U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Lidije Đukić i Božidara Vujičića, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., čiji su punomoćnici Aleksandar Petrović i Branislav Glogonjac, advokati iz ..., protiv tuženih: Gradska opština Stari grad, koju zastupa Pravobranilaštvo Gradske opštine Stari grad i Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužene Gradske opštine Stari grad izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4789/2015 od 16.03.2016. godine, u sednici održanoj 27.09.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužene Gradske opštine Stari grad izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4789/2015 od 16.03.2016. godine.

ODBIJA SE zahtev tužioca za naknadu troškova za odgovor na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 92/13 od 02.04.2015. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da tužilac ima pravo vlasništva na dvosobnom stanu ..., koji se nalazi na trećem spratu stambene zgrade br. ... u ul. ... u ..., korisne površine 68 m2, postojećeg na kat. parc. br. ..., upisanog u list nepokretnosti br. ... KO ..., po osnovu testamenta pokojne BB, bivše iz ..., sačinjenog u formi pismenog testamenta pred svedocima 30.12.1991. godine, proglašenog u predmetu Prvog osnovnog suda u Beogradu R3 1675/2014 dana 26.12.2014. godine, što su tužena Gradska opština Stari grad i tužena Republika Srbija, dužne da priznaju i trpe, kao i da tužilac može na osnovu ove presude, koja ima služiti kao zemljišno-knjižna isprava, upisati u RGZ, Službu za katastar nepokretnosti ..., bez dalje saglasnosti tuženih, svoje pravo vlasništva na dvosobnom stanu ..., koji se nalazi na trećem spratu stambene zgrade br. ... u ul. ... u ..., u list nepokretnosti br. ... KO ..., u V-2 listu na kat. parceli br. ..., kada se za to steknu zakonom propisani uslovi. Stavom drugim izreke, obavezani su tuženi da tužiocu solidarno naknade troškove parničnog postupka od 956.150,00 dinara sa zateznom kamatom propisanom Zakonom o zateznoj kamati počev od 02.04.2015. godine do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4789/2015 od 16.03.2016. godine, žalba tužene Gradske opštine Stari grad je odbijena kao neosnovana i potvrđena prvostepena presuda u delu stava prvog izreke, kojim je utvrđeno da tužilac ima pravo vlasništva na dvosobnom stanu ..., koji se nalazi na trećem spratu stambene zgrade br. ... u ul. ... u ..., korisne površine 68 m2, postojećeg na kat. parc. br. ..., upisanog u list nepokretnosti br. ... KO ..., po osnovu testamenta pok. BB, bivše iz ..., sačinjenog u formi pismenog testamenta pred svedocima 30.12.1991.godine, proglašenog u predmetu Prvog osnovnog suda u Beogradu R3 1675/2014 dana 26.12.2014. godine, što je tužena Gradska opština Stari grad dužna da prizna i trpi, kao i da tužilac može na osnovu ove presude, koja ima služiti kao zemljišno-knjižna isprava, upisati u RGZ, Službu za katastar nepokretnosti ..., bez dalje saglasnosti tužene Gradske opštine Stari grad svoje pravo vlasništva na navedenom stanu, kada se za to steknu zakonom propisani uslovi i u delu stava drugog izreke kojim je obavezana tužena Gradska opština Stari grad da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka od 956.150,00 dinara sa zateznom kamatom propisanom Zakonom o zateznoj kamati počev od 02.04.2015. godine do isplate. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u preostalom delu stava prvog i stava drugog izreke, tako što je odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca u odnosu na tuženu Republiku Srbiju, kako je bliže navedeno ovim stavom izreke. Stavom trećim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj Republici Srbiji naknadi troškove drugostepenog postupka od 78.000,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, odbijeni su, kao neosnovani, zahtevi tužioca i tužene Gradske opštine Stari grad za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu tužena Gradska opština Stari grad je izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je dostavio odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 125/04 i 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 i 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 361. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sada pokojna BB, kao kupac, sa NIU „Službeni list SFRJ“, kao prodavcem, zaključila je ugovor o kupoprodaji stana u društvenoj svojini, overen kod Prvog opštinskog suda u Beogradu 24.10.1991. godine i to dvosobnog stana, koji se nalazi na trećem spratu stambene zgrade br. ... u ul. ... u ... . BB je sačinila svojeručni testament 10.12.1991. godine, kojim je za jedinog naslednika na stanu odredila VV, nakon čega je sačinila pismeni testament pred svedocima 30.12.1991. godine, kojim je za jedinog naslednika na stanu odredila tužioca. U međuvremenu, BB je, kao primalac izdržavanja, sa GG, ujakom tužioca i tužiocem, kao davaocima izdržavanja, zaključila ugovor o doživotnom izdržavanju 24.12.1991. godine, koji je overen kod Prvog opštinskog suda u Beogradu 08.01.1992. godine u predmetu R 3502/91, kojim je posle svoje smrti ostavila stan tužiocu, a tužiočevom ujaku pravo plodouživanja. BB je preminula 17.03.1992. godine. Pravnosnažnom presudom Prvog opštinskog suda u Beogradu P 14679/92 od 03.06.2005. godine, po tužbi VV, utvrđeno je da navedeni ugovor o doživotnom izdržavanju ne proizvodi pravno dejstvo kao apsolutno ništav, a odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev VV da se utvrdi da ima pravo svojine na stanu na osnovu svojeručnog testamenta BB, što bi tuženi AA bio dužan da prizna, isprazni stan i preda ga VV, dok je postupak protiv tužiočevog ujaka prekinut, jer je preminuo. Rešenjem RGZ, Služba za katastar nepokretnosti ... od 11.02.2009. godine sinovi tužioca DD i ĐĐ su upisani kao vlasnici na predmetnom stanu sa udelom od po ½ idealnih delova, po osnovu ugovora o poklonu stana, overenog kod Drugog opštinskog suda u Beogradu pod Ov. ... dana 23.11.2001. godine, zaključenog između tužioca, kao poklonodavca, i DD i ĐĐ, kao poklonoprimaca. Pravnosnažnim rešenjem Prvog opštinskog suda u Beogradu O ... od 03.04.2009. godine zaostavština pok. BB, koja se sastoji od vanknjižnog vlasništva na stanu predaje se Gradskoj opštini Stari grad, nakon čega su službenici Gradske opštine Stari grad sinove tužioca, koji su se nalazili u državini stana, obavestili da je Gradskoj opštini Stari grad stan predat na osnovu navedenog rešenja. Prvi osnovni sud u Beogradu je dopisom od 30.04.2010. godine obavestio tužioca da svoja prava, kao testamentalni naslednik pok. BB, može ostvariti u parničnom postupku. Tužilac je 18.05.2010. godine podneo tužbu u ovom postupku. Pravnosnažnom presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 76213/10 od 03.04.2012. godine po tužbi Gradske opštine Stari grad utvrđeno je da nije pravno valjana uknjižba prava vlasništva na stanu u korist DD i ĐĐ izvršena na osnovu rešenja RGZ od 11.02.2009. godine, pa je naloženo brisanje uknjižbe, a DD i ĐĐ su obavezani da se sa svim licima i stvarima isele iz stana i predaju ga Gradskoj opštini Stari grad. Iz nalaza i mišljenja sudsko-psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Beogradu od 17.07.2014. godine utvrđeno je da je BB u vreme sačinjavanja pismenog testamenta pred svedocima bila sposobna za rasuđivanje. Taj testament je proglašen 26.12.2014. godine na zapisniku kod Prvog osnovnog suda u Beogradu u predmetu R3 1675/2014.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da pravo tužioca da zahteva zaostavštinu pok. BB nije zastarelo, kao i da pismeni testament pred svedocima, kojim je pok. BB odredila tužioca za naslednika na stanu nije ništav u smislu Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik SRS“ br. 52/74, 1/80 i 25/82), koji se primenjuje na osnovu člana 237. Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik RS“ br. 46/95, 101/03 i 6/15), zbog čega je usvojio tužbeni zahtev u odnosu na tuženu Gradsku opštinu Stari grad i tuženu Republiku Srbiju, dok je drugostepeni sud zaključio da je pravilna odluka prvostepenog suda u odnosu na tuženu Gradsku opštinu Stari grad, ali da tužena Republika Srbija nije pasivno legitimisana u ovom postupku, zbog čega je prvostepena presuda preinačena i odbijen tužbeni zahtev u odnosu na tuženu Republiku Srbiju.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilna je odluka nižestepenih sudova u odnosu na tuženu Gradsku opštinu Stari grad.

Odredbom člana 100. stav 1. Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik SRS“ br. 52/74, 1/80 i 25/82), propisano je da zaveštalac može uvek opozvati testament u celini ili delimično izjavom datom u bilo kom obliku u kome se po zakonu može napraviti testament, a članom 102. istog zakona propisano je da svako docnije raspolaganje od strane zaveštaoca određenom stvari koju je bio nekom zaveštao, ima za posledicu opozivanje zaveštanja te stvari.

Shodno navedenom, opoziv zaveštanja je jednostrana izjava volje zaveštaoca kojom se stavlja van snage ranije sačinjeno punovažno zaveštanje ili neka njegova odredba. Zaveštalac može zaveštanje staviti van snage u celosti ili delimično raspolaganjem pravnim poslovima inter vivos individualno određenim stvarima ili pravima kojima je raspolagao putem zaveštanja.

U konkretnom slučaju pismeni testament pred svedocima od 30.12.1991. godine kojim je pok. BB raspolagala predmetnim stanom u korist tužioca nije stavljen van snage kasnije zaključenim ugovorom o doživotnom izdržavanju, koji je overen pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu 08.01.1992. godine, čiji je predmet ista nepokretnost, budući da je u postupku koji je okončan pravnosnažnom presudom Prvog opštinskog suda u Beogradu P 14679/92 od 03.06.2005. godine, po tužbi VV, utvrđeno da navedeni ugovor o doživotnom izdržavanju ne proizvodi pravno dejstvo, kao apsolutno ništav. Pošto je ugovor o doživotnom izdržavanju ništav i ne proizvodi pravno dejstvo od samog početka, to su neosnovani navodi revizije tužene da je testament pred svedocima sačinjen 30.12.1991. godine opozvan ugovorom o doživotnom izdržavanju overenim 08.01.1992. godine. Naime, kako je pravnosnažnom presudom utvrđena ništavost ugovora o doživotnom izdržavanju, kojim je pokojna BB raspolagala predmetnim stanom u korist tužioca, to ranije sačinjen testament pred svedocima koji je tim ugovorom o doživotnom izdržavanju opozvan, ponovo stupa na snagu. Stoga je pravilna odluka nižestepenih sudova kojom je utvrđeno da tužilac po osnovu navedenog testamenta ima pravo vlasništva na predmetnom stanu.

Osim toga, neosnovani su navodi revizije tužene da je pravo tužioca da zahteva zaostavštinu zastarelo, jer je za testament saznao 30.12.1991. godine kada je sačinjen. Naime, članom 139. stav 1. Zakona o nasleđivanju, propisano je da pravo zahtevati zaostavštinu kao naslednik ostavioca zastareva prema savesnom držaocu za dve godine od dana od kada je naslednik saznao za svoje pravo i za držaoca stvari zaostavštine, a najdalje za 10 godina računajući za zakonskog naslednika od smrti ostaviočeve a za testamentalnog naslednika od proglašenja testamenta. Dakle, objektivni rok od 10 godina za zastarelost prava testamentalnog naslednika da zahteva zaostavštinu računa se od proglašenja testamenta, a ne od saznanja za testament, niti od smrti testatora. Pismeni testament pred svedocima pok. BB od 30.12.1991. godine, proglašen je u predmetu Prvog osnovnog suda u Beogradu R3 1675/2014 dana 26.12.2014. godine, u toku trajanja ovog postupka, pa navedeni rok nije protekao. Subjektivni rok od 2 godine prema savesnom držaocu se računa od saznanja za pravo i za držaoca stvari zaostavštine, a u konkretnom slučaju držalac stana je bio tužilac, pa njegovi sinovi po osnovu ugovora o poklonu (što tužena Gradska opština Stari grad i ne spori), pa ovaj rok u konkretnom slučaju nije relevantan.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, neosnovani su navodi revizije da nižestepeni sudovi nisu cenili činjenicu da je u postupku donošenja presude P 14679/92 od 03.06.2005. godine, kojom je utvrđeno da je ugovor o doživotnom izdržavanju ništav, veštačenjem utvrđeno da pok. BB nije bila sposobna za rasuđivanje. Naime, prema nalazu i mišljenju sudsko-psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Beogradu (koji je prilikom davanja svog nalaza i mišljenja imao u vidu nalaz i mišljenje veštaka na koji revizija ukazuje), BB je u vreme sačinjavanja testamenta 30.12.1991. godine bila sposobna za rasuđivanje. Na primedbe zastupnika tužene Gradske opštine Stari grad, predsednik sudsko- psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Beogradu se izjasnio na ročištu od 02.04.2015. godine. Nakon toga zastupnik tužene Gradske opštine Stari grad nije imao više primedbi, niti je predložio novo veštačenje, već se saglasio sa predlogom punomoćnika tužioca da se glavna rasprava zaključi. Stoga su pravilno postupili nižestepeni sudovi kada su ocenom nalaza i mišljenja sudsko-psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Beogradu utvrdili činjenicu da je pok. BB bila sposobna za rasuđivanje, jer sud odlučuje na osnovu dokaza koje je izveo u postupku – na glavnoj raspravi ili pred zamoljenim sudom (član 233. ZPP), a ne dokaza koji su izvedeni u drugom parničnom postupku.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni kasacioni sud je odbio kao neosnovanu reviziju tužene Gradske opštine Stari grad i odlučio kao u stavu prvom izreke primenom člana 405. stav 1. ZPP.

Tužiocu nisu priznati troškovi za sastav odgovora na reviziju, jer po oceni Vrhovnog kasacionog suda preduzimanje ove parnične radnje nije bilo nužno ili neophodno radi zaštite i ostvarivanja prava tužioca, a sve u skladu sa odredbom člana 150. ZPP.

Na osnovu iznetog, primenom člana 161. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić