Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je po zanimanju ... tehničar sa završenim IV stepenom srednje stručne spreme koji je kod tuženog u radnom odnosu na neodređeno vreme sa punim radnim vremenom počev od 01.02.1984. godine. Ugovorom o radu od 01.04.2016. godine ugovoreno je da će tužilac obavljati poslove operatera ... u organizacionom delu Blok ..., Direkcija za ..., Energana ... Služba ... sa ugovorenom osnovnom bruto 1 zaradom za puno radno vreme i standardni učinak u fiksnom iznosu od 61.962,07 dinara. Ovaj ugovor izmenjen je aneksom broj 1 od 17.06.2016. godine u delu koji se odnosi na iznos osnovne bruto 1 zarade tako da je ona utvrđena u iznosu od 63.500,00, aneksom broj 2 od 12.04.2017. godine u pogledu opisa poslova, aneksom broj 3 od 12.06.2017. godine u pogledu visine osnovne bruto 1 zarade tako da je ona utvrđena u iznosu od 63.500,00 dinara i izmenjena u pogledu naknade troškova koje pripadaju zaposlenom, a aneksima broj 4 od 14.06.2018. godine i broj 5 od 12.10.2018. godine izmenjeni su opisi poslova tužioca i usklađeni sa Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova tuženog. Aneksom broj 6 od 19.06.2019. godine izmenjen je novčani iznos osnovne bruto 1 zarade tako da je ona utvrđena u iznosu od 69.500,00 dinara a aneksima broj 7 od 26.07.2019. godine i broj 8 od 02.12.2019. godine izmenjeni su opisi poslova i organizacionog dela u kome tužilac radi. Aneksom broj 9 od 05.05.2020. godine izmenjen je način obračuna zarade i usklađen sa opštim aktima tuženog, a aneksom broj 10 od 03.11.2020. godine u pogledu zahteva škole za obavljanje posla koji tuženi obavlja. Tužiocu se od 01.07.2019. godine isplaćuje osnovna zarada u visini od 69.500,00 dinara. Na radnom mestu operater ... u Bloku ... radi i uporedni radnik BB koji te poslove obavlja počev od 01.03.2015. godine i kome je u spornom periodu isplaćivana osnovna zarada od 78.861,00 dinara do 30.06.2018. godine odnosno 81.230,00 dinara od 01.07.2018. godine kao i VV koji je radio na istom radnom mestu počev od maja 2016. godine pa do prestanka radnog odnosa 03.03.2020. godine i kome je u spornom periodu isplaćivana osnovna zarada od 87.550,00 dinara do 30.06.2018. godine odnosno 90.180,00 dinara od 01.07.2018. godine.

Odredbama sadržanim u Glavi VII Kolektivnog ugovora tuženog od 03.03.2017. godine regulisan je način utvrđenja osnovne zarade zaposlenih tako da je odredbom člana 41. propisano da se osnovna zarada u smislu tog ugovora određuje na osnovu uslova rada utvrđenih Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova i punog radnog vremena provedenog na radu u skladu sa grejdom iz člana 42. tog ugovora u koji su razvrstani poslovi. Prema članu 42. Kolektivnog ugovora svi poslovi koji su predmet tog ugovora svrstani su u sedam grejdova počev od grejda 10 do grejda 16 (uključujući i grejd 16) a na osnovu složenosti poslova, odgovornosti, potrebnog znanja i iskustva, stručne spreme i uslova rada. Za svaki grejd utvrđen je rast zarada od minimalne do maksimalne osnovne zarade kroz tri platna razreda: 1. nivo razvoja; 2. standardni nivo; 3. nivo eksperta a koji nivoi zajedno čine Matricu raspona zarada. U okviru grejda 10, raspon zarade kreće se od 45.500,00 dinara do 75.000,00 dinara, a u okviru grejda 11 od 55.800,00 dinara do 93.000,00 dinara. Na osnovu Kolektivnog ugovora a radi utvrđivanja osnovne zarade za svakog od zaposlenih, tuženi je doneo Standard upravljanja zaradama zaposlenih i Upustvo za upravljanje osnovnom zaradom kojima je definisan grejding postupak (postupak procene kroz evaluacije poslova odnosno postupak utvrđivanja relativne vrednosti određenih poslova u društvu) čijim sprovođenjem se dodeljuje svakom od nivoa poslova grejd koji je rezultat procene poslova u sprovođenju grejding postupka tako da poslovi koji spadaju u isti grejd imaju približno istu relativnu vrednost kod tuženog bez obzira na funkcionalnu oblast kojoj pripadaju ili organizacioni deo kojem pripadaju. Uputstvom za upravljanje osnovnom zaradom izvršeno je definisanje grejdova za poslove (evolacija poslova), metodologija procene poslova, definicija raspona osnovne zarade u okviru grejdova, definisanje nivoa osnovnih zarada za zaposlene i definisanje nivoa osnovne zarade za zaposlene prilikom premeštanja na nove poslove. Ovim poslednjim je predviđeno da se visina osnovne zarade prilikom premeštanja zaposlenih na nove poslove utvrđuje se u skladu sa preporučenim ciljnim percentilima u rasponu osnovne zarade i da se prilikom premeštanja na nove poslove nivo povećanja osnovne zarade definiše zavisno od pozicije (percentila) njihove trenutne zarade u rasponu osnovne zarade grejd novog posla i preporučeno povećanje osnovne zarade za horizontalni premeštaj.

Tužilac i zaposleni GG i VV zaposleni su na poslovima operater ..., imaju isti stepen stručne spreme i imaju isti opis poslova radnog mesta koji obavljaju. U odnosu na zaradu koja je u spornom periodu isplaćena VV, tužiocu je isplaćena zarada manja za 594.576,83 dinara što sa obračunatom zakonskom zateznom kamatom od 142.938,70 dinara iznosi ukupno 737.515,53 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev osnovan jer je tuženi postupao suprotno odredbi člana 104. Zakona o radu koja garantuje zaposlenom jednaku zaradu za isti rad ili rad iste vrednosti koju drugi ostvaruje kod istog poslodavca ne prihvatajući razloge tuženog da se osnovne zarade od tuženog obračunavaju na osnovu sistema grejdinga i standarda za upravljanje zarada jer su suprotni odredbama člana 104. Zakona o radu zbog čega je zaključio da je tuženi nezakonitim postupanjem povredio pravo tužioca na jednaku zaradu za rad iste vrednosti i dosudio mu naknadu štete u vidu razlike zarade koja mu je obračunata i isplaćena za sporni period i zarade koja bi mu bila isplaćena da je ista obračunata u odnosu na ugovorenu zaradu drugog zaposlenog VV koji je obavljao identične poslove ali je tuženi rad tog zaposlenog više vrednovao kroz ugovorenu osnovnu zaradu.

Drugostepeni sud je u potpunosti prihvatio razloge prvostepenog suda uz dodatnu argumentaciju da ni različiti finansijski rezultati, niti obim poslovanja profitnih organizacija tuženog ne može predstavljati osnov koji ovlašćuje tuženog na postupak suprotno članu 104. Zakona o radu već se zaposlenima u profitnim organizacijama tuženog sa boljim rezultatima rada može priznati pravo na druge vidove naknade za osnovnu zaradu u smislu člana 105. stav 1. Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovano se revizijom ukazuje da je u ovom sporu pogrešno primenjeno materijalno pravo i da je zato činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Naime, odredbom člana 104. stav 1. Zakona o radu propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu, da se zaposlenima garantuje jednaka zarada za isti radi ili rad iste vrednosti koji ostvaruju kod poslodavca (stav 2), a pod radom jednake vrednosti se podrazumeva rad za koji se zahteva isti stepen stručne spreme, odnosno obrazovanja, znanja i sposobnosti, u kome je ostvaren jednaki radni doprinos uz jednaku odgovornosti (stav 3.) i da su odluka poslodavca ili sporazum sa zaposlenim koji nisu u skladu sa stavom 2. ovog člana ništavi (stav 4.) te da u slučaju povrede prava iz stava 2. ovog člana zaposleni ima pravo na naknadu štete (stav 5.). Iz ove zakonske odredbe proizilazi da se jednaka zarada za isti rad i rad iste vrednosti garantuje zaposlenom, pri čemu se pod radom iste vrednosti podrazumeva rad za koji se zahteva isti stepen stručne spreme, odnosno obrazovanja i sposobnosti u kome je ostvaren jednak radni doprinos uz jednaku odgovornost. To dalje znači da rad jednake vrednosti predstavlja ne samo rad za koji se zahteva stepen stručne spreme odnosno obrazovanje (objektivni elementi) ali i znanje i sposobnost koji se ispoljavaju kao stručnost, umeće, veštinu, vičnost, umešnost i druga radna svojstva od kojih zavisi sposobnost zaposlenog da samostalo i kvalitetno obavlja poslove koji su mu povereni (subjektivni elementi), u čijem prisustvu je ostvaren jednak radni doprinos uz jednaku odgovornost. Obzirom na ovako definisan rad jednake vrednosti, nižestepeni sudovi su propustili da ocene da li se sistemom grejdova kojim je predviđen raspon zarada od minimalnog do maksimalnog iznosa, u zavisnost od nivoa na kome se zaposleni nalazi u vezi sa utvrđenom zaradom tužioca koji je na to radno mesto raspoređen posle uporednog radnika BB i mesec dana pre uporenog radnika VV, zbog čega je ostalo nerazjašnjeno da li tužilac koji ima isti stepen stručne spreme i obrazovanja kao drugi zaposleni sa kojima se upoređuje, bez obzira što je njihov opis poslova istog radnog mesta identičan, obavlja rad jednake vrednosti po svim elementima sadržanim u njegovoj definiciji datoj u članu 104. stav 3. Zakona o radu.

Iz navedenih razloga, nižestepene presude su morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom suđenju prvostepeni sud će imajući u vidu izloženo razjasniti sve činjenice koje su od značaja za utvrđenje da li tužilac i drugi zaposleni na istom radnom mestu obavljaju rad jednake vrednosti u smislu člana 104. st. 2. i 3. Zakona o radu kako bi ocenili da li je razlika u njihovim osnovnim zaradama, nastala primenom člana 41. i 42. Kolektivnog ugovora pravilno obračunata i da li je pravilna odluka tuženog, poslodavca o utvrđenju osnovne zarade tužioca imajući u vidu sve akte na osnovu kojih se utvrđuje osnovna zarada zaposlenog, a na koje je tuženi ukazivao u toku postupka.

Sa svega iznetog, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković