U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Gordane Komnenić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Tijana Vujović, advokat iz ..., protiv tužene Nacionalne službe za zapošljavanje Beograd, radi poništaja rešenja i vraćanja na rad, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3734/17 od 31.05.2019. godine, u sednici održanoj 23.12.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3734/17 od 31.05.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 619/16 od 20.07.2018. godine, stavom prvim izreke poništeno je rešenje o otkazu ugovora o uređivanju međusobnih prava i obaveza i odgovornosti ... od ...2016. godine tužene. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužilju vrati na rad. Stavom trećim izreke odbačena je tužba u delu u kome je traženo da se obaveže tužena da tužilju rasporedi na poslove koji odgovaraju njenoj stručnoj spremi, znanju i sposobnostima. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 139.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3734/17 od 31.05.2019. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i četvrtom izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presudu u smislu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ 72/11 ... 87/18) Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem tužene ... od ...2016. godine tužilji, zaposlenoj kod tužene, Filijala za ..., Služba ..., na poslovima ..., otkazan je ugovor o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti ... od ...2008. godine sa pripadajućim aneksima, zaključno sa ...2016. godine usled prestanka potrebe za radom zbog organizacionih promena kod tužene koje su dovele do smanjenja obima poslova a koji razlozi nisu mogli biti otklonjeni merom zapošljavanja, uz obrazloženje da je primenom kriterijuma utvrđeno da tužilji na dan prestanka radnog odnosa nedostaje do tri godine do ispunjenja uslova za penziju u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, te da je utvrđena kao višak. Tužilja je rođena ... . godine, te je u vreme donošenja osporenog rešenja i prestanka radnog odnosa kod tužene imala 60 godina i 5 meseci. Kod tužene je došlo do tehnoloških i organizacionih promena koje su dovele do smanjenja ukupnog broja zaposlenih, za 70, i u postupku utvrđivanja viška zaposlenih tužena je 11.01.2016. godine usvojila Program rešavanja viška zaposlenih kojim su na osnovu člana 155. stav 1. tačka 4. Zakona o radu predviđeni kriterijumi za utvrđivanje zaposlenih koji su višak, koji obavljaju poslove na kojima postoji potreba smanjenja broja izvršilaca u osnovnoj organizacionoj jedinici (tačka V) i to osnovni kriterijumi: 1. zaposleni koji ne ispunjava uslove propisane Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova tužene broj 0012-110-6/2015 od 16.12.2015. godine za obavljanje poslova za koji je zaključio ugovor o radu; 2. zaposleni koji ima registrovanu samostalnu delatnost danom stupanja na snagu odluke; 3. zaposleni kome na dan prestanka radnog odnosa nedostaje do tri godine do ispunjenja uslova za penziju u skladu sa propisima o penzijsko invalidskom osiguranju; 4. stepen stručne spreme. Na poslovima koje je tužilja obavljala došlo je do smanjenja broja izvršilaca i tužena je primenom trećeg osnovnog kriterijuma tužilju proglasila za višak uz navođenje da mera zapošljavanja nije mogla biti primenjena.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava poništili osporeno rešenje o otkazu ugovora o radu tužilji od ...2016. godine, uz osnovan zaključak da za njegovo donošenje nije obrazovan razlog pripisan članom 179 stav 5 tačka 1 Zakona o radu.

Revizijom se neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava. Članom 19. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju propisano je da osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja, ili kad navrši 45 godina staža osiguranja. Prema članu 19a stav 1. tačka 2. istog zakona, izuzetno od člana 19. tačka 1. Zakona, osiguranik - žena koja navrši najmanje 15 godina staža osiguranja stiče pravo na starosnu penziju kad navrši u 2016. godini 61 godinu života. Članom 18. Zakona o radu zabranjena je neposredna i posredna diskriminacija lica koja traže zaposlenje, kao i zaposlenih, s obzirom na pol, rođenje, jezik, rasu, boju kože, starost, trudnoću, zdravstveno stanje, odnosno invalidnost, nacionalnu pripadnost, veroispovest, bračni status, porodične obaveze, seksualno opredeljenje, političko ili drugo uverenje, socijalno poreklo, imovinsko stanje, članstvo u političkim organizacijama, sindikatima ili neko drugo lično svojstvo. Članom 20. stavom 1. tačka 5. istoga Zakona propisano je da je diskriminacija iz člana 18. ovog zakona zabranjena je u odnosu na otkaz ugovora o radu.

Imajući u vidu navedeno, po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju u članu 19 i 19a ne propisuje različite uslove za ostvarivanje prava na starosnu penziju za muškarce i za žene, kako se to revizijom neosnovano ukazuje, već samo daje mogućnost (privilegiju) da zaposlene žene steknu pravo na starosnu penziju pre muškaraca obzirom na posebnu zaštitu koje žene uživaju na radu. Time se ne dira u pravo žene da pod istim uslovima kao i muškarac radi do navršenja radnog veka niti pravi razlika po osnovu pola osiguranika u pogledu uslova za ostvarenje tog prava.

S tim u vezi, suprotno navodima revizije, zakonski uslovi za ostvarenje prava na starosnu penziju ne mogu se primenjivati protivno pravu radi čijeg ostvarenja su ustanovljeni i na štetu zaposlenih u čiju korist je takvo pravo priznato, odnosno kao kriterijumi za utvrđivanje viška zaposlenih sa ciljem prestanka radnog odnosa. ovo s toga jer, primena zakonskih uslova kojima se ostavruje pravo na starosnu penziju po povoljnijim uslovima kao kriterijuma za utvrđivanje viška zaposlenih moguća je u tom slučaju samo u odnosu na zaposlene žene koje ispunjavaju uslove za starosnu penziju (ili pak u pogledu starosnog doba ispunjavaju uslove godina života do ostvarenja prava na starosnu penziju). Primenom takvog kriterijuma u postupku utvrđivanja viška zaposlenih, žena kao nosilac prava na starosnu penziju biva diksriminsana po osnovu ličnih svojstva (starosnom dobu i polu) koja zaslužuju da bude prepoznata kao beneficija, a načelo ravnopravnosti grubo povređeno.

S toga, kriterijum vezan za ispunjenje uslova za penziju u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju na osnovu kog je tužilja utvrđena kao višak, je diskriminatorski kriterijum kojim je izvršeno neopravdano pravljenje razlike, jer je tužilja kao zaposlena žena koja ima uslova da ostavri pravo na starosnu penziju pod povoljnijim uslovima (i u periodu za do tri godine) njegovom primenom dovodena u nepovoljniji položaj u odnosu na druge zaposlene, a izvor te nejednakosti, odnosno osnov pravljenja razlike zasnovan je na ličnim svojstvima - starosnom dobu i polu.

Budući da je rešenje o prestanaku radnog odnosa tužilje zasnovano na primeni diskriminatorskog kriterijuma, suprotno zabrani iz člana 18. i 20. Zakona o radu, isto je pravilno poništeno kao nezakonito i tužena je u obavezi da tužilju vrati na rad, u smislu člana 191. stav 1. tog zakona.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić