U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branke Dražić, predsednika veća, Marine Milanović i Vesne Mastilović, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Maja Popović, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Vojkan Simić, advokat iz ..., radi razvoda braka, vršenja roditeljskog prava i izdržavanja, po tužbi i protivtužbi, odlučujući o reviziji tuženog-protivtužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 524/23 od 28.02.2024. godine, u sednici veća održanoj dana 28.05.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog-protivtužioca izjavljena protiv stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 524/23 od 28.02.2024. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Trećeg osnovnog suda u Beogradu P2 1021/2017 od 17.03.2023. godine, stavom prvim izreke, razveden je brak parničnih stranaka zaključen 17.10.2014. godine u Beogradu, upisan u MKV Opštine Novi Beograd tek.br. ... za 2014. godinu; stavom drugim izreke zajedničko dete, maloletni VV rođen ... godine poveren je na staranje majci AA koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo; stavom trećim izreke, uređeni su lični odnosi maloletnog deteta sa ocem na način opisan u tom stavu; stavom četvrtim izreke, obavezan je otac da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog deteta plaća mesečno iznos od 20% od zarade koju ostvaruje umanjene za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje počev od presuđenja 17.03.2023. godine pa ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi ili se odluka ne izmeni, svakog 01. do 15. u mesecu za tekući mesec sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate na tekući račun zakonske zastupnice – majke AA; stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje u delu u kome je traženo da se obaveže tuženi da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog VV plaća mesečno preko dosuđenog iznosa od 20% do zarade do traženih 50% zarade koju ostvaruje umanjene za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, kao neosnovan; stavom šestim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tuženog kojim je tražio da se zajedničko dete maloletni VV poveri ocu na stamostalno vršenje roditeljskog prava i urede lični odnosi tako što će maloletni VV provoditi po sedam dana svake druge nedelje sa majkom, a sedam dana sa ocem, na način opisan u tom stavu, te da se majka obaveže da na ime doprinosa za izdržavanje maloletnog VV plaća mesečno iznos od 15.000,00 dinara na račun oca deteta do 10. u mesecu dok ova obaveza po zakonu traje ili je sud presudom ne izmeni, kao i eventualni tužbeni zahtev o uređenju ličnih odnosa maloletnog deteta sa majkom detaljno opisan u tom stavu, kao neosnovan; stavom sedmim izreke, odbijen je predlog tužilje kojim je tražila da se stavi van snage rešenje prvostepenog suda P2 1021/2017 od 26.01.2018. godine u stavovima dva, tri i pet izreke rešenja i maloletno dete poveri na čuvanje i vaspitanje majci koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo i urede lični odnosi maloletnog deteta sa ocem na način predviđen u tom stavu, te da se obaveže otac – tuženi da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog VV plaća mesečno iznos od 50% od zarade koju stvaruje umanjene za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje počev od podnošenja tužbe 21.06.2017. godine pa ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, kao neosnovan; stavom osmim izreke, odbijen je kako primarni, tako i eventualni predlog za određivanje nove privremene mere o uređenju ličnih odnosa maloletnog VV sa ocem na način opisan u tom stavu, kao neosnovan; stavom devetim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 524/23 od 28.02.2024. godine, stavom prvim izreke, odbijene si kao neosnovane žalbe i potvrđena presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P2 1021/17 od 17.03.2023. godine u drugom, šestom i osmom stavu izreke; stavom drugim izreke, ukinuta je presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P2 1021/17 od 17.03.2023. godine u trećem, četvrtom, petom i devetom stavu izreke i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv stava prvog izreke pravnosnažne drugostepene presude, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijlanog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20 i 10/23 – drugi zakon) Vrhovni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. ZPP, jer je drugostepeni sud ocenio sve žalbene navode od odlučnog značaja. Nema ni drugih bitnih povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti. Drugostepeni sud nije propustio da primeni, niti je nepravilno primenio odredbe procesnog zakona, što je bilo ili moglo biti od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja i tuženi su 17.10.2014. godine zaključili brak, tokom kojeg je ... godine rođen njihov sin VV. Faktička bračna zajednica prestala je 15.08.2016. godine. Tužilja AA rođena je ... godine, po zanimanju je ..., zaposlena u ... „...“ i ostvaruje oko 100.000,00 dinara mesečno. Osim zarade nema druge izvore prihode. Poseduje nepokretnu imovinu – stan u ... u Ulici ..., površine 55 m2, a živi sa maloletnim sinom u stanu koji je vlasništvo njene majke. Poseduje putničko vozilo „...“ ... godište. Tuženi BB rođen je ... godine, po zanimanju je ..., zaposlen je u ..., gde ostvaruje zaradu od oko 180.000,00 dinara. Druge izvore prihoda nema. Vlasnik je dva stana u ..., u Ulici ... ..., površine 74 m2 i u Ulici ... ..., površine 50 m2. Poseduje putničko vozilo marke „...“ ... godište. Maloletni VV rođen je ... godine. Od prekida zajedničkog života svojih roditelja – avgusta 2016. godine, maloletni VV živi sa majkom, dok je oca viđao najpre prema dogovoru roditelja, a zbog nedostatka komunikacije među njima lični odnosi sa ocem odvijaju se po modelu određenom od strane suda privremenom merom.

Prema nalazu i mišljenju Gradskog centra za socijalni rad - Odeljenje Voždovac od 28.09.2017. godine, datog na osnovu razgovora sa tužiljom, kao i na osnovu nalaza Gradskog centra za socijalni rad – Odeljenje Novi Beograd koji je obavio razgovor sa tuženim, oba roditelja su procenjena kao sposobna da prepoznaju i na adekvatan način odgovore razvojnim potrebama deteta. Dete je dobrog opšteg zdravlja, druželjubivo i prihvaćeno u grupi vršnjaka i živi u adekvatnim stambenim i materijalnim uslovima. Odnos oca i detata je procenjen kao stabilan, a porodični odnosi između tužilje i tuženog blago narušeni, ali ne u meri da narušavaju rast i razvoj deteta, ali ipak predstavljaju rizik niskog intenziteta po emocionalni razvoj deteta. U najboljem interesu deteta je da se poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, sa predloženim modelom održavanja ličnih odnoca sa ocem. Pravnosnažnim rešenjem prvostepenog suda P2 1021/17 od 26.01.2018. godine, a na osnovu navedenog mišljenja organa starateljstva od 28.09.2017. godine maloletni VV poveren je na staranje tužilji – majci koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo, a odnos maloletnog VV sa ocem uređen je na način opisan u tom rešenju; istim rešenjem tuženi je obavezan da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog VV plaća iznos od 12.000,00 dinara mesečno počev od 26.01.2018. godine, a odbijen je kao neosnovan predlog tužene kojim je tražila da se uredi način održavanja ličnih odnosa maloletnog deteta sa ocem, tako što bi dete viđalo oca u kontrolisanim uslovima u prostorijama Gradskog centra za socijalni rad, te da se obaveže tuženi da na ime svog doprinosa za izdržavnje maloletnog deteta plaća 50% od svoje zarade mesečno. U nalazu i mišljenju Gradskog centra za socijalni rad - Odeljenje Voždovac od 24.04.2018. godine i pribavljenog izveštaja Odeljenja Novi Beograd navedeno je da su se oba roditelja obraćala organu starateljstva radi regulisnja viđanja i definisanja njihovih odnosa i to tuženi Odeljenju Voždovac navodeći da ga tužilja onemogućava u viđanju deteta, a tužilja da otac zadržava dete van dogovora i da ne želi da ga vrati, što je prijavila policiji. U evidenciji tog centra nalazi i prijava tužilje za nasilje u porodici od 15.08.2016. godine ispoljenog od strane tuženog prema tužilji u prisustvu njegovih roditelja, ali je tužilja odustala od zahteva za izricanje mera kako bi spasila brak. Dato je mišljenje da je u najboljem interesu deteta da se donese privremena mera kojom bi se maloletno dete poverilo majci na samostalnu negu, brigu i staranje, što je i konačan predlog u postupku poveravanja detata, sa načinom održavanja kontakata između oca i deteta. Prema izveštaju Gradskog centra za socijalni rad - Odeljenje Voždovac od 30.08.2021. godine sa izveštajem PU „..“ datim povodom obraćanja tužilje predškolskoj ustanovi koju je maloletni VV pohađao tokom februara ... godine zbog poteškoća u saradnji na roditeljskom planu i neprimerenog ponašanja tuženog – u vrtiću je prezentovao eksplicitne fotografije majke maloletnog deteta pred zaposlenima i zbog samoinicijativnog odvođenja maloletnog deta iz predškolske ustanove od strane oca, konstatovano je nakon održanog timskog sastanka organa starateljstva sa stručnom službom predškolske ustanove da otac u poslednje tri godine ne poštuje satnicu preuzimanja deteta iz vrtića čime se remeti njegovo funkcionisanje u ... ustanovi. Dete je upisano u dve osnovne škole na različitim teritorijama, jer je otac upisao dete u školu na ..., iako ono živi sa majkom na ..., pa je ponašanje oca definisano borbom za starateljstvo u odnosu na maloletno dete i u funkciji diskreditacije majke u ulozi staratelja, a ne radi zastupanja najboljih interesa deteta. Dato je mišljenje da je u najboljem interesu deteta da se poveri majci na samostalnu negu, brigu i staranje, što je i konačan predlog i mišljenje i da sud razmotri izricanje privremene mere za zaštitu od nasilja u porodici (po osnovu datog izveštaja grupe za koordinaciju i saradnju sa područja Drugog osnovnog javnog tužilaštva povodom krivične prijave majke za krivčino delo oduzimanje maloletnog lica – otac nije vratio dete majci u tačno određeno vreme odlukom suda) i predlog da otac bude delimično lišen roditeljskog prava (zbog zadržavanja pasoša i zdravstvene knjižice). Prema nalazu i mišljenju Gradskog centra za socijalni rad – Odeljenje Voždovac od 28.03.2022. godine, dopunjenom mišljenjem od 13.12.2022. godine, koje je rađeno na osnovu informativno-dijagnostičkog intervjua sa majkom deteta, analize dokumentacije, terenske posete, opservacije odnosa i timskih konsultacija procene roditeljskih kompentencija i socijalno-ekonomskih prilika oca, kao i terenske posete i opservacije odnosa detata i oca od strane Odeljenja Novi Beograd, proizilazi da tuženi poseduje opštu roditeljsku podobnost, autentičnu motivaciju da preuzme maloletnog VV na neposredno staranje i povoljno socio-ekonomske uslove za boravak i život deteta, uz uočen „komotan“ odnos prema dogovorima i merama suda i neshvatanje u dovoljnoj meri važnosti odluke drugog roditelja i saradnje sa majkom, pa je dato mišljenje da je u najboljem interesu maloletnog VV da bude poveren majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz predloženi model održavanja ličnih kontakata deteta sa ocem. U nalazu i mišljenju Kliničkog centra Vojvodine – Klinike za psihijatriju od 29.03.2022. godine dat je zaključak da su oba roditelja globalno očuvane roditeljske podobnosti, pri čemu su prisutna izvesna ograničenja kod oboje u smislu neuspostavljanja adekvatne međuroditeljske saradnje i komunikacije u čijoj osnovi je međusobno nepoverenje u kompentenciju i motivaciju drugog roditelja i nerazrešeni konflikti partnerske realicije. Imajući u vidu obeležja roditeljskog funkcionisanja oba roditelja – odlike njihovog vaspitnog stila i da je vaspitni stil majke aktuelno prilagođeniji školskom uzrastu deteta u smislu uspostavljanja pravila, rutine, ispunjavanja obaveza, orijentacije na školsko postignuće i manje izražen protektivni odnosno intruzivni pristup o brizi detetu, te uzrast i razvojne potrebe deteta, dato je mišljenje da je u najboljem interesu maloletnog deteta da starateljstvo nad njim bude povereno majci, a da održava kontinuirane odnose sa tuženim ocem, uz širok predložen model viđanja sa ocem.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je u najboljem inreresu malolenog deteta da bude povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, pa su odlučili prvostepeni, kao u stavu drugom, šestom i osmom izreke, a drugostepeni kao u stavu prvom izreke presude.

Vrhovni sud nalazi da je pobijanom odlukom pravilno primenjeno materijlano pravo kada je odlučeno da se maloletno dete parničnih stranaka poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih Nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ – Međunarodni ugovori br. 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori br. 4/96 i 2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su najbolji interesi deteta bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimajući u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2.). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Prema članu 77. Porodičnog zakona propisani su uslovi za samostalno vršenje roditeljskog prava tako što je u stavu 3. propisano da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava. U sporu za zaštitu deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljem interesom deteta po članu 266. stav 1. navedenog zakona, a pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima (član 270. PZ).

Pobijana presuda doneta je u skladu sa navedenim odredbama Porodičnog zakona i Konvencije o pravima deteta, kao i elementima za procenu najboljeg interesa deteta, koje između ostalog čine uzrast i pol deteta, zrelost deteta, potrebe deteta (vaspitanje, stanovanje, ishrana, odevanje, zdravstvena briga i drugo) i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe deteta. Suprotno navodima revizije, ovaj sud smatra da su prilikom donošenja odluke o poveravanju maloletnog deta, nižestepeni sudovi pravilno procenili najbolji interes maloletnog deteta u smislu članova 6. i 266. stav 1. Porodičnog zakona, prihvatajući stručno mišljenje organa starateljstva i nalaz i mišljenje Kliničnog centra Vojvodine – Klinike za psihijatriju, na osnovu člana 270. navedenog zakona. Majka poseduje roditeljski kapacitet i adekvatno prepoznaje i zadovoljava emocionalne, bazične i razvojne potrebe maloletnog deteta, prepoznaje ulogu i značaj drugog roditelja, njen interes kao roditelja je usmeren na subjektivnu i objektivnu dobrobit deteta, dok otac naglašava roditeljsku motivaciju, ali pre svega potencira zdravstveno stanje majke, činjenicu da on raspolaže boljim životnim mogućnostima i na taj način svoju roditeljsku kompentenciju potkrepljuje diskvalifikujući ulogu i značaj tužilje – majke, što nije u interesu deteta.

Kod iznetog, nisu osnovani navodi revizije kojima se osporava sadržina mišljenja organa starateljstva i Kliničkog centra Vojvodine – Klinike za psihijatriju i njihov predlog da se dete poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, s obzirom da su nižestepeni sudovi prilikom odlučivanja, mišljenje organa starateljstva i Kliničkog centra Vojvodine – Klinike za psihijatriju da se maloletni VV poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, cenili sveobuhvatno u pogledu bitnih činjenica dovoljnih za odluku o vršenju roditeljskog prava i u sklopu svih okolnosti konkretnog slučaja. Pored toga, kada je u pitanju najbolji interes deteta, sud opredeljuju okolnosti koje se tiču uzrasta i pola deteta, potreba deteta, kao i sposobnost roditelja da zadovolje potrebe deteta, što su nižestepeni sudovi, suprotno revizijskim navodima, na pravilan način cenili i za svoju odluku dali dovoljne i jasne razloge, koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Ostalim revizijskim navodima se neposredno ili posredno osporava činjenično stanje, što nije dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. stav 2. ZPP, ni sa izuzetkom da se u smislu člana 403. stav 2. ovog Zakona radi o reviziji izjavljenoj u porodičnom sporu za vršenje roditljskog prava. Činjenični navodi tuženog ne dovode u sumnju pravilnost primenjenog materijalnog prava sadržanog u odredbama Porodičnog zakona.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija,

Branka Dražić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković