Presudom Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 642/17 od 01.09.2017. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca kojim je traženo da se utvrdi da je tužilac kao savestan držalac na osnovu pravnosnažnog rešenja Četvrtog opštinskog suda u Beogradu O broj 20/04 i to kao pravni sledbenik iza savesnog držaoca, sada pok. EE koja je državinu stekla po osnovu Ugovora o otkupu stana u društvenoj svojini overenog pred Četvrtim opštinskim sudom u Beogradu Ov broj 14453/92, zaključenog sa Opštinom Novi Beograd koja je savesni držalac od 1959. godine, na osnovu člana 28. stav 4. i člana 30. stav 1. i 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, vlasnik stana broj .., površine 31 m2 u Novom Beogradu, ... broj .., ranije ... broj .., sagrađenog na kat.parceli .. KO Novi Beograd 1, upisan u List nepokretnosti broj .., što su tuženi dužni trpeti te da se dozvoljava tužiocu da svoje pravo svojine uknjiži u katastar i druge javne knjige po pravnosnažnosti presude. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženima nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 204.750,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 365/18 od 03.02.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovne žalbe stranaka i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tuženih za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude drugostepenog suda, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava sa predlogom da se o reviziji odluči na osnovu člana 404. ZPP.

Odredbom člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...18/20) propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). O dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca, radi ujednačavanja sudske prakse u odnosu na pitanje sticanja prava vlasništva putem održaja, na osnovu člana 404. stav 1. ZPP, pa je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona parničnom postupku i ocenio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju povredu Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je rešenjem Četvrtog opštinskog suda u Beogradu O broj 20/04 od 23.04.2004. godine iza smrti majke, pokojne EE preminule ...2001. godine, oglašen za naslednika na zaostavštini koju čine sva prava prema ugovoru o otkupu stana zaključenim između Opštine Novi Beograd kao prodavca i EE kao kupca, koji je overen pred Četvrtim opštinskim sudom u Beogradu 06.11.1992. godine pod Ov broj 14453/92. EE je sa SIZ-om stanovanja Opštine Novi Beograd, čiji je pravni sledbenik JP „Gradsko stambeno“, zaključila 20.04.1982. godine Ugovor o korišćenju stana broj 2059-17-6, čiji predmet je bio stan broj .., površine 31 m2, u ulici ... broj .. u Novom Beogradu, dok je ugovor o otkupu predmetnog stana u društvenoj svojini, overen pred Četvrtim opštinskim sudom pod Ov broj 14453/92, EE zaključila 06.11.1992. godine sa Opštinom Novi Beograd. U listu nepokretnosti .. u B listu na parceli .. upisana je porodična stambena zgrada broj 1, objekat izgrađen bez odobrenja za gradnju u ulici ... broj .., a kao držalac je upisana GO Novi Beograd. Tuženi su pravni sledbenici ŽŽ, koja je nakon izvršene deobe sa bivšim suprugom, ostala vlasnik zgrade u ulici ... (koja zgrada nije bila predmet nacionalizacije) u kojoj se nalazi stan koji je predmet ove parnice, a koji je greškom ušao u stambeni fond Opštine Novi Beograd. Tuženi u ovom postupku su u svojstvu tužilaca podneli 06.06.2005. godine, tužbu P 2702/07 (novi broj P 14054/11 – Treći osnovni sud u Beogradu) protiv Republike Srbije i Opštine Novi Beograd, koja je proširena i na AA, radi utvrđenja ništavosti navedenih ugovora i predaje u posed spornog stana. Pravnosnažnom presudom Četvrtog opštinskog suda u Beogradu P 2702/07 od 25.11.2008. godine, utvrđeno je da su ništavi Ugovor o korišćenju stana broj 2059-17-6 od 20.04.1982. godine zaključen između SIZ-a Opštine Novi Beograd i EE o korišćenju stana broj .., površine 31m2 koji se nalazi u porodičnoj stambenoj zgradi-objektu broj 1, upisanom u list nepokretnosti .. na kp .. za KO Novi Beograd 1, u ulici ... br. .. i Ugovor o otkupu stana u društvenoj svojini O broj 14453/92 od 06.11.1992. godine zaključen između EE i Opštine Novi Beograd, a obavezan je AA da tužiocima u tom postupku preda u posed stan broj .. površine 31m2 koji se nalazi u kući kućni broj .. u ulici ... u Novom Beogradu/ranije ulica ... na kp .. za KO Novi Beograd 1, list nepokretnosti .. . Presuda je postala pravnosnažna 08.06.2011. godine, a izvršna 29.09.2011. godine.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev za utvrđenje prava svojine na predmetnom stanu po osnovu održaja, s obzirom da je tužilac kao pravni sledbenik EE bio savesni držalac počev od 06.11.1992. godine, kada je zaključen Ugovor o otkupu predmetnog stana do podnošenja tužbe 06.06.2005. godine u predmetu P 2702/07, sa kojim datumom je prekinuto vreme potrebno za održaj, te nije protekao zakonom propisani rok od 20 godina propisan odredbom člana 28. stav 2. i 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Na tužioca se ne može primeniti rok od 10 godina za sticanje prava svojine po osnovu održaja jer tužilac nije bio zakoniti držalac spornog stana, s obzirom da su ugovori koje je njegova majka zaključila i na osnovu kojih su koristila sporni stan, utvrđeni kao ništavi. Tužilac je saznao da nije u zakonitoj državini stana danom izvršnosti presude od 25.11.2008. godine, koja je postala pravnosnažna 08.06.2011. godine, a uručena izvršnom dužniku 19.07.2011. godine, ali navedena činjenica nije od uticaja zbog već prekinutog vremena potrebnog za održaj.

Drugostepeni sud je delimično prihvatio pravnu argumentaciju prvostepenog suda, s tim što je zaključio da sve i kad bi se pretpostavilo da nije bilo prekida zastarelosti zbog podnošenja tužbe kojom je traženo utvrđenje ništavosti ugovora i da je tužilac sve vreme bio savestan, jer nije mogao znati kakav će biti ishod te parnice, do momenta kada je presuda kojom je utvrđeno da su ugovori ništavi uručena tužiocu 19.07.2011. godine, nije protekao rok od 20 godina potreban da savestan držalac stekne pravo svojine održajem.

Vrhovni sud nalazi da su nižestepeni sudovi na utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da savestan i zakonit držalac nepokretne stvari na koju drugi ima pravo svojine stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom deset godina. Članom 30.stav 1. i 2. istog zakona propisano je da vreme potrebno za održaj počinje teći onog dana kada je držalac stupio u državinu stvari, a završava se istekom poslednjeg dana vremena potrebnog za održaj. U vreme potrebno za održaj uračunava se i vreme za koje su prethodnici sadašnjeg držaoca držali stvari kao savesni i zakoniti držaoci, odnosno kao savesni držaoci.

Odredbom člana 72. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da je državina zakonita ako se zasniva na punovažnom pravnom osnovu koji je potreban za sticanje prava svojine i ako nije pribavljena silom, prevarom ili zloupotrebom poverenja. Stavom 2. propisano je da je državina savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova, a stavom 3. da se savesnost državine pretpostavlja.

Održaj predstavlja konsolidaciju pravnog stanja sa faktičkim stanjem. Redovni održaj postoji kada je državina bila savesna i zakonita i kada je protekao zakonom određeni rok. Po proteku zakonskog roka se faktički samo deklariše ispunjenost pravnih pretpostavki za održaj. Pravni prethodnik tužioca EE je predmetni stan koristila na osnovu ugovora o korišćenju stana od 20.04.1982. godine, koji je zaključila sa SIZ-om stanovanja Opštine Novi Beograd, a potom od 06.11.1992. godine na osnovu ugovora o otkupu stana koji je zaključila sa opštinom Novi Beograd. Ugovor o otkupu stana je zaključen u zakonom propisanoj formi i overen, a EE je bila u zakonitoj i savesnoj državini počev od 06.11.1992. godine do smrti ...2001. godine, a potom tužilac kao njen pravni sledbenik do podnošenja tužbe 06.06.2005. godine u predmetu P 2702/07. Suština instituta redovnog održaja je upravo mogućnost da lica koja su stupila u državinu nepokretnosti po osnovu zakonitog pravnog osnova, koji međutim ne može predstavljati osnov za sticanje svojine, steknu pravo svojine pod uslovom da su u savesnoj državini te nepokretnosti 10 godina. U konkretnom slučaju EE kao pravni prethodnik tužioca, a potom i tužilac su bili u mirnoj nesmetanoj državini od 06.11.1992. godine do 06.06.2005. godine, kada je protekao rok propisan odredbom člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Kod navedenog sledi da je tužilac bio u savesnoj i zakonitoj državini u periodu dužem od 10 godina, a da je na strani tuženih, shodno članu 72. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa po kojoj se savesnost pretpostavlja, bio teret dokazivanja suprotnog.

Tuženi jesu oštećeni zbog greške Opštine Novi Beograd koja je prodala stan broj .., koji je greškom ušao u Stambeni fond Opštine Novi Beograd, ali to ne isključuje pravo tužioca kao zakonitog i savesnog držaoca na ostvarivanje prava svojine po osnovu održaja na predmetnom stanu, a tuženi u odnosu na Opštinu Novi Beograd mogu ostvariti svoja prava na drugi način.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je doneo odluku kao u izreci presude primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Kako je tužilac uspeo u postupku, to je Vrhovni sud primenom člana 165. u vezi člana 150. i 153. ZPP, obavezao tužene da tužiocu naknade sledeće troškove: 22.500,00 dinara za sastava tužbe, 66.300,00 dinara na ime takse na tužbu, po 24.000,00 dinara za pristup i zastupanje od strane punomoćnika tužioca na tri održana ročišta, po 12.750,00 dinara za pristup na pet neodržanih ročišta, 45.000,00 dinara za sastav žalbe od 01.02.2016. godine, kao i po 66.300,00 dinara na ime takse na žalbu i odluku po žalbi. Tužiocu nisu dosuđeni troškovi za žalbu od 04.10.2017. godine i reviziju, jer troškovi nisu opredeljeni.

Prilikom odlučivanja ovaj sud je imao u vidu grešku u označavanju broja overe ugovora o otkupu, ali kako je ugovor dovoljno opredeljen da bi se po zahtevu moglo postupati, to je navedeno bez uticaja na odlučivanje.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković