U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Biserke Živanović, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., koju zastupa punomoćnik Ivana Delić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije – Visoki savet sudstva, Osnovni sud u Somboru, koju zastupa Državno pravobranilaštvo – Odeljenje u Subotici, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1807/20 od 21.09.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 08.09.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1807/20 od 21.09.2020. godine u delu kojim je preinačena presuda Osnovnog suda u Somboru P1 954/18 od 06.02.2020. godine i odbijen tužbeni zahtev.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tužilje za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Somboru P1 954/18 od 06.02.2020. godine tužbeni zahtev je delimično usvojen i obavezana tužena Republika Srbija, Osnovni sud u Somboru, da tužilji AA iz ..., isplati na ime nanade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.11.2015.godine do 30.11.2018. godine ukupan iznos od 238.437,31 dinar, uvećan za pripadajuću zakonsku zateznu kamatu na dospele i neisplaćene mesečne iznose bliže navedene u izreci presude; obaezana je tužena da tužilji isplati na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01. novembra 2015. godine do 30.11.2018. godine ukupan iznos od 110.588,93 dinara, uvećano za pripadajuću zakonsku zateznu kamatu na dospele i neisplaćene mesečne iznose, bliže navedene u izreci presude; obavezana je tužena da tužilji isplati na ime razlike zarade za stvarno izvršen rad u odnosu na plaćeni rad iznos od ukupno 369.246,73 dinara uvećano za pripadajuću zakonsku zateznu kamatu na dospele, a neisplaćene mesečne iznose, bliže navedene u izreci presude; deo tužbenog zahteva kojim je traženo da se tuženi obaveže da tužilji isplati na ime razlike zarade za stvarno izvršen rad u odnosu na plaćeni rad uvećan za pripadajuću zakonsku zateznu kamatu na dospele a neisplaćene mesečne iznose preko dosuđenih iznosa, bliže navedeno u izreci presude je odbijen i obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 77.380,33 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos troškova računajući istu od dana izvršnosti ove presude pa do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1807/20 od 21.09.2020. godine, žalba tužene je usvojena i presuda Osnovnog suda u Somboru P1 954/18 od 06.02.2020. godine u usvajajućem delu odluke o obavezi tužene da tužilji isplati naknadu za ishranu u toku rada i troškove regresa za korišćenje godišnjeg odmora preinačena, tako što je zahtev tužilje da joj tužena isplati za period od 01.11.2015. godine do 30.11.2018. godine na ime naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 238.437,31 dinara uvećan za pripadajuću zateznu kamatu na dospele i neisplaćene mesečne iznose i na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 110.588,93 dinara, uvećan za pripadajuću zateznu kamatu na dospele a neisplaćene mesečne iznose odbijen, kao neosnovan, a u preostalom usvajajućem delu prvostepena presuda je ukinuta i predmet u ovom delu vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, kao posebnu, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Revizija tužilje je dozvoljena, kao redovna, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP, jer je pobijanom drugostepenom presudom prvostepena presuda preinačena i odlučeno o zahtevima tužilje.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ukazivanje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz tačke 12. navedenog člana ne predstavlja razlog zbog koga revizija, u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. ZPP, može da se izjavi.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu u Osnovnom sudu u Somboru, raspoređena na radno mesto ... do 01.01.2014. godine, kada je raspoređena na radno mesto ... u ... službi, koja su bila razvrstana u IV vrstu radnih mesta nameštenika sa utvrđenim koeficijentom za obračun osnovne zarade od 1,50. U periodu od 01.01.2010. godine do 01.03.2016. godine tužilja je obavljala poslove ..., za koje zvanje je predviđen veći koeficijent za obračun zarade u visini od 1,98. U dostavljenim obračunskim listama zarada za tužilju ne postoje posebne stavke iz kojih bi se moglo zaključiti da su naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u spornom periodu od 01.11.2015. godine pa zaključno sa 30.11.2018. godine, obračunate i sadržane u isplaćenoj zaradi. Prema poslednjem objavljenom podatku Zavoda za statistiku za decembar 2010. godine prosečna zarada u privredi iznosi 51.165,00 dinara bruto odnosno 35.866,67 dinara neto, a podaci o efektivnim satima rada tužilje utvrđeni su iz obračunskih lista zarada za tužilju za sporni period, pri čemu visina zarade državnih službenika i nameštenika ne zavisi od odsustvovanja sa rada zbog godišnjeg odmora, plaćenog odsustva, odsustva u dane praznika i slično. Minimalna neto zarada po satu, utvrđena odlukama Socijalno ekonomskog saveta za utuženi period kretala se u visini od 121,00 dinara do 155,30 dinara. Prvostepeni sud je izvršio analizu osnovne zarade nameštenika koji pripada VI platnoj grupi i ima koeficijent osnovne zarade 1,00 i utvrđeno je da je zarada tog nameštenika manja od minimalne neto zarade za oko 20%, zbog čega se za ovakvog zaposlenog svakog meseca utvrđuje dodatak na zaradu do visine minimalne zarade i na obračunskoj listi ovi iznosi se evidentiraju kao razlika do minimalne zarade. Takođe, utvrđeno je da zarada nameštenika sa koeficijentom osnovne zarade od 1,00 ne sadrži u sebi naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom da se njegova zarada obračunava i isplaćuje u visini minimalne zarade, a minimalna zarada u sebi ne sadrži dodatke.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjeničo stanje prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev tužilje smatrajući da joj pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini mesečne naknade, shodno parametrima predviđenim izmenama iz maja 2001. godine Opšteg kolektivnog ugovora iz 1997. godine, odnosno poslednjem propisu koji je posebno regulisao ove naknade, kako po osnovu tako i po visini. U okolnostima kada prava zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nisu bile regulisane posebnim propisima, prvostepeni sud je ocenio da se primenjuju opšti propisi o radu, i to član 118. tačka 5.i 6. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/2005), zbog čega je usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je zaključio da tužilja nije dokazala da joj sporne naknade, shodno važećoj zakonskoj i podzakonskoj regulativi u utuženom periodu, nisu isplaćivane, da je relevantno za odluku u ovoj parnici okolnost što namešteniku iz VI platne grupe koji ima koeficijent osnovne zarade 1,00 sporne naknade nisu sadržane u koeficijentu, s obzirom na to da je njegova osnovana zarada niža od minimalne zarade. Ovo zato što je tužilja u spornom periodu bila raspoređena u četvrtu vrstu radnih mesta nameštenika i imala koeficijent osnovne zarade 1,50 odnosno veći koeficijent osnovne plate od koeficijenta nameštenika iz VI platne grupe koji ima najniži koeficijent od 1,00 i čija je osnovna zarada, dobijena množenjem koeficijenta sa osnovicom, bila niža od minimalne zarade. Pored toga, Poseban kolektivni ugovor za državne organe iz 2015. godine propisuje da su u koeficijentu sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada, te regres za korišćenje godišnjeg odmora i da nije sporno da se iz koeficijenta osnovne plate za tužilju od 1,50 u isplatnim listićima ne vidi koji procenat ili nominalni iznos predstavlja predmetne troškove, ali sama ta činjenica ne stvara osnov za isplatu predmetnih naknada, na način na koji je to utvrdio prvostepeni sud, niti podrazumeva da deo tužiljinog koeficijenta pouzdano ne sadrži predmetne troškove, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio i odbio, kao neosnovan, tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu je propisano da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, i to za ishranu u toku rada, ako poslodavac ova prava nije obezbedio na drugi način, a tačkom 6. ovog stava i za regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Odredbom člana 29. stav 2. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“ br. 25/05...34/18) je propisano da se osnovna plata zaposlenog određuje množenjem koeficijenta sa osnovicom za obračun i isplatu plate, pri čemu se u koeficijentu, u skladu sa zakonom kojim se uređuje način utvrđivanja plate državnih službenika i nameštenika, sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom člana 48. stav 1. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“ br. 38/19 id 55/20) propisano je da zaposleni može da ostvari pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora od 2020. godine ako se za takvu vrstu naknade troškova steknu uslovi u budžetu Republike Srbije. Odredbom stava 2. ovog člana propisano je da visinu naknade troškova iz stava 1. ovog člana utvrđuje Vlada.

Suprotno navodima revizije, pravilan je zaključak drugostepenog suda da se ne može prihvatiti zaključak prvostepenog suda o metodologiji obračuna traženih naknada, s obzirom na to da tužilja za sporni period nije dokazala da joj naknade na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nisu isplaćene. S obzirom na citirane odredbe Zakona o radu i Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe, a prema oceni Vrhovnog kasacionog suda drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev tužilje za isplatu traženih naknada za period od 01.11.2015. godine do 30.11.2018. godine.

Vrhovni kasacioni sud je cenio i ostale navode revizije kojima se ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, zbog čega ti razlozi nisu posebno obrazloženi.

Tužilja nije uspela u revizijskom postupku, zbog čega joj ne pripadaju troškovi tog postupka, koje je tražila i opredelila u reviziji, u smislu člana 153. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci presude, na osnovu člana 414. stav 1. i člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić