U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Ljubice Milutinović, predsednika veća, Jasminke Stanojević, Biljane Dragojević, Slađane Nakić-Momirović i Marine Govedarica, članova veća, u parnici tužioca B.M. iz Z., čiji je punomoćnik G.S., advokat iz Č., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Policijska uprava u Zrenjaninu, koju zastupa Državno pravobranilaštvo RS, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2746/14 od 19.01.2015. godine, u sednici održanoj 25.11.2015. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2746/14 od 19.01.2015. godine kao izuzetno dozvoljenoj.

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2746/14 od 19.01.2015. godine u stavu prvom izreke u delu kojim je odbijen zahtev tužioca za isplatu naknade za vreme korišćenja godišnjeg odmora, privremene sprečenosti za rad i za vreme plaćenog odsustva.

UKIDAJU SE presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2746/14 od 19.01.2015. godine i Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 410/13 od 03.09.2014. godine u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za isplatu naknade za prekovremeni rad, noćni rad i uplatu odgovarajućih doprinosa i predmet vraća Osnovnom sudu u Zrenjaninu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2746/14 od 19.01.2015. godine, stavom prvim izreke, usvojena je žalba tužene i presuda Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 410/13 od 03.09.2014. godine u usvajajućem delu preinačena, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tužena da mu na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade plate za vreme korišćenja godišnjeg odmora za oktobar 2010. godine isplati 2.256,44 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 26.11.2010. godine do isplate, na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade plate za vreme privremene sprečenosti za rad za decembar 2011. godine iznos od 144,02 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 26.01.2012. godine do isplate i na manje isplaćene naknade plate za vreme plaćenog odsustva ukupan iznos od 1.418,64 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na način bliže opisan u tom delu izreke, kao i da Fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih, Filijala Zrenjanin uplati doprinose po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja zaposlenih kao i doprinose po osnovu osiguranja nadležnom Fondu zdravstvenog osiguranja Filijala Zrenjanin i to u iznosu koji obračunaju nadležne službe tužene u vreme obračuna na dosuđene iznose, dok je u ostalom delu žalba tužioca odbijena i prvostepena presuda u odbijajućem delu potvrđena. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tužilac je izjavio redovnu i izuzetnu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je prihvatio odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj radi ujednačenja sudske prakse.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je rešenjem načelnika PU Zrenjanin od 23.02.2010. godine raspoređen na radno mesto saobraćajni policajac (UOSL) IV, Policijska ispostava druga kategorija, Odeljenje saobraćajne policije, Policijska uprava u Zrenjaninu i unapređen u zvanje policajac prve klase. Rešenjem načelnika od 23.02.2010. godine raspoređenom na radnom mestu saobraćajni policajac (UOSL) IV Policijska ispostava druga kategorija, Odeljenje saobraćajne policije, Policijska uprava u Zrenjaninu utvrđeno pod brojem 6.3.14 u Pravilniku o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta u MUP obračun plate se vrši po osnovu Pravilnika o platama zaposlenih u MUP od 26.06.2006. godine i Pravilnika o izmenama i dopunama Pravilnika o platama zaposlenih u MUP od 16.05.2007. godine sa sledećim koeficijentima po članu 3 – 9,96, po članu 4 – 6,54 i po članu 7 – 1,79 (1,55 do 23.02.2010. godine), ukupan koeficijent za obračun plate je 18,27 (18,03 do 23.02.2010. godine). Mesečna plata uvećava se za minuli rad. Tužilac nije podnosio prigovor na navedeno rešenje. Rešenjem načelnika PU Zrenjanin od 28.09.2010. godine uporedni radnik mlađi referent prve klase P.M. raspoređena na radno mesto administrativno-tehnički i daktilografski poslovi bez statusa IV Odeljenje za logistiku PU Zrenjanin unapređena je u zvanje referent. Rešenjem načelnika PU Zrenjanin od 28.09.2010. godine o utvrđivanju koeficijenta plate uporednog radnika P.M. utvrđeno je pod rednim brojem 6.9.9 u Pravilniku o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta u MUP određeno je da se obračun plate vrši na osnovu Pravilnika o platama zaposlenih u MUP od 26.06.2006. godine i Pravilnika o izmenama i dopunama Pravilnika o platama zaposlenih u MUP od 16.05.2007. godine po sledećim koeficijentima po članu 3 – 6,68, po članu 4 – 6,61 i po članu 7 – 1,55. Ukupan koeficijent plate je 12,84. Mesečna plata uvećava se za minuli rad. Rešenjem načelnika PU Zrenjanin od 03.07.2009. godine J.D. zaposlen na radnom mestu policajac (UOSL) Policijska ispostava prva kategorija, Odeljenje policije, Policijska uprava u Kragujevcu utvrđeno pod rednim brojem 9.2.28 u Pravilniku o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta u MUP unapređen je u neposredno više zvanje počev od 01.06.2009. godine i stiče zvanje viši policajac. Rešenjem načelnika PU od 03.07.2009. godine o utvrđivanju koeficijenta plate J.D. utvrđenog pod rednim brojem 9.2.28 zaposlenog na radnom mestu policajac (UOSL) Policijska ispostava prva kategorija, Odeljenje policije, PU u Kragujevcu utvrđeno pod rednim brojem 9.2.28 u Pravilniku o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta u MUP i Pravilnika o izmenama i dopunama Pravilnika o platama zaposlenih u MUP od 16.05.2007. godine po sledećim koeficijentima po članu 3 – 9,96, po članu 4 – 6,52 i po članu 7 – 2,04. Ukupan koeficijent za obračun plate je 18,52. Mesečna plata uvećava se za minuli rad. Dodatni koeficijenti za radno mesto tužioca i P.M. su različiti. Za radno mesto tužioca policajac je 6,52, a za radno mesto P.M. daktilografski i administrativno-tehnički poslovi 4,61. Prema članu 7. Pravilnika dodatni koeficijent za zvanje odnosno čin utvrđeni su u sledećem iznosu redni broj zvanje 4. za tužioca policajac prve klase dodatni koeficijent je 1,79, za P.M. redni broj zvanja 3. zvanje čin referent dodatni koeficijent je 1,55, za J.D. redni broj zvanja 5. za zvanje čin viši policajac dodatni koeficijent po članu 7. Pravilnika je 2,04. Ukoliko se uporedi koeficijent tužioca od 18,27, sa koeficijentom uporednog radnika P.M. od 12,84, koeficijent tužioca je za 42,29% veći od koeficijenta državnog službenika. Ako se uporedi sa koeficijentom radnika J.D. od 18,52, koeficijent tužioca je manji za 1,37 od ovog uporednog radnika. Osnovni koeficijent tužioca je 9,96 (razvrstan u 20. platni razred) a osnovni koeficijent uporednog radnika M.P. je 6,68 (razvrstan u 31. platni razred) tako da je razlika u osnovnom koeficijentu 3,28. Razlika između tužioca i ovog uporednog radnika 11 platnih razreda. Osnovni koeficijent tužioca 9,96 (razvrstan u 20. platni razred) iznosi koliko i osnovni koeficijent uporednog radnika J.D. Tužilac i ovaj uporedni radnik raspoređeni su na radnom mestu policajac. Dodatni koeficijent je 6,52. I tužilac i J.D. imaju status policijskog službenika UOSL. Koeficijent za obračun plate tužioca koji je imao neredovnosti u radu nije za 30 do 50% nominalno veći od koeficijenta ovog uporednog radnika isto policajca koji nema neredovnosti u radu već je koeficijent za obračun plate tužioca za 1,37% manji od koeficijenta ovog uporednog radnika. Tužena nije uvećavala naknadu plate za vreme privremene sprečenosti za rad i za vreme korišćenja godišnjeg odmora za stimulativnu naknadu u visini od 10% u odnosu na platu pozivajući se na član 9. Pravilnika o platama zaposlenih u MUP po kome zaposlenima pripada stimulativna nagrada u visini 10% u odnosu na platu za vreme provedeno na radu kao i u toku privremene nesposobnosti prouzrokovane povredom koja je nastupila u vršenju ili povodom vršenja službe. Isplatu stimulacije za godišnji odmor tužena plaća i prikazuje na listama plata zaposlenih za mesece koji se odnose počev od maja 2011. godine.

Umanjena naknada plate zbog neisplaćene stimulacije za godišnji odmor tužiocu za period januar 2010. godine do decembra 2011. godine iznosi 3.554,35 dinara i zbog neisplaćene stimulacije za period 01.01.2010. do 31.12.2011. godine za vreme privremene sprečenosti za rad ukupno 144,02 dinara, a umanjena naknada plate zbog neisplaćene stimulacije tužiocu za vreme korišćenja plaćenog odsustva za period 01.01.2010. do 31.12.2011. godine iznosi ukupno 1.418,64 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev i tužiocu dosudio naknadu na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade plate za vreme korišćenja godišnjeg odmora, bolovanja i plaćenog odsustva, kao i uplatu doprinosa na dosuđene iznose.

Suprotno, drugostepeni sud je zaključio da je neosnovan zahtev tužioca za isplatu razlike između isplaćene i pripadajuće naknade plate za vreme korišćenja godišnjeg odmora i naknade plate za vreme plaćenog odsustva.

Stanovište drugostepenog suda je pravilno.

Naime, odredbom člana 146. stav 1. Zakona o policiji („Službeni glasnik RS“ 101/05 i 63/09), koji je bio na snazi u periodu za koji tužilac potražuje isplatu razlike naknade zarade, propisano je da policijski službenici i drugi zaposleni u Ministarstvu imaju pravo na platu koja se sastoji od osnovice, koju utvrđuje Vlada i osnovnog i dodatnog koeficijenta u odnosu na zvanje, posebne uslove rada, opasnost, odgovornost i složenost posla. Visinu koeficijenta, iz stava 1 ovog člana, utvrđuje ministar – aktom o platama zaposlenih u Ministarstvu, uz saglasnost Vlade (član 146. stav 3. Zakona). Zbog posebnih uslova rada, opasnosti za život i zdravlje, odgovornosti, težine i prirode posla, rada na dan praznika koji je neradan, noćnog rada, rada u smenama, prekovremenog rada, dežurstava, pripravnosti i drugih vidova neredovnosti u radu, članom 147. stav 1. Zakona propisanao je, da se zaposlenima u Ministarstvu mogu utvrditi koeficijenti za obračun plate koji su od 30 do 50 odsto nominalno veći od koeficijenta za druge državne službenike, a u visini mase sredstava potrebnih za isplatu dodatnih koeficijenata iz člana 146. stav 1 ovog Zakona.

Na osnovu ovlašćenja iz člana 146. stav 3. Zakona o policiji, ministar je (26.06.2006. godine), doneo Pravilnik o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova, kojim je utvrđena visina koeficijenata (iz člana 146. stav 1. i člana 147. stav 1. Zakona). Međutim, primenom odredbe člana 9. stav 1. ovog Pravilnika, zaposlenima u MUP-u pripada i stimulativna naknada, u visini od 10% na platu za vreme provedeno na radu, kao i u toku privremene nesposobnosti prouzrokovane povredom koja je nastupila u vršenju ili povodom vršenja službe. Stavom 2. ovog člana, pravo zaposlenih na stimulativnu naknadu isključeno je za vreme odsustva sa rada koja nisu obuhvaćena stavom 1. ovog člana, kao i u slučaju isključenja zaposlenog iz službe, za vreme dok traje isključenje. Iz navedenog proizlazi da (u periodu za koji tužilac potražuje isplatu razlike naknade zarade), platu zaposlenih u MUP-u predstavlja iznos dobijen množenjem osnovice – koju utvrđuje Vlada RS, sa koeficijentom - osnovnim i dodatnim, koji utvrđuje ministar (član 146. stav 1. i člana 147. stav 1. Zakona), uz uvećanje od 0,4% za svaku navršenu godinu radnog staža (član 146. stav 2. Zakona). Ovako dobijen iznos plate zaposlenih kod tužene, predstavlja ujedno i naknadu plate, na koju su zaposleni, u tom periodu, imali pravo za vreme korišćenja godišnjeg odmora i plaćenog odsustva.

Pravilnik o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova iz 2006. godine, pravi razliku između koeficijenata (osnovnog i dodatnog) i stimulativne naknade, predviđene članom 9. Pravilnika, koja predstavlja poseban vid naknade, na koju zaposleni imaju pravo samo za vreme provedeno na radu i vreme privremene sprečenosti za rad prouzrokovane povredom u vršenju ili povodom vršenja službe, kako je to navedenom odredbom i predviđeno. U ostalim slučajevima odsustva sa rada, gde spada i period korišćenja godišnjeg odmora i plaćeno odsustvo, zaposlenima pravo na ovu naknadu ne pripada (decidirano propisano stavom 2. ovog člana), što i tužbeni zahtev u ovoj pravnoj stvari čini neosnovanim, iako je tužiocu priznato pravo na stimulativnu naknadu, u visini od 10% plate, primenom citirane odredbe člana 9. Pravilnika.

Prilikom odlučivanja, Vrhovni kasacioni sud je imao u vidu da je odredbom člana 32. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika predviđeno pravo na naknadu za vreme godišnjeg odmora obračunatu u istom iznosu kao da je zaposleni radio, ali nalazi da, u konkretnom slučaju, nema mesta primeni navedene odredbe.

Naime, zaposlenima u MUP-u plate su uređene Pravilnikom o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova, kojim su utvrđeni osnovni i dodatni koeficijenti, pri čemu su osnovni koeficijenti razvrstani u 33 platna razreda, prema poslovima radnog mesta, dok su dodatni koeficijenti utvrđeni prema statusu policijskih službenika. Zaposlenima je Pravilnikom, zbog rada pod posebnim uslovima, priznat i dodatak na platu u visini od 0,1% za svaku punu godinu penzijskog staža (nezavisno od uvećanja od 0,4% priznatog Zakonom o policiji). Za razliku od ovog Pravilnika, Zakonom o platama državnih službenika i nameštenika, utvrđeno je 13 platnih grupa (5 za položajna i 8 za izvršilačka mesta), a u okviru svake platne grupe određeno je 8 platnih razreda. Ovaj Zakon posebnim odredbama (čl. 24. do 31. Zakona) i na drugačiji način u odnosu na Pravilnik tužene, reguliše i dodatak na osnovnu platu državnih službenika – za rad noću, za rad na dan praznika koji nije radni dan, za prekovremeni rad, opterećenost na radu i za pripravnost, o čemu se odlučuje posebnim rešenjem.

Imajući u vidu da se zaposlenima kod tužene plata obračunava primenom osnovnog i dodatnog koeficijenta određenih Pravilnikom, koji su utvrđeni na potupno drugačiji način u odnosu na Zakon o platama državnih službenika i nameštenika, a posebno da je Pravilnik o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova, na osnovu koga zaposleni kod tužene ostvaruju pravo na stimulativnu naknadu, donet u sprovođenju Zakona o policiji (“Službeni glasnik RS” 101/05 i 63/09, koji je bio na snazi u vreme donošenja Pravilnika), proizlazi da Pravilnik ne predstavlja podzakonski akt u odnosu na Zakon o platama državnih službenika i nameštenika, na koji se tužilac i nižestepeni sudovi pozivaju, zbog čega u konkretnom slučaju nema mesta primeni odredaba tog Zakona (o platama državnih službenika i nameštenika) prilikom obračuna naknade plate za vreme odsustva sa rada – godišnjeg odmora.

Iz navedenog proizlazi da se radi ocene osnovanosti tužbenog zahteva ima primeniti član 9. Pravilnika o platama zaposlenih kod tužene u celosti, što podrazumeva primenu i stava 2. ovog člana, kojim je isključeno pravo zaposlenih na stimulativnu naknadu od 10% za vreme korišćenja godišnjeg odmora i plaćenog odsustva.

Kako tužilac tužbom u ovoj pravnoj stvari, potražuje razliku između iznosa koji mu je, u spornom periodu, isplaćen na ime naknade zarade za period korišćenja godišnjeg odmora i iznosa koji bi mu pripao da je isti obračunat primenom člana 32. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, odnosno naknade u visini zarade koju bi primio da je radio, a što predstavlja upravo obračunatu stimulativnu naknadu od 10%, pravilno je drugostepeni sud zaključio da mu tražena razlika ne pripada, zbog čega je odbio tužbeni zahtev.

Na osnovu člana 414. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Osnovano se u reviziji ukazuje da su nižestepene presude u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za isplatu naknade zarade za prekovremeni i noćni rad donete uz pogrešnu primenu materijalnog prava zbog čega je i činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Zakonom o policiji („Službeni glasnik RS“ 101/05 i 63/09, koji je bio na snazi u spornom periodu), određeno je da se osnovna plata zaposlenih kod tužene sastoji od osnovice koju utvrđuje Vlada i osnovnog i dodatnog koeficijenta u odnosu na zvanje, radna mesta, odnosno poslove na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, posebne uslove rada, opasnost, odgovornost i složenost poslova (član 146. stav 2). Dodatni koeficijent utvrđen u skladu sa članom 146. stav 2. istog zakona, primenom na osnovicu uvećava platu za 30% do 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika (član 147. stav 1), a uz saglasnost Vlade Republike Srbije, za pojedine kategorije zaposlenih mogu se utvrditi dodatni koeficijenti koji omogućavaju uvećanje i za više od 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika u smislu stava 2. navedenog člana. Pravilnikom o platama zaposlenih u MUP od 26.06.2006. godine, određeni su dodatni koeficijenti zaposlenih.

Pravilna primena navedenih zakonskih odredaba podrazumeva da policajci i ovlašćena službena lica, zaposlena kod tužene, počev od stupanja na snagu Pravilnika pa do 08.12.2011. godine, kada su stupile na snagu izmene Zakona o policiji („Službeni glasnik RS“ 92/11), nemaju pravo na uvećanje plate po osnovu neredovnosti u slučaju da je njihova plata već uvećana 30 % do 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika.

Faktičko je pitanje da li je plata policajca koji ima status ovlašćenog službenog lica uvećana za navedeni procenat. To je potrebno utvrditi u svakom konkretnom slučaju poređenjem sa platom drugog policijskog službenika istog stepena školske spreme u skladu sa odredbom člana 147. zakona. Iz navedenog sledi da prilikom utvrđivanja da li je tužiocu već uvećana plata po ovom osnovu, uporedni radnik ne može biti nameštenik (vozač, daktilograf, higijeničar), već po pravilu policajac koji ima istu školsku spremu a nema neredovnosti u radu. Tek ukoliko takvo lice ne postoji, odnosno u slučaju da je svim policajcima priznat status ovlašćenog službenog lica, poređenje se može vršiti sa drugim državnim službenikom sa istim stepenom stručne spreme.

Vrhovni kasacioni sud smatra da je pobijanim odlukama pogrešno primenjeno materijalno pravo kada je okolnost da li je tužiocu već priznato i utvrđeno pravo na uvećanu zaradu po osnovu prekovremenog i noćnog rada, kao i za rad u dane državnih i verskih praznika, utvrđena stavljanjem u srazmeru dodatnog koeficijenta tužioca sa dodatnim koeficijentom nameštenika (daktilografa i higijeničara). Pravilno je utvrđenje poređenjem sa platom policajaca koji imaju status ovlašćenog službenog lica, ali nemaju izrazitu neredovnost u radu, kao što ima tužilac. Pobijanom odlukom je o osnovanosti tužbenog zahteva odlučeno uz pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, pa je Vrhovni kasacioni sud primenom člana 416. stav 2. ZPP odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća sudija

Ljubica Milutinović,s.r.