Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. stav 1. ZPP zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila zaposlena kod tuženog i rešenjem od 09.04.2010. godine otkazan joj je ugovor o radu zbog prestanka potrebe za njenim radom. U rešenju je utvrđeno je da će tužilji biti isplaćena otpremnina u iznosu od 207.255,26 dinara, na osnovu Sporazuma od 08.04.2010. godine, a tim rešenjem tužilja je upućena da svoja prava u pogledu novčane naknade prava iz penzijskog osiguranja i zdravstvene zaštite u smislu člana 160. Zakona o radu ostvari kod Nacionalne službe za zapošljavanje. U Sporazumu od 13.04.2010. godine zaključenog između parničnih stranaka tužilja je potvrdila da su joj isplatom otpremnine izmirena sva potraživanja iz radnog odnosa do njegovog prestanka vezana za zarade, naknade zarade i naknade troškova i drugih primanja i eventualne štete, osim zarade za mesec april 2010. godine i da se potpisom tog Sporazuma tužilja odriče bilo kakvih potraživanja prema poslodavcu za isplatu zarade, naknadu zarade, naknadu troškova i drugih primanja i eventualne štete, osim zarade za mart i april 2010.godine. Tuženi je tužilji 07.05.2010. godine isplatio otpremninu u iznosu od 207.255,26 dinara. Pojedinačnim kolektivnim ugovorom tuženog koji je zaključen između predstavnika sindikata zaposlenih kod tuženog i generalnog direktora tuženog dana 03.09.2003. godine i koji je važio u trenutku kada je tužilji prestao radni odnos, članom 72., utvrđeno je pravo zaposlenih na otpremninu u iznosu od 200 evra za svaku godinu ukupnog dotadašnjeg staža osiguranja zaposlenih, kao i ostala prava predviđena Zakonom i opštim kolektivnim ugovorom. Visina utuženih potraživanja na ime razlike između isplaćene i pripadajuće otpremnine utvrđena je na osnovu veštačenja. Tužena je ušla u postupak privatizacije zaključenjem Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije (kupovina sa otplatom na rate) broj 1.1566/07- 1508/02 dana 20.09.2007. godine. Sastavni deo navedenog ugovora čini Aneks 1, u kome je sadržan socijalni program koji će se primenjivati u subjektu nakon zaključenja ugovora. Kupac se Aneksom obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, kao i drugim opštim aktima subjekta, važećim u trenutku zaključenja ovog ugovora, sve do promene istih, u skladu sa zakonom. Postupak privatizacije je završen je 30.11.2011. godine.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da tužilji ne pripada pravo na isplatu otpremnine u skladu sa Pojedinačnim kolektivnim ugovorom tuženog iz 2003. godine, jer je stupanjem na snagu novog Zakona o radu dana 23.03.2005. godine ograničen period važenja kolektivnih ugovora na 3 godine, pa je isti prestao da važi 23.03.2008. godine, što znači da u vreme kada je tužilja stekla pravo na isplatu otpremnine u aprilu 2010. godine, nije postojao pravni osnov za isplatu ovog potraživanja u visini od 200 evra po godini staža, , u smislu člana 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog od 03.09.2003. godine.

Drugostepeni je našao da je u trenutku zaključenja Ugovora o prodaji kapitala 20.09.2007. godine Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog od 03.09.2003. godine bio na snazi, jer je zaključen na neodređeno vreme, u periodu važenja Zakona iz 2001. godine. Navedeni zakon je prestao da važi 23.03.2005. godine, a stupanjem na snagu Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, broj 24/05), članom 263. toga zakona, propisano je da se kolektivni ugovor zaključuje isključivo na određeno vreme, i to za period od tri godine, a po isteku tog roka prestaje da važi, ako se učesnici kolektivnog ugovora drugačije ne sporazumeju, najkasnije 30 dana pre isteka važenja kolektivnog ugovora. Prema odredbi člana 284. stav 1. Zakona o radu, koji je važnost kolektivnog ugovora sveo na tri godine, odredbe ranije zaključenog Kolektivnog ugovora ostaju na snazi ukoliko nisu u suprotnosti sa tim zakonom, sve do zaključenja kolektivnog ugovora u skladu sa istim. Takav kolektivni ugovor u konkretnom slučaju nije zaključen, pa u smislu navedenih odredbi materijalnog prava, važnost ranije zaključenog kolektivnog ugovora prestaje istekom tri godine od stupanja na snagu Zakona o radu iz 2005. godine. Međutim, kako to vreme nije isteklo u vreme zaključenja Aneksa 1 Ugovora o kupoprodaji kapitala metodom javne aukcije (koji je zaključen 10.12.2007. godine), to se u skladu sa stavom prvim Aneksa zaključenog ugovora, kupac obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, pa i Ugovorom iz 2003. godine koji je u tom trenutku važio. Aneksom 1 Ugovora o kupoprodaji tužena se obavezala, prema stavu drugostepenog suda, i na isplatu otpremnine u iznosu od 200 evra za svaku godinu ukupnog staža osiguranja zaposlenima, utvrđenim članom 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora, odnosno na izvršenje definisanih prava i obima obaveza na dan zaključenja Ugovora o kupoprodaji i Aneksa. Zato se u konkretnom slučaju i ne radi o produženju dejstva kolektivnog ugovora, već o izvršenju ugovorne obaveze koju je tužena dužna da ispuni, odnosno da tužilji isplati razliku između otpremnine označene u visini od 200 evra po godini staža osiguranja i isplaćene otpremnine, po navedenom ugovoru.

Pravno stanovište drugostepenog suda zasnovano je na pogrešnoj primeni materijalnog prava, na šta se osnovano ukazuje revizijom tuženog.

Odredbom člana 263. Zakona o radu (''Službeni glasnik RS'' br. 24 od 15.03.2005. godine, sa izmenama) propisano je da se kolektivni ugovor zaključuje za period do tri godine (stav 1.), te da po isteku roka iz stava 1.ovog člana kolektivni ugovor prestaje da važi, ako se učesnici kolektivnog ugovora drugačije ne sporazumeju, najkasnije 30 dana pre isteka važenja kolektivnog ugovora (stavu 2.).

U prelaznim i završnim odredbama navedenog Zakona – u članu 284. stav 1., propisano je da odredbe kolektivnog ugovora koji je na snazi na dan stupanja na snagu ovog Zakona, a koje nisu u suprotnosti sa ovim Zakonom, ostaju na snazi do zaključenja kolektivnog ugovora u skladu sa ovim Zakonom.

Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog zaključen je u vreme važenja Zakona o radu (''Službeni glasnik RS'' br. 70/01, 73/01) koji je u članu 151. propisivao da se pojedinačni kolektivni ugovor može zaključiti na neodređeno ili na određeno vreme. Zakon o radu koji je stušio na snagu 23.03.2005. godine, pomenutom odredbom člana 263. stav 1. ograničio je trajanje važenja kolektivnog ugovora na najduže tri godine. Iz ovog razloga je odredba člana 78. Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog kojom je konstatovano da se ugovor zaključuje na neodređeno vreme u suprotnosti sa odredbom Zakona o radu.

Naime, iz sadržine zakonskih odredbi člana 263. stav 1. i 284. stav 1. Zakona o radu (''Službeni glasnik RS'' br. 24/05...) proizlazi da ako je kolektivni ugovor, po ranijem zakonu, bio zaključen na neodređeno vreme, kao što je konkretan slučaj, posle stupanja na snagu propisa o ograničenom trajanju važenja kolektivnog ugovora, ugovor može da se primenjuje još samo tri godine, jer će po isteku tog roka njegove odredbe postati suprotne članu 263. stav 1. važećeg Zakona, koji predviđa da kolektivni ugovor može da važi najviše tri godine. Zato pojedinačni kolektivni ugovor tuženog od 03.09.2003. godine nije mogao biti primenjen na radno pravne situacije nastale posle 23.03.2008. godine, po isteku roka od tri godine od stupanja na snagu Zakona o radu donetog 15.03.2005. godine, o čemu drugostepeni sud nije vodio računa.

Prvostepeni sud je pravilno zaključio da u vreme kada je tužilji prestao radni odnos nije mogao da se primenjuje Pojedinačni kolektivni ugovor tužene od 03.09.2003. godine, jer je isteklo vreme od 3 godine od donošenja Zakona o radu iz 2005. godine, kada su odredbe navedenog Pojedinačnog kolektivnog ugovora postale suprotne odredbi člana 263. stav 1. Zakona o radu, kojim je ograničeno vreme važenja kolektivnog ugovora na period od najduže tri godine. Pri tome, činjenica da zaključen Aneks 1 Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije u vreme dok je još važio Pojedinačni kolektivni ugovor tužene od 03.09.2003. godine i kojim se kupac obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom važećim u trenutku zaključenja ovog ugovora, ne znači da je kupac bio dužan da primenjuje navedeni Pojedinačni kolektivni ugovor i nakon njegovog prestanka. Na to upućuju upravo odredbe Aneksa 1 kojim se obaveza poštovanja navedenih prava zaposlenih obezbeđuje sve do promene Pojedinačnog kolektivnog ugovora, a Pojedinačni kolektivni ugovor od 03.09.2003. godine je prestao da važi 23.03.2008. godine, tri godine nakon što je stupio na snagu Zakon o radu iz 2005. godine.

Imajući u vidu da je tužilji otpremnina isplaćena u skladu sa Zakonom o radu i Pravilnikom tužene od 11.01.2010. godine, koji je važio u vreme prestanka radnog odnosa, kao i nemogućnost primene Pojedinačnog kolektivnog ugovora od 03.09.2003. godine, tužilja nema pravo na razliku od isplaćene otpremnine do visine otpremnine koja je bila propisana tim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

S obzirom da je tužilja uspela sa tužbenim zahtevom za naknadu troškova za korišćenje godišnjeg odmora, a tuženi u delu tužbenog zahteva koji se odnosi na manje isplaćenu otpremninu, pravilna je odluka o troškovima parničnog postupka.

Stranka je dužna da u zahtevu opredeli vrstu i iznos troškova za koje traži naknadu u smislu člana 163. stav 2. ZPP. Tuženi koji je uspeo u revizijskom postupku, troškove tog postupka je tražio, ali ih nije opredelila u pogledu njihove visine, već je troškove celog postupka tražio zbirno prema AT. Zbog toga je odbijen zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka.

Na osnovu člana 416. stav 1. i člana 165. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić