U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Mirjane Andrijašević i Vesne Mastilović, članova veća, u parnici tužioca Centra za socijalni rad u Vranju, protiv tuženih AA i BB, oboje iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Igor Zlatković, advokat iz ... i tužene VV iz sela ..., Opština ..., radi lišenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tuženih AA i BB izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 433/2023 od 02.11.2023. godine, u sednici veća održanoj dana 04.07.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženih AA i BB izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 433/2023 od 02.11.2023. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženih za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Vranju P2 229/20 od 22.08.2023. godine stavom prvim izreke potpuno su lišeni roditeljskog prava tuženi AA iz ...i VV iz sela ..., Opština ..., u odnosu na mal. GG iz ..., zbog grubog zanemarivanja dužnosti iz sadržine roditeljskog prava u delu staranja o detetu koje obuhvata čuvanje, podizanje, vaspitanje, obrazovanje, zastupanje, izdržavanje, upravljanje i raspolaganje imovinom deteta. Stavom drugim izreke potpuno su lišeni roditeljskog prava tuženi AA iz ... i BB iz ..., u odnosu na mal. DD i mal. ĐĐ, obojica iz ..., zbog grubog zanemarivanja dužnosti iz sadržine roditeljskog prava u delu staranja o deci koja obuhvata čuvanje, podizanje, vaspitanje, obrazovanje, zastupanje, izdržavanje, te upravljanje i raspolaganje imovinom dece. Stavom trećim izreke odbijen je tužbeni zahtev tuženih AA iz BB, oboje iz ..., kojim su tražili da sud utvrdi povredu prava mal. DD i ĐĐ od strane Centra za socijalni rad u Vranju, kao i da se stave van snage rešenja broj 57100-7212 od 05.12.2019. godine i broj 57100-7212 od 05.12.2019. godine, kojim su određeni privremeni staratelji mal. DD i ĐĐ, te da se obaveže tuženi Centar za socijalni rad Vranje da im odmah preda mal. decu DD i ĐĐ, kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 433/2023 od 02.11.2023. godine odbijena je, kao neosnovana, žalba tuženih AA i BB iz ... i potvrđena prvostepena presuda u odnosu na iste tužene.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi AA i BB su blagovremeno izjavili reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom („Službeni glasnik RS“ br. 72/11..10/23), te je ocenio da revizija tuženih nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Takođe, u postupku nisu učinjene druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti, u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. i 3. Zakona o parničnom postupku.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi AA je u vanbračnoj zajednici sa tuženom VV dobio ćerku GG, rođenu ...2005. godine, koja je po okončanju zajednice, pravosnažnom sudskom presudom Opštinskog suda u Vranju P 1554/09 od 09.12.2009. godine poverena na vršenje roditeljskog prava ocu. Majka, VV, tokom 12 godina od prestanka zajednice nije pokušala da ostvari kontakt sa mal.ćerkom. Tuženi AA je zasnovao bračnu zajednicu sa tuženom BB u kojoj su dobili dvoje dece-mal. DD rođenog ...2016. godine i mal. ĐĐ rođenog ...2018. godine. Oni su živeli u istom porodičnom domaćinstvu sa mal. GG, i svojom decom i AA majkom sve dok tuženi AA nije otišao na izdržavanje zatvorske kazne u trajanju od tri meseca. Tada je tužena BB sa svojom decom otišla u ..., dok je mal. GG ostala da živi u ... sa babom po ocu, u izrazito neuslovnoj kući.

Centar za socijalni rad je, postupajući po prijavi, procenio da o mal. GG nema ko da se stara, te je istu stavio pod svoje privrmeno starateljstvo i obezbedio joj smeštaj u hraniteljskoj porodici. Od mal. GG su saznali da je tužena BB vršila nad njom psihičko i fizičko nasilje, zbog čega je podneta krivična prijava, ali Osnovno javno tužilaštvo u Vranju je našlo da nema mesta pokretanju krivičnog postupka, nakon čega je podneta tužba za zaštitu od nasilja u porodici. Tuženoj BB je 2020. godine pravosnažno određena mera zabrane prilaska na udaljenosti od 100 metara i zabrana daljeg uznemiravanja u trajanju od šest meseci prema mal. GG, a ista mera je iste godine određena i u odnosu na mal. DD i mal. ĐĐ, u trajanju od godinu dana.

Tužena BB je u Vršcu prijavljena za zlostavljanje svoje dece, te joj je Centar za socijalni rad u Vršcu oduzeo decu, da bi ih kasnije preuzeo tužilac i obezbedio smeštaj u hraniteljskoj porodici u ... . Njihova majka, tužena BB je presudom Osnovnog suda u Vranju K 423/19 od 12.12.2019. godine pravosnažno osuđena na kaznu zatvora od tri meseca zbog krivičnog dela zapuštanje i zlostavljanje nad mal. DD, na način bliže naveden u obrazloženju presude.

Centar za socijalni rad u Vranju je u aprilu 2020. godine konstatovao da tužena BB nema uvid u svoje ponašanje, da odbija saradnju, da bi mogla da ponovi model nasilnog ponašanja, dok tuženi AA nema dovoljno razvijene roditeljske kapacitete, da je sklon manipulaciji, pripisivanju krivice drugima, negiranju vlastitih propusta, kao i negiranju zlostavljanja dece od strane svoje supruge. Mal. GG ispoljava strah prema ocu i odbija da viđa oba roditelja, a tužilac nije stvorio stimulativno okruženje za povratak mal. GG u biološku porodicu, dok je njena majka iznela da nema mogućnosti za preuzimanje deteta.

Tokom postupka izveden je dokaz veštačnjem od strane Centra za mentalno zdravlje Univerzitetskog kliničkog centra u Nišu, u julu 2021. godine, iz koga su utvrđeni roditeljski kapaciteti tuženih, pa je zaključak Komisije bio da u odnosu na mal. DD i mal. ĐĐ tuženi AA nesavesno obavlja roditeljsko pravo koje je u poslednjih godinu dana grubo zanemario i zloupotrebio, dok tužena BB u odnosu na mal. DD i mal. ĐĐ nije funkcionisala u interesu dece i grubo je zanemarila i zloupotrebila roditeljsko pravo. U odnosu na mal. GG tužena VV je grubo zanemarila svoje roditeljsko pravo i nije funkcionisala u njenom interesu, a to je učinio i tuženi AA.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo donoseći odluku o potpunom lišenju roditeljskog prava tuženih, a za koju su dali dovoljne i pravilne razloge, koje prihvata i Vrhovni sud.

Iz odredbe člana 81. i člana 82. Porodičnog zakona, čija je sadržina bliže navedena u obrazloženju pobijanih presuda, proizlazi da lišenje roditeljskog prava predstavlja pravno sredstvo kojim se nesavesni roditelji lišavaju nekog, ili svih prava i obaveza koje imaju. Roditeljsko pravo je izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta, kako je propisano članom 67. Porodičnog zakona. U tom smislu lišenje roditeljskog prava predstavlja meru zaštite deteta od nesavesnog postupanja roditelja, a u zavisnosti od stepena zanemarivanja dužnosti roditelja, roditelj može biti lišen roditeljskog prava potpuno ili delimično.

Sud je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, a pre donošenja odluke o zaštiti prava deteta, odnosno vršenju ili lišenju roditeljskog prava sud ima obavezu da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva i druge specijalizovane ustanove, sve u smislu člana 6, člana 266. stav 1. i člana 270. Porodičnog zakona, što je u konkretnom slučaju i učinjeno. Takođe, sud je dužan da pribavi i mišljenje maloletnog deteta, u smislu člana 65. Porodičnog zakona, što je takođe učinjeno u postupku, u odnosu na mal. GG, dok mal. DD i mal. ĐĐ, zbog svog uzrasta, nisu sposobni da izraze svoje mišljenje. Pobijanom presudom je, i po stanovištu Vrhovnog suda, najbolje zaštićen interes maloletne dece, koja se nalaze u hraniteljskoj porodici gde imaju sve uslove za nesmetan razvoj i žele da ostanu u hraniteljskoj porodici, s obzirom da tuženi, zbog svojih karakteristika ličnosti i loše socijalne podrške, ne mogu adekvatno da odgovore visokim zahtevima koje iziskuje briga o maloletnoj deci.

Suprotno navodima revizije, u toku postupka je pribavljen nalaz i mišljenje od strane Univerzitetskog kliničkog centra u Nišu koji je sud prihvatio, a u toku postupka tuženi nisu dokazali da imaju dovoljno roditeljskih kapaciteta za vršenje roditeljskog prava prema svojoj deci, kao i da nisu grubo zanemarivali i zloupotrebljavali svoje roditeljsko pravo, odnosno dužnosti iz kojih proizlaze prava roditelja.

Na pravilnost pobijane presude ne utiču navodi revizije koji se odnose na vršenje roditeljskog prava tuženih u odnosu na najmlađe dete, koje je rođeno u toku postupka, jer tužilac – Centar za socijalni rad u Vranju nije ni predložio da tuženi budu lišeni roditeljskog prava prema tom detetu.

Vrhovni sud je cenio i ostale navode izjavljene revizije kojima se ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, zbog čega ti navodi nisu posebno obrazloženi.

Tuženi nisu uspeli u revizijskom postupku, zbog čega nemaju pravo na troškove tog postupka, koje su tražili i opredelili u reviziji, a u smislu člana 153. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedeih razloga odlučeno je kao u izreci presude, na osnovu člana 414. i člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković