Protiv pravnosnažne odluke donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s pozivom na odredbe člana 403. stav 2. tačka 3. i člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju tužioca. Troškove je tražio.

Ispitujući dozvoljenost revizije tužioca u smislu člana 410. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11...10/23), Vrhovni sud nalazi da je revizija dozvoljena, jer je drugostepeni sud ukinuo presudu prvostepenog suda i odbacio tužbu, kada je odlučivao o žalbi tuženog protiv presude kojom je tužbeni zahtev tužioca usvojen (Zaključak usvojen na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 02.06.2020. godine).

Ispitujući drugostepenu odluku u pobijanom delu u smislu odredbe člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je vlasnik kat. parcele .. KO ..., preko koje je izgrađena trasa dalekovoda TS „Leskovac 2“ – TS „Vranje“, kao dela dalekovoda 400 KV TS „Niš 2 – granica Makedonija“. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka geometra identifikovana je parcela tužioca kao poljoprivredno zemljište, ukupne površine 1541 m2 i deo (pravac jugozapad – severoistok) preko kojeg prolaze provodnici dalekovoda (na visini od 13,88 m), odnosno površina zauzeća. Veštačnjem preko veštaka poljoprivredne struke utvrđena je stepen umanjenja vrednosti parcele tužioca, kao i stepen umanjenja njene tržišne vrednosti odnosno njenog dela zahvaćenog zaštitnim pojasom što iznosi ukupno 76.725,00 dinara (imajući u vidu cenu zemljišta od 150,00 dinara / m2).

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je izgradnjom elektromreže od strane tuženog konstituisana zakonska stvarna službenost prelaskom vodova vazdušnim putem preko parcele tužioca i da tužilac ima pravni interes za podnošenje ove tužbe za utvrđenje. Tužiocu kao vlasniku poslužnog dobra pripada odgovarajuća naknada shodno članu 53. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Drugostepeni sud je prihvatio stanovište prvostepenog suda da tužiocu kao vlasniku poslužnog dobra pripada pravilno utvrđena odgovarajuća naknada za stvarnu službenost na teret tuženog kao vlasnika povlasnog dobra shodno članu 53. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Međutim, ukinuo je prvostepenu presudu i odbacio tužbu tužioca u delu za utvrđenje službenosti primenom člana 194. Zakona o parničnom postupku, nalazeći da nema pravni interes za podnošenje tužbe za utvrđenje, jer to pravo pripada samo vlasniku povlasnog dobra po odredbama Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Po oceni Vrhovnog suda drugostepeni sud je učinio bitnu povredu postupka iz člana 74. stav 1. u vezi člana 194. ZPP, što je uticalo na zakonitost odluke.

Stranačka legitimacija u parnici predstavlja materijalno-pravni odnos stranke prema predmetu spora, odnosno prema pravu radi čije zaštite je parnica pokrenuta. Stoga su u parnici stvarno legitimisani kao učesnici subjekti materijalno-pravnog odnosa iz koga je parnica nastala. To znači da je tužilac aktivno legitimisan kada iz materijalno-pravnog odnosa iz koga je nastao spor proizlazi njegovo pravo da zahteva utvrđenje nekog prava, izvršenje činidbe ili trpljenje, a tuženi je pasivno legitimisan kada iz istog odnosa proizlazi njegova obaveza da trpi ili izvrši ono što tužilac ima pravo zahtevati.

Pravni interes za vođenje parnice i aktivna legitimacija su različite kategorije, pa je posledica nepostojanja pravnog interesa odbačaj tužbe, dok nedostatak aktivne ili pasivne legitimacije podrazumeva meritorno odlučivanje odnosno odbijanje zahteva. Pravni interes kod tužbe za utvrđenje ocenjuje se sa stanovišta primene materijalnog i procesnog prava. Odredbom člana 194. stav 2. ZPP propisani su uslovi za podnošenje tužbe za utvrđenje. Tužilac može podneti tužbu za utvrđenje ako ima pravni interes za pružanje ovog vida pravne zaštite. Pravni interes je procesna pretpostavka o kojoj sud vodi računa po službenoj dužnosti i po prigovoru stranaka do zaključenja glavne rasprave i bitno je da postoji u trenutku donošenja odluke o osnovanosti tužbenog zahteva.

Po stanovištu Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju ne radi se o ustanovljavanju prava stvarne službenosti iz člana 56. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, već o utvrđenju da je već zasnovana zakonska službenost postavljanja dalekovoda, koji se prostire iznad parcele tužilaca, a tužilac traži utvrđenje tog tereta navodeći da ima pravni interes koji se ogleda u njegovom pravu da traži odgovarajuću naknadu, u pravo da zna u kom delu mu je ograničeno pravo svojine utvrđenjem službenosti, kao i radi upisivanja tog prava u katastar nepokretnosti radi ostvarivanja poreskih olakšica, što je drugostepeni sud propustio da oceni sa stanovišta postojanja pravnog interesa tužioca za podnošenje tužbe u ovom delu.

U ponovljenom postupku drugostepeni sud će imati u vidu navedene primedbe i doneti pravilnu odluku u ovom delu.

Iz svega iznetog odlučeno je kao u izreci na osnovu člana 415. stav 1. ZPP, u vezi člana 420. stav 6. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Mirjana Andrijašević, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković