Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3691/22 od 23.11.2022. godine, odbijena je žalba i potvrđena presuda Osnovnog suda u Kikindi P1 50/22 od 21.06.2022. godine, kojom je usvojen tužbeni zahtev u celosti i obavezana tužena da tužilji na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u vremenskom periodu od 01.01.2018. godine do 31.12.2020. godine isplati iznos od 153.271,27 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 29.03.2022. godine pa do isplate, kao i iznos od 34.146,03 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate počev od dospeća svakog pojedinačnog mesečnog iznosa pa do 28.03.2022. godine i na ime naknade troškova za ishranu u toku rada (topli obrok) u vremenskom periodu od 01.01.2018. godine do 31.12.2020. godine iznos od 118.293,75 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 29.03.2022. godine do isplate, kao i iznos od 29.024,92 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate počev od dospeća svakog pojedinačnog iznosa pa do 28.03.2022. godine, obavezana tužena da tužilji naknadi nastali parnični trošak u iznosu od 97.962,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate i odbijen predlog tužlje za oslobađanje od plaćanja sudske takse u ovoj pravnoj stvari.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj u smislu odredbe člana 404. ZPP.

Prema odredbi člana 404. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), u vezi člana 92 Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“ broj 10/23), revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). O dozvoljenosti i osnovanosti posebne revizije odlučuje Vrhovni sud u veću od pet sudija.

Postupajući na osnovu citirane zakonske odredbe, Vrhovni sud je imajući u vidu različitu sudsku praksu apelacionih sudova u istoj činjeničnopravnoj situaciji dozvolio odlučivanje o posebnoj reviziji tužene.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP i našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tužene na radnom mestu ... . Tužena je u spornom periodu tužilji obračunavala i isplaćivala platu na taj način što je množila osnovicu za obračun plata zaposlenih u osnovnim i srednjim školama (koju objavljuje Vlada RS) sa koeficijentom složenosti poslova koji je za tužilju iznosio 6,30. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate, u spornom periodu, bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužilji po potrebi vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilji nije iskazivana kao posebna stavka naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Visina potraživanja je utvrđena ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast, a na osnovu prisustva na radu tužilje i kriterijuma u Posebnim kolektivnim ugovorima u komunalnoj delatnosti na teritoriji RS, odnosno onih koji se odnose na preduzeća koja se finansiraju iz budžeta.

Imajući u vidu navedeno, nižestepeni sudovi nalaze da tužilji u spornom periodu nisu isplaćivane naknade na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom na to da kada se koeficijent tužilje pomnoži sa cenom rada, plata nije odgovarala visini minimalne zarade, na osnovu čega su izveli zaključak da u koeficijentu za obračun plate tužilji nisu bile sadržane predmetne naknade i iz ovih razloga su usvojili tužbeni zahtev u opredeljenim iznosima.

Prema stanovištu Vrhovnog suda, revizijom se osnovano ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno prava.

Zakon o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/2005... 95/2018), u odredbi člana 105. stav 3. propisuje da se pod zaradom smatraju sva primanja iz radnog odnosa osim primanja iz člana 14, člana 42. stav 3. tačke 4. i 5, člana 118. stav 1. tačke 1-4 člana 119, člana 120. tačka 1. i člana 158. tog zakona.

Prema odredbi člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. istog zakona, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i na regres za korišćenje godišnjeg odmora, a visina troškova iz stava 1. tačka 5. tog člana, mora biti izražena u novcu (stav 2).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/2001... 21/2016), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja, pored ostalih i za zaposlene u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Prema odredbi člana 4. stav 1. tog zakona, koeficijent plate izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana zakona, koeficijent sadrži dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Poseban kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 99/20), u odredbi člana 20. propisuje elemente za utvrđivanje plate tako da se plata utvrđuje na osnovu osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate u skladu sa zakonom (stav 1), a ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, niža od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2).

Ocenjujući navode revizije, ovaj sud je saglasan da tužilja ima pravo na topli obrok i regres, ali kako je navedena naknada obuhvaćena kroz koeficijent radnog mesta i isplaćena kroz platu, to je tužbeni zahtev neosnovan. Naime, na zaposlene koji platu ostvaruju prema Zakonu o platama u državnim organima i javnim ustanovama, primenjuju se parametri koji su unapred određeni od strane Vlade Republike Srbije i Ministarstva finansija i odnose se na sve zaposlene na identičan način, pa i u pogledu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Regulativa obračuna i isplate plata u ustanovama nije istovetna regulativi obračuna i isplate zarade prema pravilima koja se primenjuju u opštem radno-pravnom režimu, jer pojam zarade u određenim radnim sredinama i plate nema jedinstveno značenje, što se direktno odražava na različitost uslova, načina i obima prava na naknadu predmetnih troškova. Obračunom plate zaposlenima u ustanovama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, primenom posebnog zakona i opšteg akta, zaposleni na određenim radnim mestima sa najnižim koeficijentom, primaju platu u nižem iznosu od minimalne zarade i u toj situaciji vršena je isplata plate do visine vrednosti minimalne zarade. Međutim, isplatom plate u visini vrednosti minimalne zarade ne aktiviraju se pravila opšteg radno- pravnog propisa, prema kome zaposleni koji u skladu sa zakonom ostvaruje pravo na isplatu minimalne zarade ima pravo na uvećanu zaradu i naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u smislu odredbe čl. 105. i 118. Zakona o radu. Navedeni posebni propisi ne predviđaju pravo na naknadu za ishranu i regres, jer su ove naknade obuhvaćene i sadržane u koeficijentu za obračun plata (član 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama), što znači da se ista ostvaruju kroz obračun i isplatu plata. Kod ovako utvrđene činjenične i pravne situacije, po oceni Vrhovnog suda tužilja nema pravo na tražene naknade, jer joj je tužena platu obračunavala i isplaćivala u skladu sa utvrđenim koeficijentom (u kojem su prema zakonskoj odredbi sadržani dodaci za ishranu i regres), zbog čega su presude preinačene, a tužbeni zahtev odbijen kao neosnovan.

Tužena je uspela u postupku, te je tužilja obavezana da joj naknadi parnične troškove primenom člana 153, 154, 163. i 165. stav 2. ZPP. Tuženoj su dosuđeni opredeljeni troškovi na ime angažovanja javnog pravobranilaštva na osnovu odredbe člana 162. ZPP i obuhvataju sastav odgovora na tužbu 6.000,00 dinara, sastav jednog obrazloženog podneska 9.000,00 dinara i sastav dve žalbe i revizije po 18.000,00 dinara, prema važećim AT u vreme preduzimanja parničnih radnji, pa je odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković