Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Branislava Bosiljkovića i Biserke Živanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Neđo Jovanović, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Vesna Karadžić, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5409/2018 od 05.10.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 04.04.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 5409/2018 od 05.10.2018. godine u stavu drugom, trećem, četvrtom, petom i šestom izreke i predmet u tom delu vraća drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu P 5473/2017 od 19.04.2018. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je ništav ugovor o kupoprodaji zaključen između građevinskog preduzeća „VV“ D.O.O. ..., kao prodavca sa jedne strane, i BB iz ..., kao kupca sa druge strane, overen u Drugom opštinskom sudu u Beogradu pod Ov. br. ... od 03.09.2008. godine i Aneks ugovora overen u Drugom opštinskom sudu u Beogradu pod Ov. br. .od 16.10.2008. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je on vlasnik jednoiposobnog stana broj 1, na drugom spratu, koji se nalazi u stambenoj zgradi u ulici ... broj ... u ..., ulaz broj ..., izgrađenoj na katastarskoj parceli broj ... KO ..., ukupne površine 46,77 m2. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da mu tuženi preda u državinu predmetni stan. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu isplati iznos od 13.250,00 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan plaćanja sa domicilnom kamatom počev od dana presuđenja pa do isplate. Stavom petim izreke, obavezan je tužilac da tuženom na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 445.500,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5409/2018 od 05.10.2018. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P 5473/2017 od 19.04.2018. godine u stavu četvrtom izreke i odbijena je kao neosnovana žalba tužioca u tom delu. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P 5473/2017 od 19.04.2018. godine u stavu prvom izreke, tako što je usvojen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je ništav ugovor o kupoprodaji zaključen između građevinskog preduzeća „VV“ D.O.O. ..., kao prodavca sa jedne strane, i BB iz ..., kao kupca sa druge strane, overen u Drugom opštinskom sudu u Beogradu pod Ov. br. ... od 03.09.2008. godine i Aneks ugovora overen u Drugom opštinskom sudu u Beogradu pod Ov. br. ... od 16.10.2008. godine. Stavom trećim izreke, preinačena je navedena prvostepena presuda u stavu drugom izreke, tako što je usvojen tužbeni zahtev tužioca i utvrđeno je da je tužilac vlasnik jednoiposobnog stana broj 1 na drugom spratu, koji se nalazi u stambenoj zgradi u ulici ... broj ... u .., ulaz broj ..., izgrađenoj na katastarskoj parceli broj ... KO ..., ukupne površine 46,77 m2, što je tuženi dužan priznati i trpeti da se tužilac može na osnovu ove presude upisati u katastru nepokretnosti kod nadležne službe za katastar nepokretnosti kao vlasnik navedenog stana. Stavom četvrtim izreke, preinačena je navedena prvostepena presuda u stavu trećem izreke, tako što je usvojen tužbeni zahtev tužioca, pa je tuženi obavezan da tužiocu preda u državinu predmetni stan oslobođen od svih lica i stvari, u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja. Stavom petim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu petom izreke navedene prvostepene presude, tako što je tuženi obavezan da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 612.604,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja. Stavom šestim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime naknade troškova drugostepenog postupka isplati iznos od 60.000,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu i to protiv odluke sadržane u stavu drugom, trećem, četvrtom, petom i šestom izreke, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13 – US, 74/13-US, 55/14 i 88/18 - u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, građevinsko preduzeće „VV“ D.O.O. ..., u svojstvu prodavca, i tužilac AA iz ..., u svojstvu kupca, zaključili su ugovor o kupoprodaji nepokretnosti koji je overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu pod Ov. br. ... dana 29.02.2008. godine, a kojim je prodavac prodao kupcu po sistemu „ključ u ruke“ nepokretnost – jednoiposoban stan u ..., u ulici ... broj ..., stan broj 1, ... ulaz, na drugom spratu, ukupne površine 46,77 m2, koji se nalazi u stambenoj zgradi izgrađenoj na katastarskoj parceli broj ... KO ..., za kupoprodajnu cenu u iznosu od 70.155,00 evra. U ugovoru je konstatovano da je kupac na ime kapare isplatio prodavcu iznos od 7.015,00 evra, a da će preostali iznos ugovorene kupoprodajne cene biti isplaćen u dve rate i to prvu ratu u iznosu od 56.125,00 evra i drugu ratu u iznosu od 7.015,00 evra, obe u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate, najkasnije do useljenja dana 30.07.2008. godine, kada je ugovorena predaja nepokretnosti kupcu. Tužilac na ime ugovorene kupoprodajne cene za navedeni stan nije isplatio poslednju ratu u iznosu od 7.015,00 evra, a nije ni od prodavca dobio ključ u ruke, s tim da je tokom aprila meseca 2008. godine angažovao majstore koji su izvodili radove u spornom stanu na izgradnji šanka i pregradnih zidova sa stubovima, koje radove je redovno obilazio, a u stan je ulazio tako što je ključeve uzimao od poslovođe gradilišta, koje bi nakon napuštanja stana vraćao istom. Građevinsko preduzeće „VV“ D.O.O. ..., u svojstvu prodavca, je sa tuženim BB iz ..., u svojstvu kupca, zaključio ugovor o kupoprodaji stana overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu pod Ov. br. ... dana 03.09.2008. godine, čiji predmet je bila kupoprodaja dvosobnog stana u ..., u ulici ... broj ..., ... ulaz, na drugom spratu, označen kao stan „A1“, površine 46,77 m2, koji se nalazi u stambenoj zgradi izgrađenoj na katastarskoj parceli broj ... KO ..., za kupoprodajnu cenu od 80.000,00 evra. Članom 3. je ugovoreno da danom overe tog ugovora u sudu prodavac predaje u svojinu i državinu kupcu navedenu nepokretnost i priznaje da je primio na ime dela kupoprodajne cene iznos od 50.000,00 evra, a kupac prima nepokretnost u svojinu i slobodnu državinu, što su svojim potpisima na ugovoru potvrdile ugovorne strane. Takođe je ugovoreno da je preostali iznos kupoprodajne cene u iznosu od 30.000,00 evra kupac u obavezi da isplati prodavcu najkasnije do 31.01.2009. godine, kada se ima smatrati da je ovaj posao u celosti realizovan, dok je članom 5. ugovora predviđeno da prodavac garantuje kupcu da je navedeni stan isključivo njegova imovina, da nije opterećen nikakvim stvarnim, niti obligacionim pravom ma kog trećeg lica, niti članova svoje porodice, da nijedno treće lice ne polaže nikakvo pravo na istom po ma kom osnovu, da nije ni u kakvom sporu, a u slučaju spora da će zaštiti kupca (pravo evikcije). Dana 16.10.2008. godine, između istih lica je zaključen Aneks navedenog ugovora o kupoprodaji nepokretnosti, kojim je članom 2. izmenjen član 3. osnovnog ugovora tako da glasi: „da je kupac prodavcu isplatio preostalih 30.000,00 evra, odnosno da je isplatio kupoprodajnu cenu u celosti“. Aneksom je konstatovano da prodavac predajom ključeva kupcu, overom ovog aneksa ugovora i prijemom novčanih sredstava, prema kupcu nema više nikakvih potraživanja. Dana 03.09.2008. godine, sačinjen je zapisnik o primopredaji stana u kome je konstatovano da je investitor GP „VV“ D.O.O. predao u posed kupcu BB iz ... predmetni stan u viđenom stanju, a da je kupac saglasan da o svom trošku izvrši završne i zanatske radove u stanu, postavi sanitarije i izvrši ostale radove na privođenju stana za upotrebu, te da sve radove koje bude izvodio izvrši o svom trošku bez potraživanja od prodavca i da je kupac svojim potpisom potvrdio da je saglasan sa tim i da je primio tri kompleta ključeva od ulaznih vrata stana. Tuženi je u sporni stan prvi put ušao u avgustu mesecu 2008. godine, kada mu je isti pokazan, a nakon zaključenja ugovora o kupoprodaji u septembru mesecu 2008. godine, o svom trošku izvodio je završne radove u stanu, da bi se u isti uselio novembra iste godine. Prilikom zaključenja ugovora o kupoprodaji, tuženi nije znao za ugovor o kupoprodaji koji je pre njega zaključio tužilac za isti stan, koju činjenicu je tek kasnije saznao nakon što se uselio u sporni stan, isti opremio i u njemu živeo. Uvidom u spise predmeta Prvog osnovnog suda u Beogradu P. 50914/2010, utvrđeno je da je dana 31.10.2008. godine, ovde tužilac podneo tužbu protiv tuženih GP „VV“ D.O.O. ..., preduzeća „GG“ iz ... i preduzeća „DD“ D.O.O. ..., radi utvrđenja prava svojine i činidbe, te da je u istom doneta presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P. 50914/2010 od 10.06.2011. godine, kojom je utvrđeno da je tužilac vlasnik jednoiposobnog stana broj 1 na drugom spratu koji se nalazi u stambenoj zgradi u ulici ... broj ... u ..., ulaz broj ..., izgrađenoj na katastarskoj parceli broj ... KO ..., ukupne površine 46,77 m2, što je prvotuženi dužan da prizna i trpi da se tužilac može upisati u javnim knjigama kao vlasnik nepokretnosti, te da je drugim stavom izreke obavezan prvotuženi da tužiocu preda u državinu sporni stan ispražnjen od svih lica i stvari, dok je trećim stavom izreke utvrđeno da je tužba povučena u delu tužbenog zahteva koji se odnosi na naknadu štete, a četvrtim stavom izreke je odlučeno o troškovima parničnog postupka. Odlučujući o žalbi zakonskog zastupnika prvotuženog, Apelacioni sud u Beogradu je rešenjem Gž 6517/11 od 21.03.2013. godine vratio spise predmeta Prvom osnovnom sudu u Beogradu radi dopune postupka, odnosno radi provere podataka o statusu prvotuženog, nakon čega je pravnosnažnim rešenjem Prvog osnovnog suda u Beogradu od 28.05.2013. godine prekinut postupak u ovoj pravnoj stvari u odnosu na prvotuženog Građevinsko preduzeće „VV“ DOO ... zbog nastupanja pravnih posledica otvaranja i zatvaranja stečajnog postupka nad prvotuženim.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tuženi bio savestan kupac koji je na osnovu punovažnog pravnog posla, odnosno pisanog i u sudu overenog ugovora o kupoprodaji zaključenog sa licem koje je imalo pravo svojine na stanu, a koji je u potpunosti ispunjen, zbog čega je u smislu odredaba članova 103. i 109. Zakona o obligacionim odnosima odbio tužbeni zahtev tužioca za utvrđenje ništavosti ugovora o kupoprodaji sporne nepokretnosti zaključenog između GP „VV“ D.O.O. ... kao prodavca i ovde tuženog kao kupca, a potom je odbio tužbeni zahtev tužioca za utvrđenje prava svojine na spornom stanu i predaju istog u posed i odlučio kao u stavu drugom i trećem izreke prvostepene presude primenom članova 3, 20. i 37. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa, uz obrazloženje da tužiocu predmetni stan nikada nije bio predat u posed, a da on nije ni isplatio kupoprodajnu cenu u celosti prodavcu, te kako tužilac nije dokazao da ima pravo svojine, odnosno državine na spornom stanu, prvostepeni sud je našao i da tužilac nema pravo na naknadu štetu u vidu izmakle koristi koju bi ostvarivao da je sporni stan izdavao u zakup u čemu ga je sprečio tuženi, zbog čega je odlučio kao u stavu četvrtom izreke ožalbene presude.

Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbi tužioca, našao da je prvostepeni sud iz utvrđenog činjeničnog stanja izveo pogrešan zaključak da tužiocu sporni stan nikada nije bio predat u državinu, odnosno da tužilac nije bio držalac istog. Po zaključku drugostepenog suda, i tužilac i tuženi su savesni sticaoci spornog stana, te kako ni jedan od njih nije ishodio upis u javnu knjigu, jači je u pravu onaj sticalac kome je nepokretnost predata u državinu, a to je u konkretnoj stvari tužilac, budući da je on imao posrednu državinu na spornom stanu i bio je u faktičkom posedu istog u kojoj državini nije bio smetan, sve do momenta kada se tuženi uselio u sporni stan, a da činjenica da mu nisu od strane prodavca predati ključevi u ruke, nije od uticaja, budući da se to u tom momentu nije ni moglo desiti jer je stan još uvek bio u izgradnji sa kojom se kasnilo, a zbog čega tužilac prodavcu nije ni isplatio poslednju ratu na ime kupoprodajne cene od 7.015,00 evra. Imajući u vidu izneto, drugostepeni sud je preinačio odluku prvostepenog suda u stavu prvom, drugom i trećem, a sve primenom odredaba članova 3, 20. i 37. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa, te odlučio kao u stavu trećem i četvrtom izreke presude. Odluku iz stava drugog izreke presude, drugostepeni sud je doneo uz obrazloženje da pošto je prethodno utvrdio da je tužilac vlasnik predmetnog stana na osnovu punovažnog ugovora o kupoprodaji koji je on u svojstvu kupca zaključio sa GP „VV“ D.O.O. ... u svojstvu prodavca, zbog čega navedeno preduzeće nije moglo zaključiti kasnije punovažan ugovor kojim bi pravo svojine na predmetnom stanu prenelo na tuženog kao kupca, jer to pravo više nije ni imao, budući da ga je prethodno otuđio tužiocu, zbog čega je predmet kupoprodajnog ugovora nedopušten, pa je u smislu odredaba članova 47, 49. i 103. Zakona o obligacionim odnosima odlučio kao u stavu drugom izreke presude.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tuženog ukazuje na to da je drugostepeni sud u konkretnom slučaju pogrešno primenio materijalno pravo, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Naime, tužilac je tužbom, između ostalog, tražio da se utvrdi da je ništav ugovor o kupoprodaji koji je tuženi u svojstvu kupca zaključio sa građevinskim preduzećem „VV“ D.O.O. ..., u svojstvu prodavca. Tužilac je u odnosu na zahtev za utvrđenje ništavosti kupoprodajnog ugovora, tužbu podneo samo protiv jedne ugovorne strane – BB, koji ima svojstvo kupca, a ne i protiv navedenog pravnog lica koje ima svojstvo prodavca. Drugostepeni sud je ovaj zahtev usvojio, a da pri tome nije imao u vidu da se prodavac i kupac iz zaključenog ugovora nalaze u položaju jedinstvenih nužnih suparničara u smislu člana 204. ZPP i da se zbog prirode pravnog odnosa spor može rešiti samo uz učešće obe ugovorne strane i na jednak način prema svima, zbog čega se oni smatraju kao jedna parnična stranka i samo zajedno mogu imati stvarnu legitimaciju u sporu, s obzirom da svi moraju da trpe tužiočevo eventualno pravo svojine. S toga neoznačavanje u tužbi svih lica koja ulaze u krug jedinstvenih suparničara predstavlja procesni nedostatak (nedostatak stranačke sposobnosti), a čime se nižestepeni sudovi nisu bavili.

Imajući u vidu da je drugostepena presuda ukinuta u delu odluke o tužbenom zahtevu za utvrđenje ništavosti kupoprodajnog ugovora, Vrhovni kasacioni sud je ukinuo drugostepenu presudu i u odnosu na ostale tužbene zahteve ne upuštajući se u ocenu da li je odluka u tom delu zakonita i pravilna.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će otkloniti ukazane nepravilnosti u pogledu primene materijalnog prava i prvenstveno ispitati da li je nad GP „VV“ D.O.O. ... zaista zaključen stečajni postupak, te da li je to pravno lice brisano iz registra Agencije za privredne registre, budući da na tu okolnost ukazuju samo činjenični navodi iz tužbe, a ne i dokazi u spisu predmeta, a da se nižestepeni sudovi tom bitnom činjenicom nisu ni bavili tokom postupaka, nakon čega će drugostepeni sud ponovo odlučiti o osnovanosti žalbe tužioca u odnosu na sve zahteve koji se žalbom tužioca pobijaju.

Kako je ukinuta drugostepena odluka u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke, to je ukinuta i odluka o troškovima parničnog postupka sadržana u stavu petom i šestom izreke, budući da ista zavisi od odluke o glavnoj stvari.

Na osnovu iznetog, primenom člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić