U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Marine Milanović i Katarine Manojlović Andrić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Branislav Herceg, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2981/19 od 11.02.2019. godine, ispravljene rešenjem istog suda Gž 2981/19 od 22.01.2020. godine u sednici održanoj 13.05.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2981/19 od 11.02.2019. godine, ispravljene rešenjem istog suda Gž 2981/19 od 22.01.2020. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 10042/2018 od 28.05.2019. godine, prvim stavom izreke, tužbeni zahtev kojim je tužilac predložio da sud obaveže tuženog da mu plati iznos od ukupno 408.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate, kao i parnične troškove sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate je odbijen. Drugim stavom izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 30.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2981/19 od 11.12.2019. godine, ispravljenom rešenjem istog suda Gž 2981/19 od 22.01.2020. godine, prvim stavom izreke, žalba je usvojena, prvostepena presuda preinačena i obavezan tuženi da tužiocu plati iznos od 408.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 28.05.2019. godine, pa do isplate, kao i iznos od 132.730,00 dinara na ime troškova postupka sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti presude, pa do isplate. Drugim stavom izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi iznos od 47.920,00 dinara na ime troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, pobijajući je zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408., a u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 87/18), pa je utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Ukazivanje tuženog na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene pred drugostepenim sudom je neosnovano, jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u LN broj .. KO ... upisan kao vlasnik kat.parcele broj .., površine 880 m2, koju je stekao po osnovu kupoprodajnog ugovora od 10.07.1972. godine, na kojoj parceli je izgradio kuću, a put je izgradio zajedno sa vlasnicima susednih parcela. Predmetna parcela je obuhvaćena Planom generalne regulacije ... sa okruženjem (,,Službeni list Grada Novog Sada“, broj 32/2013) i Planom detaljne regulacije prostora ,,BB“ u ... (,,Službeni list Grada Novog Sada“, broj 41/07) i predstavlja celinu, odnosno zonu u kojoj se nalazi javna površina - ulica. Planskom dokumentacijom je ušla u sastav ulice ... u površini od 110m2, dok je u prirodi namenjena za saobraćajnu i javnu površinu - ulicu u površini od 85 m2. Deo parcele koji nije priveden nameni za javnu površinu ograđen je ogradom i funkcionalno se koristi sa ostatkom kat.parcele broj .. za porodično stanovanje. Ovako izgrađena ograda predstavlja faktičku regulacionu liniju koja razdvaja površinu za javne namene i površinu za ostale namene, i u prirodi je privedena urbanističkoj nameni, opremljena je vodnom, elektroenergetskom, telekomunikacionom i gasnom infrastrukturom, a saobraćajna površina izrađena je od kamenih kocki (kaldrme). Spornu parcelu, u površini u kojoj je privedena urbanističkoj nameni za javnu i saobraćajnu površinu – ulicu, koristi neograničen broj lica za saobraćaj, a faktički predstavlja dobro od opšteg interesa. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka, usaglašenim sa izveštajem Poreske uprave, tržišna vrednost sporne parcele je 4.800,00 dinara po m2, odnosno 408.000,00 dinara za površinu od 85 m2. Tuženi nije sproveo postupak eksproprijacije, niti je tužiocu isplatio novčanu naknadu, jer je tužilac sam sebi oduzeo deo poseda da bi napravio put koji je njemu potreban da bi došao do svoje parcele, zajedno sa vlasnicima susednih parcela.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da isplati novčanu naknadu tužiocu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona, i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 1. tačka 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/09) propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju javnih objekata ili javnih površina za koje se utvrđuje opšti interes u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Odrebom člana 10. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/11... 95/18) pored ostalog propisano je: da dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom - javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo (stav 2); da svako ima pravo da dobro u opštoj upotrebi koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom, odnosno odlukom organa i pravnog lica koje su ta dobra data na upravljanje (stav 5); da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev puteva II reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritoriji se nalaze kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koje nisu deo autoputa ili državnog puta I i II reda), trgova i javnih površina, koji su u svojini lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze (stav 10).

U konkretnom slučaju, sporno zemljište je planskim aktom - regulacionim planom naselja KO ... određeno za ulicu i saobraćajnicu koju koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj i u prirodi jeste ulica koja ima svoj naziv. Zbog toga je ono, saglasno citiranim odredbama Zakona o javnoj svojini, postalo dobro u opštoj upotrebi u javnoj svojini tuženog kao jedinice lokalne samouprave, koje kao ulicu svako ima pravo da koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom i podzakonskim aktima. Na taj način izvršena je „faktička eksproprijacija“ koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju zemljišta. Tužilac je faktički lišen prava svojine, sa svim atributima iz člana 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, i nije dužan da trpi štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda), koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Tuženi je obveznik isplate naknade jer se sporna parcela na kojoj je tužilac i dalje upisan kao vlasnik, odnosno korisnik, koristi kao ulica - dobro u opštoj upotrebi i u javnoj svojini, na kojem tuženi ima pravo svojine u skladu sa članom 10. stav 10. Zakona o javnoj svojini. Visina ove naknade, koja tužiocu pripada na osnovu člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju i na osnovu člana 58. Ustava Republike Srbije, određena je prema tržišnoj vrednosti zemljišta prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka usaglašenim sa izveštajem Poreske uprave, koji su sudovi prihvatili, a tuženi nije predložio novo veštačenje u smislu člana 271. ZPP.

Imajući izloženo u vidu, nisu osnovani revizijski navodi tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava, zasnovani na stavu revidenta da nije obveznik naknade jer ni jednom svojom radnjom nije deposedirao tužioca. Tuženi je titular prava javne svojine na spornom zemljištu koje je faktički (bez pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju iz poseda) pretvoreno u dobro u opštoj upotrebi - ulicu, a isto je za takvu namenu predviđeno i odgovarajućim planskim aktom. Kod navedenog, bez uticaja su i navodi revidenta da je ulica formirana pre donošenja planskih akata tuženog, jer je bez obzira na navedenu hronologiju, formiranjem ulice u čiji sastav je ušla tužiočeva parcela, ista prešla u javnu svojinu, čime je tužilac lišen prava svojine na ovoj imovini. To lišavanje prava svojine moglo je biti samo pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava kako to predviđa član 1. Protokola 1, zbog čega je tuženi u obavezi da mu isplati dosuđenu naknadu.

Pravilno su nižestepeni sudovi primenom materijalog prava, shodno odredbi člana 42. Zakona o eksproprijaciji utvrdili visinu naknade za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti i na tako određeni iznos naknade tužiocima dosudili zakonsku zateznu kamatu od dana presuđenja pa do isplate u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Stoga su neosnovani navodi revizije kojima se osporava pravilna primena materijalnog prava. U preostalom delu revizija osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja i stavalja primedbe na ocenu dokaza iz člana 8. ZPP, zbog kojih se revizija ne može izjaviti prema članu 407. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić