Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž 1130/19 od 23.09.2019. godine, stavom prvim izreke, žalbu tužioca usvojio, ukinuo presudu Osnovnog suda u Novom Sadu P 2724/16 od 13.12.2018. godine i presudio tako što je tužbeni zahtev usvojio pa je obavezao tuženog da tužiocu na ime duga zbog neosnovanog obogaćenja isplati novčani iznos od 11.500 evra, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.10.2012. godine pa do isplate, u visini referentne kamatne stope Evropske centralne banke na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8 procentnih poena, sve u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije važećem na dan isplate, kao i iznos od 385.233,00 dinara, na ime troškova parničnog postupka sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude pa do isplate. Stavom drugim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu na ime troškova žalbenog postupka isplati iznos od 96.054,00 dinara. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je, blagovremeno, izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tužilac je dostavio odgovor na reviziju tuženog.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11...87/18), pa je našao da je revizija tuženog delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ni povreda iz stava 1. tog člana Zakona, pred drugostepenim sudom, koja bi mogla uticati na donošenje zakonite i pravilne odluke.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sin tužioca, VV je, pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Novom Sadu P 2304/05 od 16.05.2007. godine, obavezan da tuženom BB, isplati iznos od 10.000 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan isplate, sa kamatom u visini eskontne kamate koju propisuje Evropska centralna banka počev od 16.01.2004. godine pa do isplate, kao i da mu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 130.450,00 dinara. Tuženi je u svojstvu izvršnog poverioca podneo, protiv VV, kao izvršnog dužnika, Opštinskom sudu u Novom Sadu, predlog za izvršenje gore navedene presude, radi prinudne naplate duga pa je izvršni sud odredio izvršenje prodajom nepokretnosti izvršnog dužnika i to porodičpne stambene zgrade u ... u ulici ... broj ..., vlasništvo izvršnog dužnika, radi namirenja potraživanja izvršnog poverioca, a ovde tuženog, na ime glavnice, pripadajuće kamate, troškova parničnog i izvršnog postupka. Tužilac je tuženom, kako bi sprečio prodaju nepokretnosti, a imajući u vidu da je ugovorom o kupoprodaji od 27.07.2010. godine koji za predmet ima istu porodičnu stambenu zgradu, preuzeo sve obaveze koje su nastale upisivanjem tereta od strane izvršnog poverioca BB iz ..., na toj nepokretnosti, isplatio ukupno, na osnovu priloženih priznanica, iznos od 15.000 evra, a potom je, u izvršnom postupku dana 29.12.2012. godine, uplatio na ime glavnice iznos od 11.763 evra, nakon čega je Osnovni sud u Somboru, rešenjem I 690/11 od 04.12.2012. godine, obustavio izvršenje i ukinuo sve sprovedene izvršne radnje.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio primarni tužbeni zahtev tužioca za iznos od 1.125.845,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.10.2012. godine pa do isplate i eventualni tužbeni zahtev tužioca za iznos od 11.500 evra, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.10.2012. godine pa do konačne isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije važećem na dan isplate, pošto je zaključio da je osnovan prigovor nedostatka aktivne legitimacije imajući u vidu da tuženi nije bio ni u kakvom pravnom odnosu sa tužiocem, već sa njegovim sinom VV.

Drugostepeni sud je, nakon održane rasprave, usvojio žalbu tužioca, ukinuo prvostepenu presudu i tužbeni zahtev tužioca usvojio obavezavši tuženog da mu na ime duga zbog neosnovanog obogaćenja isplati novčani iznos od 11.500 evra, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.10.2012. godine pa do isplate, u visini referentne kamatne stope Evropske centralne banke na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8 procentnih poena, sve u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije važećem na dan isplate, u smislu odredbe člana 296. tačka 1, 212. i 210. Zakona o obligacionim odnosima. Po oceni drugostepenog suda, tuženi je dužan da tužiocu vrati stečeno bez osnova, odnosno ono što mu je tužilac isplatio na osnovu priloženih priznanica, s obzirom da je u izvršnom postupku, dana 29.10.2012. godine, tužilac ukupno isplatio 11.763 evra koju isplatu je tuženi, kao izvršni poverilac, prihvatio i nakon toga predložio obustavu izvršnog postupka, na koji način je traženi iznos tuženi stekao bez osnova. Po nalaženju drugostepenog suda, tužbeni zahtev nije postavljen kao primarni i eventualni tužbeni zahtev u smislu odredbe člana 197. stav 2. Zakona o parničnom postupku jer je tužilac zahtevao isplatu različitih novčanih iznosa iz istog osnova, što je suštinski isti zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, odluka drugostepenog suda je u pogledu glavnog potraživanja pravilna a u pogledu kamate delimično pravilna.

Odredbom člana 296. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, propisano je da obavezu može ispuniti ne samo dužnik nego i treće lice. Poverilac je dužan primiti ispunjenje od svakog lica ako ima neki pravni interes da obaveza bude ispunjena, čak i kad se dužnik protivi tom ispunjenju, shodno stavu 2. te odredbe Zakona.

Ko je isti dug platio dva puta, pak makar jednom po osnovu izvršne isprave, ima pravo tražiti vraćanje po opštim pravilima o sticanju bez osnova, jer je tako propisano odredbom člana 212. Zakona o obligacionim odnosima. Kad se vraća ono što je stečeno bez osnova, moraju se vratiti plodovi i platiti zatezna kamata i to, ako je sticalac nesavestan od dana sticanja, a inače od dana podnošenja zahteva, shodno odredbi člana 214. istog Zakona.

U konkretnom slučaju, tužilac je kao lice koje ima pravni interes da bude ispunjena obaveza izvršnog dužnika, njegovog sina VV, ispunio obavezu koju je njegov sin imao prema tuženom, kao izvršnom poveriocu, tako što je vansudskim isplatama izmirio celokupni dug svog sina, a potom je u izvršnom postupku za isti dug platio iznos od 11.763 evra. Pošto je tužilac isti dug platio dva puta, sledi da ima pravo da traži vraćanje po opštim pravilima o sticanju bez osnova, shodno odredbi člana 210. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, sa kamatom od dana podnošenja tužbe (05.09.2012. godine), pa mu je kamata pravilno priznata počev od 30.10.2012. godine, kako je tužbom tražio pošto u parničnom postupku sud odlučuje u granicama zahteva koji su stavljeni u postupku, shodno odredbi člana 3. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tuženi u reviziji ukazuje da su sudovi propustili da utvrde da je prilikom pokretanja postupka za prinudnu naplatu popisom, procenom i prodajom nekretnine, vlasnik iste, VV, tu nepokretnost prodao GG, koja je ugovorom od 27.07.2010. godine istu nekretninu prodala tužiocu AA. Međutim, ta činjenica ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude, imajući u vidu da činjenica da je tužilac imao pravni interes da isplati tuženom dug svog sina nije bila sporna, a da je tuženi, kao poverilac tužiočevog sina, primio ispunjenje obaveze svog dužnika, koju je ispunio tužilac. Neosnovani su navodi revizije tuženog da tužilac u toku postupka nije pružio relevantne dokaze da je svoju obavezu prema tuženom ispunio. Suprotno tome, izvedenim dokazima je utvrđeno da je tužilac tuženom, u više navrata isplaćivao novčane iznose u evrima, na osnovu priloženih priznanica pa mu je tako isplatio ukupno iznos od 15.000 evra, da bi potom, u izvršnom postupku vođenom radi prinudne naplate istog duga, isplatio još 11.763 evra što znači da je isti dug platio dva puta.

Međutim, pri odlučivanju o obavezi tuženog da tužiocu, na iznos glavnog potraživanja isplati kamatu, drugostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo, a na pravilnu primenu materijalnog prava Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, shodno odredbi člana 408. ZPP. Počev od 01.01.2002. godine, na osnovu odluke o uslovima i načinu zamene stranih sredstava plaćanja za evro („Službeni list SRJ“ br. 71/2001), evro je sredstvo plaćanja u 12 zemalja Evropske monetarne unije, pa se, shodno navedenoj Odluci, na evro plaća kamata po stopi koju propisuje Evropska centralna banka u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom kursu Narodne banke Srbije. To znači da je tuženi dužan da na iznos glavnog duga isplati kamatu po stopi koju propisuje Evropska centralna banka počev od 30.10.2012. godine do 24.12.2012. godine, a od 25.12.2012. godine, kada je stupio na snagu Zakon o zateznoj kamati („Službeni glasnik RS“ br. 119/12 od 17.12.2012. godine), po stopi koja je propisana odredbom člana 4. stav 1. i člana 5.Zakona o zateznoj kamati odnosno u visini referentne kamatne stope Evropske centralne banke na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8 procentnih poena, koja se obračunava na iznos glavnog duga koji glasi na evre, a isplaćuje se u dinarima. Za period od 30.10.2012. godine do 24.12.2012. godine, tuženi nije dužan da tužiocu plati kamatu po Zakonu o zateznoj kamati, imajući u vidu da taj Zakon nema retroaktivno dejstvo.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci ove presude doneo u smislu odredbe člana 414. i 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić