U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici po tužbi tužioca JKP „VODOVOD“ Kraljevo, protiv tuženog Koncern „Fabrika vagona“ AD Kraljevo u stečaju, čiji je punomoćnik Veselin Kićović, advokat iz ..., radi duga, vrednost predmeta spora 6.785.177,86 dinara, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 3588/17 od 16.05.2019. godine, u sednici veća održanoj dana 24.12.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE ODBIJA kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv odluke iz stava drugog izreke presude Privrednog apelacionog suda Pž 3588/17 od 16.05.2019. godine, u delu kojim je preinačena presuda Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine i P 287/14 od 26.05.2014. godine i presuđeno, tako što je u okviru kondemnatornog tužbenog zahteva utvrđeno postojanje potraživanja tužioca prema tuženom na ime glavnog duga u iznosu od 6.783.443,52 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom:

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.10.2009. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 09.11.2009. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.12.2009. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.01.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.02.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.03.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.04.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.05.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.06.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.07.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.08.2010. godine,

- na iznos od 92,04 dinara počev od 08.09.2010. godine,

- na iznos od 99.854,38 dinara počev od 08.10.2005. godine,

- na iznos od 128.425,96 dinara počev od 24.10.2005. godine,

- na iznos od 111.917,76 dinara počev od 08.11.2005. godine,

- na iznos od 197.838,38 dinara počev od 23.11.2005. godine,

- na iznos od 131.805,59 dinara počev od 09.12.2005. godine,

- na iznos od 171.754,56 dinara počev od 23.12.2005. godine,

- na iznos od 161.657,47 dinara počev od 09.01.2006. godine,

- na iznos od 174.802,37 dinara počev od 23.01.2006. godine,

- na iznos od 230.705,40 dinara počev od 08.02.2006. godine,

- na iznos od 111.456,40 dinara počev od 23.02.2006. godine,

- na iznos od 145.200,99 dinara počev od 08.03.2006. godine,

- na iznos od 148.873,20 dinara počev od 23.03.2006. godine,

- na iznos od 167.134,97 dinara počev od 08.04.2006. godine,

- na iznos od 189.912,57 dinara počev od 24.04.2006. godine,

- na iznos od 87.041,19 dinara počev od 10.05.2006. godine,

- na iznos od 210.854,07 dinara počev od 23.05.2006. godine,

- na iznos od 146.193,48 dinara počev od 08.06.2006. godine,

- na iznos od 179.491,45 dinara počev od 23.06.2006. godine,

- na iznos od 126.343,72 dinara počev od 08.07.2006. godine,

- na iznos od 175.124,50 dinara počev od 24.07.2006. godine,

- na iznos od 164.306,38 dinara počev od 09.08.2006. godine,

- na iznos od 132.646,02 dinara počev od 08.09.2006. godine,

- na iznos od 163.462,77 dinara počev od 22.09.2006. godine,

- na iznos od 161.428,17 dinara počev od 09.10.2006. godine,

- na iznos od 244.598,66 dinara počev od 23.10.2006. godine,

- na iznos od 148.873,20 dinara počev od 08.11.2006. godine,

- na iznos od 72.401,99 dinara počev od 23.11.2006. godine,

- na iznos od 163.760,52 dinara počev od 11.12.2006. godine,

- na iznos od 13.546,11 dinara počev od 25.12.2006. godine,

- na iznos od 8.535,47 dinara počev od 09.07.2007. godine,

- na iznos od 99.533,00 dinara počev od 23.07.2007. godine,

- na iznos od 79.020,35 dinara počev od 08.08.2007. godine,

- na iznos od 24.708,42 dinara počev od 23.08.2007. godine,

- na iznos od 127.621,37 dinara počev od 08.09.2007. godine,

- na iznos od 50.036,83 dinara počev od 24.09.2007. godine,

- na iznos od 85.328,84 dinara počev od 08.10.2007. godine,

- na iznos od 96.269,63 dinara počev od 23.10.2007. godine,

- na iznos od 102.563,29 dinara počev od 09.11.2007. godine,

- na iznos od 75.174,23 dinara počev od 08.12.2007. godine,

- na iznos od 182.341,21 dinara počev od 08.01.2008. godine,

- na iznos od 194.462,33 dinara počev od 08.02.2008. godine,

- na iznos od 192.306,18 dinara počev od 08.03.2008. godine,

- na iznos od 170.220,10 dinara počev od 08.04.2008. godine,

- na iznos od 178.307,28 dinara počev od 08.05.2008. godine,

- na iznos od 230.350,96 dinara počev od 09.06.2008. godine,

- na iznos od 185.293,44 dinara počev od 08.07.2008. godine,

- na iznos od 36.597,21 dinara počev od 08.08.2008. godine,

- na iznos od 17.801,70 dinara počev od 09.11.2009. godine,

- na iznos od 16.265,61 dinara počev od 08.12.2009. godine,

- na iznos od 7.906,23 dinara počev od 08.01.2010. godine,

- na iznos od 3.635,68 dinara počev od 08.02.2010. godine,

- na iznos od 15.720,43 dinara počev od 08.03.2010. godine,

- na iznos od 15.084,40 dinara počev od 08.04.2010. godine,

- na iznos od 12.544,89 dinara počev od 08.05.2010. godine,

- na iznos od 22.270,85 dinara počev od 08.06.2010. godine,

- na iznos od 13,635,66 dinara počev od 08.07.2010. godine,

- na iznos od 29.360,80 dinara počev od 08.08.2010. godine i

- na iznos od 9.277,09 dinara počev od 08.09.2010. godine

pa sve do isplate, kao i u delu u kome je rešeno o troškovima prvostepenog i drugostepenog postupka.

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tuženog i UKIDA presuda Privrednog apelacionog suda Pž 3588/17 od 16.05.2019. godine, u delu stava drugog izreke kojim je preinačena presuda Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine i P 287/14 od 26.05.2014. godine i presuđeno tako što je tužbeni zahtev usvojen kao obavezujući i predmet u tom delu vraća drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine, stavom prvim izreke je ukinuto rešenje o izvršenju ovog suda Iv. br. 3803/10 od 21.09.2010. godine. Stavom drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev, te obavezan tuženi da tužiocu na ime duga plati iznos od 1.108.178,08 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti savakog pojedinog iznosa potraživanja do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužioca u delu u kome je tražio da mu tuženi na ime glavnog duga isplati iznos od 5.676.999,00 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom od dospelosti potraživanja do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka plati 131.362,00 dinara.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 3507/11 od 17.10.2012. godine odbijena je žalba tužioca kao neosnovana i potvrđena presuda Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine u stavu trećem izreke, a ukinuta u delu stava drugog izreke u kome je obavezan tuženi na isplatu iznosa od 73.220,16 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.10.2009. godine do isplate i na isplatu iznosa od 1.033.224,36 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.09.2010. godine do isplate, kao i stavu četvrtom izreke i u tom delu predmet je vraćen na ponovno suđenje.

Odlukom Už. br. 9754/12 od 15.07.2015. godine poništena je presuda Privrednog apelacionog suda Pž 3507/11 od 17.10.2012. godine u stavu drugom izreke, i određeno je da sud donese novu odluku po žalbi tužioca izjavljenoj protiv odluke iz stava trećeg izreke presude Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine.

U nastavku postupka presudom Privrednog suda u Kraljevu P 287/14 od 26.05.2014. godine, stavom prvim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da sud obaveže tuženog da mu na ime duga isplati iznos od 73.220,16 dinara, sa zateznom kamatom od 01.10.2009. godine do isplate i iznos od 1.033.224,36 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.09.2010. godine do isplate. Stavom drugim izreke, tužilac je obavezan da tuženom na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 183.678,00 dinara.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 3588/17 od 16.05.2019. godine stavom prvim izreke, nastavljen je postupak u ovoj pravnoj stvari. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine i P 287/14 od 26.05.2014. godine i presuđeno je tako što je obavezan tuženi da tužiocu na ime duga isplati iznos od 6.783.443,52 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinog iznosa potraživanja pa do isplate, kao i da tuženi tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 183.678,00 dinara. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova drugostepenog postupka isplati iznos od 187.384,00 dinara.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude u delu u kome su preinačene prvostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene pred sudom drugog stepena.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u skladu sa odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br.72/11...sa izmenama) i utvrdio da revizija tuženog delimično osnovana.

Pobijana presuda nije zahvaćena bitnom povredom iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su navodi revidenta da je drugostepeni sud koristio kao dokaz sporazum od 27.05.2011. godine nastao nakon zaključenja glavne rasprave, te da je u drugostepenom postupku učinjena bitna povreda iz člana 374. stav 1. u vezi člana 360. stav 3.Zakona o parničnom postupku. Ovo iz razloga što je navedeni sporazum dostavljen sudu i cenjen u toku postupka P 287/14 koji je okončan prsudom od 26.05.2014. godine, a koja je preinačena pobijanom drugostepenom presudom.

Predmet tužbenog zahteva je potraživanje iznosa od 6.785.177,86 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na ime izvršenih usluga prečišćavanja i distribucije vode i odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda.

Prema utvrđenim činjenicama, tužilac je u periodu od 2005. godine do 2010. godine isporučivao vodu tuženom i pravnim licima koji posluju u okviru koncerna tuženog, što je fakturisao tuženom računima u ukupnom iznosu od 6.785.177,86 dinara. Odlukom o izmenama i dopunama akta o osnivanju društva od 05.08.2006. godine, tuženi je organizovan kao koncern „Fabrika vagona Kraljevo“ AD čija je pretežna delatnost proizvodnja šinskih vozila i povezan je putem kapitala kao matično društvo sa osam zavisnih društava. Članom 10a Odluke je propisano da upravni odbor matičnog društva donosi odluke koje se tiču skupštine zavisnih društava i da će generalni direktor matičnog društva potpisivati sve opšte akte i odluke osnivača u zavisnim društvima po prethodnoj odluci upravnog odbora matičnog društva. Sporazumom od 14.10.2009. godine se izričito navodi da obaveza koncerna „Fabrika vagona Kraljevo“ i društava u njegovom sastavu prema JKP „Vodovod“ Kraljevo na dan 30.09.2009. godine iznosi po osnovu glavnog duga 7.800.029,92 dinara i to: „Vagonogradnje“ 245.290,20 dinara, „Drumskih vozila“ 92,04 dinara, „Livnice“ 7.404.857,79 dinara, „Termoplastike“ 76.569,73 dinara, a Koncerna „Fabrika vagona Kraljevo“ 73.220,16 dinara, a da obračunata kamata za period od 01.01.2005. godine do 30.09.2009. godine za navedena privredna društva iznosi 6.113.812,22 dinara. Navedeni sporazum potpisan je od strane direktora tuženog.

Dalje je utvrđeno da je sporazumom o utvrđenju duga tužioca, tuženog i zavisnih društava u njegovom sastavu od 27.05.2011. godine, tuženi priznao ukupan dug prema tužiocu po osnovu glavnog duga, u iznosu od 6.785.177,86 dinara.

Na osnovu utvrđenih činjenica, presudom Privrednog suda u Kraljevu P 1594/10 od 02.03.2011. godine odbijen je tužbeni zahtev za iznos od 5.676.999,00 dinara, koji se prema sporazumu odnosi na zavisna privredna društva. Prema stanovištu prvostepenog suda nema solidarne odgovornosti tuženog za obaveze zavisnih privrednih društava u kojima ima kapital učešće.

Prvostepeni sud je presudom P 287/14 od 26.05.2014. godine odbio tužbeni zahtev, nalazeći da je tužilac obuhvatio zbirno svoje potraživanje prema tuženom i njegovim zavisnim društvima za čije obaveze shodno Zakonu o privrednim društvima, tuženi kao njihovo matično društvo solidarno ne odgovara. Ocena je prvostepenog suda da je na tužiocu bila obaveza da dostavi pojedinačne račune koji se odnose samo na dugovanje tuženog i da u skladu sa tim računima precizira tužbeni zahtev što nije učinio.

Drugostepeni sud nije prihvatio stanovište prvostepenog suda, pa je preinačio prvostepene presude i obavezao tuženog da tužiocu na ime duga plati iznos od 6.783.443,52 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti svakog pojedinog iznosa potraživanja do isplate. Po stanovištu ovog suda nije osnovan prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tuženog za obaveze isplate cene po osnovu utrošene vode tuženog i društava u njegovom sastavu. Zaključak je drugostepenog suda da donošenjem Odluke o izmenama i dopunama akta o osnivanju društva od 05.08.2006. godine, nije otklonjena solidarna odgovornost tuženog kao vlasnika 100% osnovnog kapitala u 8 zavisnih preduzeća, upisana u registru Trgovinskog suda u Kraljevu. Drugostepeni sud je cenio prigovor zastarelosti i zaključio da isti nije osnovan primenom odredbe člana 374.i 366. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda pobijana odluka je delimično pravilna.

Tuženi u reviziji ponavlja prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tuženog, navodeći da je pogrešan zaključak drugostepenog suda da donošenjem Odluke o izmenama i dopunama akta o osnivanju društva od 05.08.2006. godine ranija solidarna odgovornost društva nije otklonjena. O tom prigovoru drugostepeni sud se izjasnio i za neprihvatanje istog dao valjane razloge. Zakon o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br.125/04), koji je važio u vreme nastanka potraživanja, ne ustanovljava odgovornost zavisnog društva za obaveze matičnog društva i obrnuto. Međutim, nepostojanje zakonom ustanovljene uzajamne solidarne odgovornosti privrednih društava za obaveze prema trećim licima ne isključuje mogućnost utvrđenja njihove odgovornosti primenom pravila i instituta obligacionog prava.

Imajući u vidu da je pre donošenja Odluke o izmenama i dopunama akta o osnivanju društva od 05.08.2006. godine, solidarna odgovornost tuženog, kao vlasnika 100% osnovnog kapitala u osam zavisnih preduzeća bila upisana u registru Trgovinskog suda u Kraljevu, te odredbu člana 10a navedene odluke, drugostepeni sud je utvrdio da donošenjem navedene Odluke, ranija solidarna odgovornost društva nije otklonjena. Pored toga, između stranaka je dana 14.10.2009. godine, zaključen sporazum kojim je konstatovano da obaveza Koncerna „Fabrika vagona“ i zavisnih društva po osnovu glavnog duga iznosi 7.800.029,92 dinara, kao i sporazum o utvrđivanju duga od 27.05.2011. godine kojim se izričito konstatuje solidarna obaveza Koncerna „Fabrika vagona Kraljevo“ i zavisnih društva „Termoplastika“, FVK Turs“, „Održavanje“, „Alatnica“, „Livnica“, „Procesna oprema“, „Drumska vozila“ i „Vagonogradnja“.

Kod tako utvrđenih činjenica parvilan je zaključak drugostepenog suda da tuženi saglasno članu 413. Zakona o obligacionim odnosima solidarno odgovara za obaveze isplate cene po osnovu utrošene vode svojih zavisnih društava.

Prema odredbi člana 366. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, pismeno priznanje zastarele obaveze smatra se kao odricanje od zastarelosti.

Nasuprot navodima revizije, direktor tuženog kao ovlašćeno lice potpisivanjem sporazuma od 14.10.2009. godine, nije morao dati pismenu izjavu kojom bi naveo da se odriče zastarelosti, nego je bilo dovoljno saglasno odredbi člana 366. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, a što drugostepeni sud pravilno zaključuje da pismeno prizna zastarelu obavezu, koja na dan 30.09.2009. godine iznosi 7.800.029,92 dinara. Od tada je počeo da teče nov rok zastarelosti od tri godine iz člana 374. Zakona o obligacionim odnosima koji do dana podnošenja tužbe, odnosno predloga za izvršenje 11.09.2010. godine nije istekao.

Prema članu 85. stav 3. Zakona o stečaju, kamata se obračunava i plaća stečajnim poveriocima i za period posle otvaranja stečajnog postupka, ako posle namirenja svih potraživanja postoje raspoloživa sredstva za isplatu. Da bi došlo do primene citirane zakonske odredbe, neophodno je da tužilac ima pravo na tu kamatu, odnosno da mu je utvrđeno potraživanje za kamatu i za period posle otvaranja stečajnog postupka. Otuda pravni interes tužioca da mu se utvrdi pravo na zakonsku zateznu kamatu i nakon otvarnja stečajnog postupka i da on za to svoje pravo ima izvršnu ispravu. Stoga je suprotno navodima revidenta pravilno postupio drugostepeni sud kada je zakonsku zateznu kamatu dosudio tužiocu do isplate, a ne do dana otvaranja stečaja.

Međutim, specifičnost konkretnog slučaja proizlazi iz okolnosti da je po donošenju prvostepenih presuda, a pre donošenja odluke u žabenom postupku, nad tuženim otvoren stečajni postupak rešenjem Privrednog suda u Kraljevu St 50/15 od 29.12.2015. godine. Drugostepeni sud ovu oklnost nije uzeo u obzir prilikom odlučivanja u žalbenom postupku, čime su zanemarena zakonska dejstva otvaranja stečaja nad tuženim u toku parničnog postupka. Prema članu 80. Zakona o stečaju, stečajni poverioci svoja potraživanja ostvaruju isključivo u stečajnom postupku. Prema članu 93. Zakona o stečaju, od dana otvaranja stečajnog postupka protiv stečajnog dužnika, odnosno na njegovoj imovini ne može se odrediti i sprovesti prinudno izvršenje, niti bilo koja mera postupka izvršenja osim izvršenja koja se odnose na obaveze stečajne mase i troškove stečajnog postupka. U konkretnom slučaju utuženo potraživanje nije po osnovu obaveza stečajne mase niti po osnovu troškova stečajnog postupka, pa tužbeni zahtev ne može da bude kondemnatoran. U protivnom omogućava se namirenje van stečaja, sprečava se ostvarenje cilja stečaja i povređuju osnovna načela stečajnog postupka, načelo zaštite stečajnih poverilaca i načelo jednakog tretmana i ravnopravnosti poverilaca u stečajnom postupku. Specifičnost procesne situacije, otvaranje stečajnog postupka u žalbenom postupku, isključuje mogućnost odbacivanja tužbe u ovoj fazi postupka kao procesnu posledicu neprimene člana 92. Zakona o stečaju, ali se ne može igonorisati sadržina iste u pogledu utvrđujućeg tužbenog zahteva, pri čemu po logici stvari obavezujući tužbeni zahtev u sebi sadrži i utvrđujući zahtev.

Sledom rečenog, revizijski sud nalazi da je pravilna i na zakonu zasnovana drugostepena odluka u delu u kome je potvrđena prvostepena presuda kojom je u okviru kondemnatornog zahteva utvrđeno potražvanje tužioca prema tuženom u označenom iznosu (stav drugi izreke drugostepene presude). Nasuprot tome, a uvažavajući smisao stečaja prema kome se namirenje potraživanja ostvaruje isključivo u stečajnom postupku, te uspostavljenu zabranu isticanja obavezujućeg zahteva u odnosu na stečajnog dužnika, ne može se prihvatiti kao zakonita revidirana presuda u delu u kome je preinačena prvostepena presuda i usvojen tužbeni zahtev koji sadrži kondemnaciju. U ovom delu drugostepeni sud je propustio da primeni ovlašćenje iz člana 387. stav 1. tačka 4. Zakona o parničnom postupku, čime je učinio bitnu povredu iz člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Na osnovu izloženog, odlučeno je kao u stavu prvom izreke, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, a u stavu drugom izreke na osnovu člana 415. stav 1. Zakona o parničnom posdtupku.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će otkloniti bitnu povredu odredaba parničnog postupka na koju je ukazano u obrazloženju ove presude, te doneti novu i na zakonu zasnovanu odluku.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić