U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Tufegdžić, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Beograda, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Beograda, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 297/24 od 25.01.2024. godine, u sednici održanoj 04.07.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 297/24 od 25.01.2024. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 9/23 od 05.09.2023. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je preinačenje tužbe povećanjem tužbenog zahteva prema podnesku tužilje od 08.07.2022. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan je tuženi da isplati tužilji iznos od 4.872.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja 05.09.2023. godine do isplate. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 368.135,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana nastupanja uslova za izvršenje do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 297/24 od 25.01.2024. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, 72/11...10/23) i našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni drugih povreda postupka koji mogu biti razlog za izjavljivanje revizije u smislu člana 407. stav 1. ZPP, dok se navodima revizije samo paušalno ukazuje na bitnu povredu iz člana 374. stav 1. ZPP učinjenu u postupku pred drugostepenim sudom, bez konkretizacije o kojoj povredi se radi.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je vlasnik katastarske parcele broj .. koja je upisana u listu nepokretnosti broj .. KO Surčin, po vrsti zemljište u građevinskom području, njiva treće klase, površine 12a 18m2. Prema Planu generalne regulacije građevinskog područja sedišta lokalne samouprave – Grad Beograd, celine I- XIX („Službeni list Grada Beograda“, br. 20/16), predmetna katastarska parcela je planirana da bude deo javne saobraćajne površine – „mreža saobraćajnica u okviru zone „S4“ – zona porodičnog stanovanja – sanacija neplanskih formiranih blokova“. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka geodetske struke utvrđeno je da je ova katastarska parcela u celoj svojoj površini ušla u sastav Ulice ... u Surčinu, koja je delimično opremljena infrastrukturom (vodnom, elektroenergetskom i telekomunikacionom), asfaltirana je u toku 2018. godine i koristi je neograničen broj lica za javni saobraćaj. Na osnovu dopisa Ministarstva finansija – Poreske uprave od 14.06.2021. godine i dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke od utvrđeno je da tržišna vrednost predmetne katastarske parcele iznosi 4.000,00 dinara po m2, odnosno ukupno za celu površinu parcele koja je ušla u sastav ulice 4.872.000,00 dinara. Tuženi nije sproveo postupak eksproprijacije navedene parcele, niti je tužilji kao vlasniku isplatio naknadu za oduzeto zemljište.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenom materijalnog prava iz člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i člana 58. Ustava RS obavezali tuženog da plati tužilji novčanu naknadu za zemljište koje joj je oduzeto bez prethodno sprovedenog postupka eksproprijacije (faktička eksproprijacija) u površini cele katastarske parcele .. KO Surčin, a prema identičnoj proceni njene tržišne vrednosti datoj od strane Poreske uprave i angažovanog veštaka. Pravno stanovište sudova je da je predmetna parcela faktički oduzeta u javnom interesu i privedena planiranoj javnoj nameni na osnovu planskog akta tuženog (Plana generalne regulacije građevinskog područja sedišta lokalne samouprave – Grad Beograd - celine I-XIX), te da je na taj način postala javna svojina Grada Beograda kao jedinice lokalne samouprave zbog čega je isti pasivno legitimisan za traženu isplatu njene tržišne vrednosti.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo.

Članom 1. stav 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine, te da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Stavom 2. istog člana propisano je da prethodne odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima i da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2). Saglasno navedenom, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/2009... 145/2014) koji je bio snazi u vreme usvajanja navedenog Plana generalne regulacije iz 2016. godine, propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 88/2013, 105/2014) propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd.), a stavom 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Odredbom člana 20. stav 1. tačka 3. Zakona o lokalnoj samoupravi („Službeni glasnik RS“ br. 129/2007...111/2021) propisano je da se opština preko svojih organa u Skladu sa Ustavom i zakonom stara o izgradnji, rekonstrukciji, održavanju i korišćenju lokalnih puteva i ulica i drugih javnih objekata od oštinskog značaja, dok je odredbom člana 23. stav 4. istog zakona propisano da se odredbe ovog zakona koje se odnose na oštinu primenjuju i na grad, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

U konkretnom slučaju, zemljište katastarske parcele broj .. koja je upisana u listu nepokretnosti broj .. KO Surčin je planskim aktom predviđeno za javnu površinu – ulicu i saobraćajnicu koju koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj i u prirodi faktički predstavlja ulicu u opštini Surčin koja ima svoj naziv – Ulica ..., koja je asfaltirana i infrastrukturno opremljena. U takvoj situaciji, kada je zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave određeno za ulicu i privedeno je javnoj nameni, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Shodno tome, jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo javne svojine izuzme iz poseda ranijeg korisnika i da mu za to isplati odgovarajuću novčanu naknadu.

Imajući u vidu činjenicu da je predmetno zemljište faktički privedeno javnoj nameni predviđenoj planskim aktom, odnosno da se koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima) i da je na taj način izvršena tzv. faktička eksproprijacija koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno o njegovom izuzimanju iz dotadašnjeg vlasničkog poseda, to je po oceni Vrhovnog suda pravilan zaključak nižestepenih sudova da kada je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, da tužilja kao vlasnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Naime, na ovakav način tužilji je povređeno pravo na imovinu i zato ima pravo na naknadu faktički oduzete imovine u visini novčane naknade odmerene prema tržišnoj vrednosti nepokretnosti, shodno članu 42. Zakona o eksproprijaciji.

Kako je utvrđeno da se predmetna katastarska parcela koristi kao ulica, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Navode revizije kojima se osporava činjenično utvrđenje da je do faktičkog zauzeća predmetne parcele došlo 2018. godine kada je asfaltirana ulica, Vrhovni sud nije posebno cenio jer revizija u konkretnom slučaju ne može da se izjavi zbog pogrešno ili nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja prema odredbi člana 407. stav 2. ZPP.

Vrhovni sud je cenio i ostale navode revizije i našao da ne dovode u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude u kojoj su dati jasni, pravilni i potpuni razlozi za donetu odluku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković