utvrđena stavljanjem u srazmeru dodatnog koeficijenta tužioca sa dodatnim koeficijentom zaposlenog koji obavlja administrativne poslove, zbog čega su nižestepene presude u ovom delu tužbenog zahteva tužioca morale biti ukinute.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će u skladu sa primedbama iz ovog rešenja i uz pravilnu primenu materijalnog prava doneti novu na zakonu zasnovanu odluku.

Iz navedenih razloga Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Biserka Živanović,s.r.