Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je, kao izvršni poverilac, na osnovu poravnanja zaključenog pred Opštinskim sudom u Bujanovcu P1 87/06 od 29.03.2006. godine, 06.11.2007. godine Opštinskom sudu u Bujanovcu podneo predlog za izvršenje protiv izvršnog dužnika Društvenog preduzeća „Integral“ sa sedištem u Bujanovcu, radi namirenja novčanog potraživanja, na osnovu kog predloga je Opštinski sud u Bujanovcu rešenjem I 395/07 od 06.11.2007. godine odredio predloženo izvršenje. Tužilac je Višem sudu u Vranju podneo prigovor zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku u navedenom izvršnom predmetu. Viši sud u Vranju je rešenjem R4I 1587/15 od 17.03.2016. godine utvrdio da je tužiocu povređeno pravo na suđenje u razumnom roku u predmetu izvršenja i naložio Osnovnom sudu u Bujanovcu da u najkraćem mogućem roku okonča postupak, odredio naknadu zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku u visini od 30.000,00 dinara i dosudio troškove postupka u visini od 6.780,00 dinara, odbio zahtev za iznos preko dosuđenog iznosa naknade do traženog iznosa od 1.000 evra u dinarskoj protivvrednosti obračunatoj po srednjem kursu NBS na dan isplate, odbio zahtev za naknadu materijalne štete u visini iznosa po rešenju Osnovnog suda u Bujanovcu I 395/07, kao i zahtev za iznos traženih troškova postupka preko dosuđenog iznosa do traženog iznosa od 9.000,00 dinara. Osnovni sud u Bujanovcu je rešenjem I 7256/10 (ranije I 395/07) od 20.04.2016. godine obustavio postupak izvršenja i ukinuo sve sprovedene izvršene radnje.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je usvojio zahtev tužioca, primenom člana 32. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku, jer je smatrao da tužilac ima pravo na naknadu imovinske štete, zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio, kao neosnovan zahtev tužioca, sa obrazloženjem da je rešenje Višeg suda u Vranju R4I 1587/15 od 17.03.2016. godine doneto primenom tada važećih odredbi člana 8a i 8b Zakona o uređenju sudova, koji su davali mogućnost primerene naknade za povredu prava na suđenje u razumnom roku, ali da je tek stupanjem na snagu Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku i to članom 31. i 32. propisana mogućnost podnošenja tužbe za naknadu imovinske štete, pa kako je tužiocu navedenim rešenjem utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku po ranije važećem zakonu, da on nema pravo da po sada važećem zakonu traži pravično novčano zadovoljenje ili imovinsku štetu, jer je imao mogućnost da podnese prigovor po sada važećem zakonu i da nakon pravnosnažnosti usvajajuće odluke po tom prigovoru, potražuje novčano obeštećenje, shodno članu 34. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tužioca ukazuje na pogrešnu primenu maerijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Pravilan je zaključak drugostepenog suda da se u ovom slučaju ne mogu primeniti odredbe iz člana 31. i 32. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku, međutim, to ne znači da tužilac ne bi imao pravo na naknadu ove štete, pod određenim uslovima. Članom 58. stavom 1. Ustava jemči se mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona. U druga imovinska prava stečena na osnovu zakona svakako spadaju novčana potraživanja koja se odnose na isplatu neizmirenih zarada i pripadajućih doprinosa po osnovu rada. Navedena potraživanja zaposlenih mogu biti: pravnosnažno dosuđena po tužbama sa kondemantornim zahtevima u postupcima okončanim pre otvaranja stečaja, potraživanja po prijavi zaposlenih u stečaju, koja su utvrđena od strane stečajnih organa i utvrđena u parnici pokrenutoj ili okončanoj u toku stečaja, po nalogu stečajnih organa, koji su osporili zaposlenom prijavljeno potraživanje. Dosuđeni, priznati ili utvrđeni iznosi potraživanja zaposlenih po tom osnovu predstavljaju njihovu imovinu. Ta potraživanja predstavljaju imovinu zaposlenih nezavisno od činjenice da li su zasnovana prema poslodavcu koji posluje sredstvima u privatnoj, zadružnoj, javnoj ili društvenoj svojini. Saglasno Ustavom propisanom jemstvu prava na imovinu i ustanovljene opšte obaveznosti sudskih odluka država je dužna da svojom zakonodavnom aktivnošću omogući delotvornu zaštitu imovine zaposlenih iskazane u visini potraživanja koja su im dosuđena pravnosnažnim sudskim odlukama po osnovu rada ostvarenog kod poslodavca sa većinskim društvenim, odnosno državnim kapitalom, ukoliko su pokrenuli postupak prinudnog izvršenja ili u stečaju prijavili dosuđeni iznos kao svoje potraživanje, kao i kada za ista nemaju pravnosnažnu presudu ishodovanu pre stečaja, ali su potraživanja prijavljena i priznata u stečaju ili su po osporavanju stečajnih organa pravnosnažno utvrđena u parnicama. U protivnom, konstituiše se objektivna odgovornost države za štetu koju pretrpi zaposleni, zbog nemogućnosti da namiri potraživanja koja su ili dosuđena pravnosnažnim sudskim odlukama ili utvrđena odlukama stečajnih organa.

U presudama Evropskog suda za ljudska prava utvrđena je odgovornost Republike Srbije za štetu koju trpe zaposleni zbog neizvršenja njihovih potraživanja prema poslodavcu sa većinskim društvenim, odnosno državnim kapitalom. Taj sud je utvrdio odgovornost Republike Srbije za materijalnu štetu koja je jednaka visini neizmirenog potraživanja zaposlenih utvrđenih pravnosnažnom sudskom odlukom. Na istom stanovištu je utemeljena i sudska praksa Ustavnog suda. Naime, prema praksi Evropskog suda za ljudska prava (predmet Marinković protiv Srbije predstavka broj 5353/11 od 29.01.2013. godine) Republika Srbija je odgovorna za neizvršenje presuda donetih protiv preduzeća sa većinskim društvenim kapitalom, što podrazumeva da državni organi mogu biti odgovorni u vezi sa onim preduzećima gde je kasnije došlo do promene akcijskog kapitala, što za posledicu ima pretežan državni ili društveni kapital. Nakon donošenja pomenute odluke Evropskog suda za ljudska prava, i drugih odluka tog suda, Ustavni sud je u odluci Už 5551/2011 od 20.06.2013. godine utvrdio povredu prava na imovinu polazeći od stava Evropskog suda za ljudska prava, koji je iznet u odluci Marinković protiv Srbije, dosuđujući na teret države naknadu materijalne štete u visini opredeljenoj izvršnim rešenjem.

Shodno napred navedenom, svako novčano potraživanje dosuđeno pravnosnažnom sudskom odlukom ulazi u imovinu zaposlenog, a svako nesprovođenje izvršenja sudske odluke kojom je to potraživanje dosuđeno pod određenim uslovima bi predstavljalo povredu prava na mirno uživanje imovine zagarantovano članom 58. stav 1. Ustava i člana 1. Protokola 1 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Neaktivnost i propust države da izvrši pravnosnažnu sudsku odluku izrečenu u korist zaposlenog bi predstavljalo mešanje u njegovo pravo na mirno uživanje imovine. Na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 02.11.2018. godine donet je Zaključak, prema kome je Republika Srbija odgovorna za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih i izvršnih sudskih odluka, odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa, koja su bez njihove krivice ostala neizvršena, i u postupku stečaja vođenim nad stečajnim dužnikom sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku.

Kod utvrđenog da je tužilac, kao izvršni poverilac, na osnovu poravnanja zaključenog 29.03.2006. godine pred Opštinskim sudom u Bujanovcu u predmetu P1 87/06, podneo predlog za izvršenje Opštinskom sudu u Bujanovcu 06.11.2007. godine protiv izvršnog dužnika Društvenog preduzeća „Integral“ sa sedištem u Bujanovcu, radi namirenja novčanog potraživanja, na osnovu kog predloga je Opštinski sud u Bujanovcu odredio izvršenje rešenjem I 395/07 od 06.11.2007. godine, da je tužiocu utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku u navedenom predmetu izvršenja prema Zakonu o uređenju sudova rešenjem Višeg suda u Vranju R4I 1587/15 od 17.03.2016. godine i da je Osnovni sud u Bujanovcu rešenjem I 7256/10 (ranije I 395/07) od 20.04.2016. godine obustavio postupak izvršenja i ukinuo sve sprovedene radnje, pa kako saglasno napred iznetom stavu nije utvrđeno sa kojih razloga je Osnovni sud u Bujanovcu rešenjem I 7256/10 (ranije I 395/07) od 20.04.2016. godine obustavio postupak izvršenja i ukinuo sve sprovedene radnje, odnosno nije utvrđeno kada je i zbog čega suštinski prestalo pravo tužioca, kao izvršnog poverioca, da ostvari svoje potraživanje u postupku izvršenja, jer je od značaja ne samo formalni momenat okončanja postupka izvršenja, već kada je i zbog čega prestalo pravo tužioca, kao izvršnog poverioca, da ostvari svoje potraživanje u postupku izvršenja, kao i da li postoji krivica tužioca, to se ne može prihvatiti kao pravilan stav Apelacionog suda u Nišu.

S obzirom da zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nije potpuno utvrđeno, to je drugostepena odluka ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu, tako što će drugostepeni sud u ponovnom postupku, imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, doneti novu odluku o žalbi tužene.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić