U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac predsednika veća, Dragane Marinković, Ivane Rađenović, Tatjane Matković Stefanović i dr Ilije Zindovića, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca – protivtuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Jovan Prodanović, advokat iz ..., protiv tuženog – protivtužioca Javno-komunalnog preduzeća „Zelenilo“ iz Panečeva, koga zastupa Zoran Krstić, advokat iz ..., radi isplate razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tuženog-protivtužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3883/21 od 21.10.2021. godine, u sednici održanoj 01.06.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE PRIHVATA odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3883/21 od 21.10.2021. godine, u odnosu na odluku o tužbenom zahtevu tužioca, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3883/21 od 21.10.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 599/19 od 16.06.2021. godine, u stavu drugom i trećem izreke, tako što SE ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, isplati ukupno 46.316,91 dinar za period od 01.11.2016. godine do 31.10.2018. godine, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom po dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate, kao i zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove celog parničnog postupka u iznosu od 48.000,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.

NE PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda Beogradu Gž1 3883/21 od 21.10.2021. godine u delu kojim je odlučeno o protivtužbenom zahtevu, kao izuzetno dozvoljenoj.

ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3883/21 od 21.10.2021. godine u delu kojim je odlučeno o protivtužbenom zahtevu.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 599/19 od 16.06.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je prejudicijelni protivtužbeni zahtev tuženog- protivtužioca iz prejudicijelne protivtužbe, kojom je traženo da se utvrdi da tužilac-protivtuženi kao zaposleni kod korisnika javnih sredstava nema pravo na naplatu – isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Posebnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije od 18.03.2015. godine i Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva od 25.06.2015. godine, za vreme važenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 116/14), kao i da se tužilac-protivtuženi obaveže da tuženom-protivtužiocu naknadi sve parnične troškove sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi da mu na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplati ukupno 46.316,91 dinar za period od 01.11.2016. godine do 31.10.2018. godine, sa kamatom na pojedinačno opredeljene mesečne iznose od dospelosti do isplate, kao u tom stavu izreke. Stavom trećim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 79.504,00 dinara sa kamatom od izvršnosti do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3883/21 od 21.10.2021. godine, odbijena je žalba tuženog-protivtužioca i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi-protivtužilac je blagovremeno izjavio posebnu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu člana 404. ZPP, radi ujednačavanja sudske prakse.

Pravnosnažnom presudom, odlučeno je o zahtevu tužioca za isplatu naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je imajući u vidu različitu sudksu praksu u istoj pravnoj situaciji, Vrhovni kasacioni sud našao da su u tom delu ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom i zbog ujednačavanja sudske prakse delimično dozvolio odlučivanje o reviziji u tom delu.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana u delu odluke o tužbenom zahtevu.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u periodu od 01.11.2016. godine do 31.10.2018. godine bio u radnom odnosu kod tuženog. U utuženom periodu tuženi je tužiocu obračunavao i isplaćivao naknadu troškova regresa za korišćenje odmora u nižem iznosu od iznosa koji je predviđen odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva. („Službeni glasnik RS“, br. 59/2015 koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine) i Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 27/15, 94/19). Visina potraživanja utvrđena je iz obračunskih lista tužioca i obračuna razlike između iznosa isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i traženog iznosa, u skladu sa važećim kolektivnim ugovorima dostavljenog od strane tuženog.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredaba članova 118, 246, 256. i 257. Zakona o radu, člana 9. stav 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, odredbe članova 60, 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i članova 80, 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva, ocenio da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, te da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za regres, zbog čega je usvojio tužben zahtev.

Po oceni drugostepenog suda, iako se troškovi za regres smatraju zaradom u širem smislu tog pojma određenog članom 105. stav 3. Zakona o radu (jer se na ova primanja plaćaju porezi i doprinosi koji terete zaradu) i članom 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu, ova naknada ima karakter naknade za povećane troškove koje zaposleni ima dok radi, a ne karakter naknade za obavljeni rad iz članova 106. i 107. Zakona o radu, zbog čega se ne mogu primeniti pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, s ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. Članom 3. stav 1. istog zakona propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica i zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonima koji uređuju plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Pod zaradom smatraju se primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

Imajući u vidu navedeno, kao i činjenicu da je tuženi korisnik budžetskih sredstava, to se na tuženog, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu). S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga, po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu), zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153, 154. i 163. stav 2. ZPP pripadaju opredeljeni troškovi parničnog postupka, koji obuhvataju troškove na ime: sastava odgovora na tužbu i dva obrazložena podneska od strane advokata po 6.000,00 dinara, sastava protivtužbe 7.500,00 dinara, zastupanja na tri održana ročišta po 7.500,00 dinara, prema tarifnom broju 13. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 121/12...37/21), dok trošak na ime sastava žalbe i revizije od strane advokata, kao i trošak sudskih taksi nije priznat jer zahtev nije opredeljen u smislu člana 163. stav 2. ZPP.

Na osnovu člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Ceneći ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije tuženog (u delu kojim je odlučeno o protivtužbenom zahtevu) na osnovu člana 404. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da nema mesta odlučivanju o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj u smislu stava 1. istog člana, s obzirom da ne postoji potreba razmatranja pravnih pitanja od opšteg interesa ili pravnih pitanja u interesu ravnopravnosti građana ili novog tumačenja prava. Pored toga, tuženi nije uz reviziju dostavio pravnosnažne presude kojima je u identičnoj ili sličnoj činjeničnoj i pravnoj situaciji doneta drugačija odluka, što bi bilo od uticaja na odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj radi ujednačavanja sudske prakse. Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu četvrtom izreke.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije primenom člana 410. stav 2. tačka 5. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tuženog nije dozvoljena.

Tužba u ovoj parnici podneta je 06.11.2019. godine, radi isplate razlike na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Prejudicijelna protivtužba tuženog podneta je 20.10.2020. godine, radi utvrđenja da tužilac- protivtuženi nema pravo na naplatu-isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Posebnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na tritoriji Republike Srbije od 18.03.2015. godine i Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća grada Pančeva od 25.06.2015. godine za vreme važenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, br. 116/2014). U konkretnom slučaju, protivtužbeni zahtev za utvrđenje je formulisan tako da sa tužbenim zahtevom za činidbu – isplatu novčanih iznosa čini neodvojivu celinu, imajući u vidu da tužilac traži isplatu naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i troškova za ishranu u toku rada, a da se protivtužbom tuženog traži da se utvrdi da tužilac nema pravo na isplatu navedenih naknada. Kako se tužba (protivtužba) za utvrđenje na osnovu člana 194. stav 2. ZPP može podneti ako tužilac ima pravni interes da sud utvrdi postojanje, odnosno nepostojanje nekog spornog prava ili pravnog odnosa, pre dospelosti zahteva za činidbu iz istog odnosa, a u ovom postupku to nije slučaj jer su potraživanja dospela, to ovaj sud nalazi da nema uslova za prihvatanje posebene revizije u odnosu na protivtužbeni zahtev.

Članom 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Imajući u vidu da se u konkretnom slučaju radi o imovinsko-pravnom sporu, koji se odnosi na novčano potraživanje, a kako je reč o prejudicijelnoj protivtužbi, vrednost predmeta spora se procenjuje prema vrednosti za koju stranka koja izjavljuje reviziju nije uspela. Vrednost predmeta spora po protivtužbi je 1.000,00 dinara, pa kako pobijana vrednost predmeta spora ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra, to je Vrhovni kasacioni sud, primenom člana 403. stav 3. ZPP, našao da je revizija tuženog nedozvoljena.

Na osnovu člana 413. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu petom izreke.

Predsednik veća-sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić