Protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž.br.3313/19 od 10.09.2020 godine, tuženi prvog reda Grad Novi Sad je izjavio reviziju iz svih zakonom predviđenih razloga, pozivajući se na odredbu člana 404 Zakona o parničnom postupku.

Tužilac je u odgovoru na reviziju osporio navode iz revizije i predložio Vrhovnom kasacionom sudu da ne dozvoli odlučivanje po reviziji, jer smatra da za to nisu ispunjeni zakonom predviđeni uslovi.

Prema odredbi člana 404. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13- US, 74/13-US, 55/14, 87/2018 i 18/2020 - u daljem teksu: ZPP), posebna revizija se može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda, potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava. Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije Vrhovni kasacioni sud ceni u veću od pet sudija.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404 Zakona o parničnom postupku da se odluči o reviziji tuženog prvog reda kao izuzetno dozvoljenoj, jer se pobijanom presudom odstupa od stavova izraženih u odlukama Vrhovnog kasacionog suda, kojima je odlučivano o sticanju svojine održajem na nepokretnostima u društvenoj svojini, građenju na tuđem zemljištu u državnoj odnosno u javnoj svojini, pa je u skladu sa odredbom člana 408 Zakona o parničnom postupku, ispitao pobijanu presudu i utvrdio da je revizija tužene prvog reda osnovana.

Prema stanju u spisima predmeta, predmet tužbenog zahteva je utvrđenje prava svojine tužioca na nepokretnostima, odnosno objektima koji su prema izvodu iz lista nepokretnosti broj ... k.o. ... sagrađeni na parceli broj ..., navedenim u izreci presude, od kojih su zgrada broj ... Poslovna zgrada, broj ... Poslovna zgrada i zgrada broj ... Poslovna zgrada, sve u ulici ..., u državnoj svojini, a čiji je korisnik Opština Novi Sad, kao i objekata koji su izgrađeni bez dozvole i to: zgrade broj ... broj ..., broj ... i broj ..., sve Pomoćne zgrade, sve u ulici ..., koje su u državnoj svojini, čiji je držalac Opština Novi Sad.

U postupku je utvrđeno je da su dana 01.03.1966. godine Trgovinska preduzeća „MLINOTEHNA“ i „DUGA“ zaključila Ugovor o zameni poslovnih prostorija, a u saglasnosti sa Preduzećem za gazdovanje stambenim zgradama Novi Sad, po osnovu koga su se ugovorne strane sporazumele da izvrše zamenu kancelarijskih prostorija koje su u momentu zaključenja ugovora bile u društvenoj svojini i to da trgovinsko preduzeće „MLINOTEHNA“ Novi Sad ustupi svoje kancelarijske prostorije (društveno vlasništvo) u ulici ... .. koje se sastoje od šest kancelarijskih prostorija i jednog podruma, a da Trgovinsko preduzeće „DUGA“ ustupi svoje kancelarijske prostorije u ulici ... br. ... koje se sastoje od dve kancelarijske prostorije i jedne društvene sale (po iseljenju stanara). Utvrđeno je da je Preduzeće za gazdovanje dopisom od 02.03.1966. godine, obavestilo pravnog prethodnika tužioca trgovinsko preduzeće „MLINOTEHNA“ da je Komisija za raspodelu poslovnih prostorija svojim zaključkom odobrila zamenu predmetnih poslovnih prostorija, a da će Ugovor o zakupu poslovnih prostorija sklopiti kada se prostorije premere kako bi znali tačnu površinu prostorija koje preuzima.

Utvrđeno je i da je tužilac pravni sledbenik trgovinskog preduzeća „MLINOTEHNA“ koje je dana 17.06.1974. godine prestalo pripajanjem preduzeću za unutrašnju i spoljnu trgovinu „TEHNOGVOŽĐAR“, a istog dana OOUR „MLINOTEHNA“ je brisana iz sudskog registra, te je zaključeno da je neosnovan prigovor nedostatka aktivne legitimacije istaknut od strane tuženih. Dalje je zaključeno da su neosnovani i prigovori nedostatka pasivne legitimacije, s obzirom da je utvrđeno da su prema izvodu iz lista nepokretnosti broj ... k.o. ... predmetni objekti u državnoj svojini, da je Opština Novi Sad nosilac prava korišćenja na zgradi broj ..., ... i ..., kao i držalac zgrade broj ..., ..., ... i ..., te da su predmetni objekti sagrađeni na gradskom građevinskom zemljištu koje se nalazi u režimu javne svojine. Utvrđeno je da se sporni objekat (negde evidentiran na adresi a br. ..., a negde ... br. ...) počev od 1966. godine do danas, vodi kao osnovno sredstvo tužioca i njegovih pravnih prethodnika. Utvrđeno je da je u toku korišćenja objekta pravni prethodnik tužioca „Agrovojvodina“ - RO „Tehnometal“ izvršio izgradnju novih objekata na mestu gde su se nalazile poslovne prostorije u ... broj ..., pri čemu je novom parcelacijom novosagrađeni objekat dobio oznaku broj .... .

Prvostepeni sud na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja zaključuje da su tužilac i njegovi pravni prethodnici koristili nepokretnosti kao društveno sredstvo, da su u navedenom periodu bili u mirnoj i neprekidnoj državini istih, izgrađivali, adaptirali, i investiciono održavali objekte, na koji način su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi propisani odredbom člana 268 stav 1 tada primenjivanog Zakona o udruženom radu za sticanje prava svojine kroz specifičnu vrstu održaja, kao po osnovu člana 21. i 22. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa (sticanje svojine stvaranjem nove stvari).

Privredni apelacioni sud, pored razloga koje je naveo prvostepeni sud, imajući u vidu i da stranke nisu sporile činjenicu da je tužilac sve vreme u posedu spornih nepokretnosti, da tuženi nikada nisu bili u posedu, da nisu nepokretnosti vodili kao osnovno sredstvo, za razliku od tužioca koji na ista plaća porez na imovinu, kao i da je tužilac vršio ulaganja u sve navedene objekte, što je radio i pravni prethodnik tužioca, prihvata zaključak prvostepenog suda pa polazeći od odredbi člana 268. stav 1. tada primenjivanog Zakona o udruženom radu i člana 20, člana 21. čl. 22 stav 1. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa, zaključuje da je osnovan zahtev za utvrđenje prava svojine na predmetnim nepokretnostima u korist tužioca.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakav zaključak nižestepenih sudova se ne može prihvatiti.

Nepokretnosti na kojima tužilac traži da se utvrdi pravo svojine, upisane su u listu nepokretnosti broj ... k.o. ..., parc.br. ... i to objekti sagrađeni na ovoj parceli; zgrada broj ... Poslovna zgrada, prizemlje, ... .../..., zgrada broj ... Poslovna zgrada, prizemlje, ..., zgrada broj ... Poslovna zgrada, prizemlje, ... i objekati izgrađeni bez dozvole i to: zgrada broj ... Pomoćna zgrada, prizemlje, ..., zgrada broj ... Pomoćna zgrada, prizemlje, ..., zgrada broj ... Pomoćna zgrada, prizemlje, ..., zgrada broj ... Pomoćna zgrada, prizemlje, ...). Nepokretnosti su prema proloženom izvodu iz posedovnog lista upisane kao: zemljište pod zgradama, gradsko građevinsko zemljište i javna svojina, a svojina na objektima je upisna kao državna svojina Republika Srbija-korisnik-držalac Opština Novi Sad.

Nižestepeni sudovi su zaključili da je tužilac stekao pravo svojine na predmetnim nepokretnostima pozivajući se najpre na odredbu člana 268 stav 1 tada primenjivanog Zakona o udruženom radu a potom i na odredbe člana 20, 21. i 22. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa - sticanje svojine stvaranjem nove stvari.

Odredbom člana 268. stav 1. Zakona o udruženom radu je propisano da društveno – pravno lice koje je koristilo nepokretnost koja je postala društveno sredstvo bez pravnog osnova, po isteku roka od 10 godina postaje nosilac prava korišćenja i raspolaganja tom nepokretnošću. Dakle, prema toj odredbi nepokretne stvari postaju društvena svojina a nosilac prava korišćenja i raspolaganja je pravno lice koje ih je koristilo protekom određenog roka. To znači da se na osnovu ove odredbe ne može sticati pravo svojine kako je to pogrešno tumačio drugostepeni sud i davao pogrešna uputstva prvostepenom sudu, već su tako stečene stvari u društvenoj svojini, što dalje znači da tužilac po ovoj odredbi zakona, nije mogao postati vlasnik predmetnih nepokretnosti već nosilac prava korišćenja kako i kaže navedena norma.

Kada se radi o sticanju svojine građenjem na tuđem zemljištu, prema podacima iz spisa predmeta, jedan broj objekata je građen bez dozvole a zemljište na kome se nalaze objekti je javna svojina a zgrade upisane kao državna svojina, korisnik prvotuženi. Sticanje svojine na objektima sagrađenim na ovakav način, imao bi za posledicu prestanak javne svojine, pa je u ovom slučaju bilo nužno da nižestepeni sudovi utvrde kada je tužilac gradio objekte, zašto bez dozvole za gradnju, da li je savesan graditelj i da li bi se u konkretnoj situaciji a vezano za ovaj način sticanja svojine, mogli primeniti stavovi i argumentacija koja je važila kada je zemljište u društvenoj svojini. Ništa od toga u pobijanoj presudi nema.

Prema podacima iz spisa predmeta se vidi da je tužilac 1996 godine bio upisan u pravnoj formi deoničarsko društvo, organizovano kao mešovito preduzeće za promet robe na veliko i malo, sa potpunom odgovornošću, da bi 2000 godine promenilo status u akcionarsko društvo iz čega bi proizlazilo da je tužilac bio u procesu privatizacije.

Ustavom Republike Srbije je propisano da se svojinska prava i obaveze nad sredstvima u državnoj i društvenoj svojini mogu pretvoriti u druge oblike svojine na način i pod uslovima utvrđenim zakonom, te da se postojeća društvena svojina pretvara u privatnu svojinu pod uslovima, na način i u rokovima predviđenim zakonom. Prema odredbama Zakona o privatizaciji, u postupku privatizacije može se prodati imovina ili deo imovine subjekta privatizacije, odnosno pojedini delovi subjekta privatizacije i na taj nači steći svojina u korist subjekta privatizacije.

U postupku nije utvrđivano, da li je tužilac kroz proces privatizacije, stekao pravo svojine na predmetnim nepokretnostima, odnosno, da li su one (predmetne nepokretnosti) bile upisane u prospektu privatizacije, da li su bile predmet procene kapitala i obuhvaćene u utvrđenoj kupoprodajnoj ceni, pa bi u tom slučaju tužilac mogao steći pravo svojine na nepokretnostima koje su predmet zahteva po ovom osnovu.

Kako zbog pogršene primene materijalnog prava činjenično stanje nije u potpunosti utvrđeno, Vrhovni kasacioni sud mora ukinuti nižestepene presude i predmet vratiti prvostepenom sudu na ponovno suđenje. U ponovnom postupku će prvstepeni sud imati u vidu primedbe navedene u ovom rešenju i utvrditi sve relevantne činjenice na osnovu kojih se može doneti odluka o tome da li je tužilac i po kom osnovu stekao pravo svojine na nepokretnostima koje su predmet zahteva.

Na osnovu procesnog ovlašćenja iz člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci rešenja.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić