U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković, Ivane Rađenović, Tatjane Matković Stefanović i Branka Stanića, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužilaca AA iz ..., BB iz ... i VV iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Ivica Kostić, advokat iz ..., protiv tužene „HEBA“ a.d. Bujanovac, koju zastupa Dragan Antić, advokat iz ..., radi isplate razlike zarade, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 3392/2019 od 21.01.2021. godine, u sednici održanoj 12.10.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 3392/2019 od 21.01.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž1 3392/2019 od 21.01.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Bujanovcu P1 231/17 od 08.07.2019. godine, ispravljena rešenjem istog suda P1 231/17 od 30.07.2019. godine, tako što se ODBIJAJU kao neosnovani, tužbeni zahtevi tužilaca kojim su tražili isplatu razlike od isplaćene do pripadajuće zarade za period od 23.08.2014. godine do dana prestanka radnog odnosa za svakog od tužilaca (maj 2015. godine) u mesečnim iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom od dospeća do isplate, sve bliže označeno u izreci prvostepene presude, kao i zahtev tužilaca za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJU SE tužioci da tuženom naknade troškove celog postupka u iznosu od 178.960,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Bujanovcu P1 231/17 od 08.07.2019. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda, pod istim brojem od 30.07.2019. godine, stavovima od prvog do trećeg izreke, obavezana je tužena da tužiocima na ime razlike od isplaćene do pripadajuće zarade shodno koeficijentu složenosti poslova za period od 23.08.2014. godine do dana prestanka radnog odnosa isplati mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospeća do isplate, sve bliže označeno kao u tim stavovima izreke. Stavom četvrtim izreke, tužena je obavezana da tužiocima naknadi troškove postupka od 222.184,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 3392/2019 od 21.01.2021. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena ispravljena prvostepena presuda presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila posebnu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu člana 404. ZPP, zbog potrebe ujednačavanja sudske prakse.

Tužioci su podneli odgovor na reviziju sa predlogom da se revizija tužene odbije.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Apelacionog suda u Nišu, na koje se revident poziva, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20) da se revizija tužene smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse odlučio kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su bili u radnom odnosu kod tužene i to tužilac AA na radnom mestu ... do 11.06.2015. godine, tužilac BB na poslovima ... do 08.05.2015. godine, a VV na poslovima ... do 31.05.2015. godine, kada im je radni odnos prestao na osnovu rešenja o otkazu ugovora o radu usled tehnoloških i organizacionih promena. Tužioci su zaključili Anekse ugovora o radu (07.11.2012. i 26.11.2012. godine) kojima je u članu 8. ugovoreno da zaposleni ostvaruje pravo na osnovnu zaradu za standardni učinak i puno radno vreme, a visina osnovne zarade zaposlenog utvrđena je za svakog od tužilaca u neto iznosu po radnom času, bez poreza i doprinosa. Tužiocima je osnovna zarada za novembar mesec 2012. godine pa do prestanka radnog odnosa isplaćivana u skladu sa odredbama člana 8. Aneksa ugovora o radu, čija je ništavost utvrđena u sudskom postupku, budući da su suprotne Zakonu o radu i odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za delatnost poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije („Službeni glasnik RS“ broj 11/11, 14/11, 50/11). Kako je utvrđena ništavost ove odredbe tužioci su zahtevali isplatu razlike zarade u visini utvrđenoj usaglašenim nalazom i mišljenjem veštaka ekonomsko finansijske struke od 24.04.2019. godine.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da u situaciji kada je utvrđena ništavost odredbe člana 8 aneksa ugovora o radu, kojom je zaposlenima priznato manje prava od prava priznatog Posebnim kolektivnim ugovorom za delatnost poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije („Službeni glasnik RS“ broj 11/11, 14/11, 50/11), a koja se odnosi na visinu zarade, pripada im razlika u zaradi od isplaćene do pripadajuće zarade primenom koeficijenata složenosti poslova koji im je priznat do trenutka zaključenja navedenih aneksa ugovora o radu, a prema Kolektivnom ugovoru tuženog od 20.07.2009. godine.

Osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 104. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu, koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu, a član 105. stav 1. propisuje da se zarada iz člana 104. stav 1. sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, zarade po osnovu doprinosa poslovnom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi i slično) i drugih primanja po osnovu radnog odnosa, dok je stavom 2. tog člana propisano da se pod zaradom u smislu stava 1. smatra zarada, koja sadrži porez i doprinose koji se plaćaju iz zarade. Članom 106. istog Zakona propisano je da se zarada za obavljeni rad i vreme provedeno na radu sastoji od osnovne zarade, dela zarade za radni učinak i uvećane zarade.

Prema članu 8. stav 1. navedenog Zakona propisano je da Kolektivni ugovor, Pravilnik u radu (u daljem tekstu opšti akt) i ugovor o radu ne mogu da sadrže odredbe kojima se zaposlenom daju manja prava i utvrđuju nepovoljniji uslovi rada, od prava i uslova utvrđenih zakonom. Članom 9. navedenog zakona, propisano je da ako opšti akti i pojedine njegove odredbe utvrđuju nepovoljnije uslove rada od uslova utvrđenih zakonom, primenjuju se odredbe zakona kao i da su ništave pojedine odredbe ugovora o radu kojima su utvrđeni nepovoljniji uslovi rada od uslova utvrđenih zakonom i opštim aktom, odnosno koje se zasnivaju na netačnom obaveštenju od strane poslodavca o pojedinim pravima, obavezama i odgovornostima zaposlenog.

Posebni kolektivni ugovor za delatnost poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije („Službeni glasnik RS“, br.11/11, 14/11, 50/11) je bio u primeni od 02.03.2011. godine do 02.03.2014. godine.

Zasnivajući svoju odluku na napred navedenim odredbama materijalnog prava, nižestepeni sudovi staju na stanovište da se aktima niže pravne snage, zaposlenom ne mogu utvrditi manja prava u pogledu visine zarade od prava propisanih aktom više pravne snage, sa kojih razloga usvajaju tužbene zahteve tužilaca, nalazeći da zbog neusklađenosti odredaba Kolektivnog ugovora tuženog od 15.10.2012. godine na osnovu koga su zaključeni aneksi ugovora o radu sa ništavom odredbom člana 8. tužioci imaju pravo na zaradu u skladu sa prethodnim Kolektivnim ugovorom tuženog iz 2009. godine.

Međutim, nižestepeni sudovi zanemaruju činjenicu da je Posebni kolektivni ugovor za delatnost poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije („Službeni glasnik RS“, br.11/11, 14/11, 50/11) bio u primeni do 02.03.2014. godine, a da se tužbeni zahtev tužilaca odnosi na period počev od avgusta 2014. godine do maja 2015. godine, dakle na period nakon prestanka primene navedenog PKU na koji se pozivaju. Osim toga, Kolektivni ugovor tuženog od 20.07.2009. godine važio je do dana zaključenja novog Kolektivnog ugovora tuženog od 15.10.2012. godine na osnovu koga su zaključeni aneksi ugovora o radu i isplaćivane zarade.

Obaveza je poslodavca da odredbe svog opšteg akta usaglasi sa granskim Kolektivnim ugovorom koji ga obavezuje, samo za vreme važenja istog, pa tuženi poslodavac nije bio u obavezi da svoje opšte akte usklađuje sa odredbama PKU i nakon prestanka njegove primene. Zato nema osnova za isplatu razlike u zaradi tužiocima, zbog neusklađenosti odredaba Kolektivnog ugovora tuženog od 15.10.2012. godine, sa odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za delatnost poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije („Službeni glasnik RS“, br.11/11, 14/11, 50/11) i za period nakon prestanka njegove primene.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji pa mu na osnovu članova 153. stav 1, 154, 163. stav 2. i 165. stav 2. ZPP pripadaju troškovi celog postupka prema ostvarenom uspehu u sporu. Visina je odmerena na ime traženih troškova za sastav odgovora na tužbu od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara, za zastupanje na četiri održana ročišta po 7.500,00 dinara i sedam neodržanih ročišta po 4.500,00 dinara, kao za sastav revizije 12.000,00 dinara prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme presuđenja. Troškovi su priznati i na ime predujma za veštačenje 9.000,00 dinara, kao i za sudske takse za reviziju 36.184,00 dinara i revizijsku odluku 54.276,00 dinara prema važećoj Taksenoj tarifi.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić