Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20 i 10/23 – drugi zakon) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem Saveznog izvršnog veća – Komisije za stambena pitanja 01 broj 345/2 – 72 od 17.05.1972. godine, pomoćniku direktora Saveznog zavoda za cene, BB dodeljen je na korišćenje troiposoban stan broj .., površine 85 m2, u ulici ... broj .. u ..., s tim da Komisiji ostavi na raspolaganje svoj dvosoban stan broj .., u ... ulici broj .. u ... u privatnom vlasništvu. Zatim je između Saveznog sekretarijata za pravosudne i opšte upravne poslove i VV, AA (tužene), GG i BB zaključen ugovor 18.05.1972. godine, kojim je predviđeno da će komisija SIV-a za stambena pitanja, po zaključenju ugovora, dodeliti BB na korišćenje označeni stan, radi rešavanja njegovog stambenog pitanja i stambenog pitanja njegove supruge VV i njene dece, a da u zamenu za dodeljeni stan VV i njena deca ustupaju Državi SFRJ – SIV, Komisiji za stambena pitanja pravo davanja na korišćenje označenog dvosobnog stana u njihovom vlasništvu za vreme dok bude korišćen dodeljeni troiposoban stan od ma kog ugovarača. Između Države SFRJ – SIV – Komisije za kadrovska, stambena i administrativna pitanja i tužene AA kao nosioca stanarskog prava zaključen je 21.04.1992. godine, ugovor o otkupu stana broj .., u Ulici ... broj .., uz prethodno datu saglasnost rešenjem Saveznog izvršnog veća od 30.09.1991. godine. Rešenjem Četvrtog opštinskog suda u Beogradu R1 403/97 od 23.03.1998. godine, usvojen je predlog predlagača AA za zaključenje aneksa navedenog ugovora o otkupu stana sa otplatom u celini utvrđene otkupne cene. Prema listu nepokretnosti tužena je upisana kao vlasnik spornog stana, a presudom Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 169/14 od 10.07.2014. godine, usvojen je tužbeni zahtev u toj parnici tužilaca AA i GG i obavezana je tužena Republika Srbija da preda tužiocima u posed stan broj .. u ... u ... ulici broj .., na kp br. .. KO ..., ispražnjen od svih lica i stvari, dok je odbijen kao neosnovan protivtužbeni zahtev tužene Republike Srbije da se utvrdi da je RS vlasnik označenog stana u suvlasništvu tužilaca što bi oni bili dužni da priznaju i trpe upis prava javne svojine u katastar nepokretnosti. Navedena prvostepena presuda potvrđena je presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 526/15 od 10.11.2016. godine.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti predmetnog ugovora i predaju u državinu stana, nalazeći da je ugovor zaključen u zakonom propisanoj formi i proceduri, uz prethodno datu saglasnost pravnog prethodnika tužioca da tužena kao nosilac stanarskog prava može otkupiti stan, te je tužena po zaključenju ugovora ishodovala upis prava svojine u javne knjige, pa ne postoje razlozi ništavosti ugovora o otkupu stana, niti je regulisanje imovinsko-pravnih odnosa povodom drugog stana u ... bilo predviđeno kao uslov za zaključenje ugovora o otkupu, pa ne može biti od uticaja na njegovu punovažnost.

Po oceni Vrhovnog suda, neosnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Ugovor koji je protivan prinudnim propisima, javnom poretku ili dobrim običajima ništav je ako cilj povređenog pravila ne upućuje na neku drugu sankciju ili ako zakon u određenom slučaju ne propisuje što drugo, po članu 103. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Prema Zakonu o pravima i dužnostima saveznih organa u pogledu sredstava u društvenoj svojini koja oni koriste („Službeni list SFRJ“ broj 56/80, 64/86 i 84/90) koji je važio u vreme zaključenja predmetnog ugovora, u članu 51a propisano je da na stambenoj zgradi, stanu i garaži na kojima pravo raspolaganja ima SFRJ može se steći pravo svojine pod uslovima i na način propisanim zakonom kojim se uređuje promet nepokretnosti i pod uslovima i na način propisan ovim zakonom. Nosilac stanarskog prava, odnosno zakupac može da kupi stambenu zgradu, stan ili garažu na kojima pravo raspolaganja ima SFRJ, a koje on koristi. Ako nosilac stanarskog prava, odnosno zakupac ne iskoristi to pravo, članovi njegovog porodičnog domaćinstva – korisnici stambene zgrade, odnosno stana imaju pravo kupovine stambene zgrade i stana uz saglasnost nosioca stanarskog prava, odnosno zakupca. Vrednost stambene zgrade i stana utvrđuje se saglasno odredbi člana 51v. ovog zakona. Po članu 51b. ugovor o prodaji stambene zgrade, stana i garaže sadrži naročito podatke o stambenoj zgradi, stanu i garaži, cenu stambene zgrade, stana ili garaže, izričitu izjavu ovlašćenog lica organa koji je nosilac prava u pogledu korišćenja, upravljanja i raspolaganja na stambenoj zgradi, stanu i garaži da pristaje na uknjižbu, kao i uslove, način i rokove izvršenja ugovora o prodaji. Nosilac stanarskog prava, zakupac ili članovi njegovog porodičnog domaćinstva – korisnici na stambenoj zgradi i stanu na kojima pravo raspolaganja ima SFRJ može tu stambenu zgradu, odnosno stan otkupiti. Za otkup stambene zgrade i stana od strane korisnika potrebna je saglasnost nosioca stanarskog prava, odnosno zakupca. Funkcioneri, rukovodeći radnici i radnici zaposleni u saveznim organima koji nemaju rešeno stambeno pitanje prema veličini koju utvrđuju organi iz člana 14. ovog zakona i radne zajednice saveznih organa mogu otkupiti, ako im se takav stan ponudi, i drugi stan na kome pravo raspolaganja ima SFRJ, čija površina ne može biti veća od razlike stambene površine pripadajućeg stana i stana koji koristi (član 51v). U daljem taksu ovog člana regulisano je pitanje utvrđivanja otkupne cene stana.

Prema članu 6. stav 1. Zakon o stambenim odnosima ("Službeni glasnik SRS" br. 12/90, 47/90, 55/90, "Službeni glasnik RS", br. 3/90,7/90), koji je važio u vreme zaključenja predmetnog ugovora, nosilac stanarskog prava, zakupac stana i članovi njihovog porodičnog domaćinstva mogu u celini ili u idealnim delovima da kupe stan u društvenoj svojini koji koriste. Članom 18. bilo je propisano da ako nosilac stanarskog prava, njegov bračni drug ili maloletni član njegovog porodičnog domaćinstva ima ili stekne u svojinu useljiv stan ili porodičnu stambenu zgradu, koji se nalaze u istom naseljenom mestu gde i društveni stan koji koriste, mogu da nastave da koriste stan sa stanarskim pravom samo pod uslovom da: 1) zaključe ugovor o kupovini društvenog stana na rok koji ne može biti duži od deset godina; ili 2) zaključe ugovor o susvojini na stanu od najmanje 50% vrednosti stana, s tim da preostali deo stana kupe najkasnije za deset godina; ili 3) daju ovlašćenje davaocu stana na korišćenje da stan, odnosno porodičnu stambenu zgradu u njihovoj svojini može da izdaje u zakup dok po odredbama ovog zakona koriste stan sa stanarskim pravom.

U konkretnom slučaju rešenjem Saveznog izvršnog veća – Komisije za stambena pitanja od 17.05.1972. godine, pomoćniku direktora Saveznog zavoda za cene, dodeljen je na korišćenje predmetni stan uz uslov da Komisiji ostavi na raspolaganje svoj dosadašnji dvosoban stan u ... u privatnom vlasništvu, a ugovorom od 18.05.1972. godine, da u zamenu za dodeljeni stan VV (supruga funkcionera) i njena deca ustupaju Državi SFRJ – SIV, Komisiji za stambena pitanja pravo davanja na korišćenje označenog dvosobnog stana u ... u njihovom vlasništvu, za vreme dok bude korišćen dodeljeni troiposoban stan od ma kog ugovarača. Imajući u vidu navedeno, uslov za dodelu predmetnog stana na korišćenje, a zatim i ugovora od 18.05.1972. godine, nije bila razmena prava vlasništva sticanjem susvojine na stanu u društvenoj svojini – prenosom svojine na stanu u svojini funkcionera, već ustupanje prava davanja na korišćenje označenog dvosobnog stana u ... u vlasništvu, za vreme dok bude korišćen predmetni stan. Zato su bez uticaja na punovažnost ugovora o otkupu predmetnog stana navodi revizije, da pre izvršenog otkupa, nisu regulisani imovinsko-pravni odnosi povodom razmene i ukazivanje da je izmenama Zakona o pravima i dužnostima saveznih organa u pogledu sredstava u društvenoj svojini koja oni koriste iz 1986. godine („Službeni list SFRJ“ broj 64/86), regulisana mogućnost sticanja susvojine na stanu u društvenoj svojini – prenosom svojine i ustupanjem stana u svojini funkcionera. Ugovor o razmeni nije zaključen u smislu članova 44a stav 2. tačka 2. i 44ž navedenog zakona, već je rešenjem Saveznog izvršnog veća od 30.09.1991. godine data saglasnost za zaključenje predmetnog ugovora o otkupu stana, a pravnosnažnom presudom u drugoj parnici, odbijen je protivtužbeni zahtev tužene Republike Srbije da se utvrdi da je vlasnik stana broj .. koji se nalazi u ... u ulici ... broj .. i obavezana je da tužiocima u toj parnici (AA i GG) isti preda u posed.

Tužena je kao nosilac stanarskog prava kupila stan iz društvene svojine u skladu sa navedenim odredbama Zakona, koji su bili na snazi u vreme izvršene kupovine (21.04.1992. godine), dok je aneksom (rešenje Četvrtog opštinskog suda u Beogradu R1 403/97 od 23.03.1998. godine), regulisano pitanje otplate utvrđene otkupne cene u jednokratnom iznosu. Zakonom o stanovanju („Sl. glasnik RS“, 50/92), koji je stupio na snagu dana 02.08.1992. godine (primenjuje se na sve stanove koji se nalaze na teritoriji Republike po članu 56.) u članu 17. stav 1. tačka 1. propisano je da se od otkupa po odredbama tog Zakona izuzima stan čiji nosilac stanarskog prava, odnosno član njegovog porodičnog domaćinstva ima u svojini drugi stan koji je odgovarajući za to porodično domaćinstvo, u smislu ovog Zakona. Izmenama i dopunama Zakona o stanovanju („Sl. glasnik RS“, 33/93), propisano je u članu 12. da je ništav ugovor o otkupu stana koji je izuzet od otkupa po odredbama člana 17. Zakona. Zakonom o stanovanju nije propisana ništavost ugovora o otkupu stana koji je izuzet od otkupa po članu 17. tog zakona, a koji je otkupljen do dana stupanja na snagu Zakona o stanovanju. Sledom navedenog, pravilno je stanovište nižestepenih sudova da predmet ugovora o otkupu stana nije nedopušten u smislu člana 47. Zakona o obligacionim odnosima, te ne stoje razlozi za njegovu ništavost iz člana 103. navedenog zakona. Zato su kao neosnovani ocenjeni svi revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković