OBAVEZUJU SE tužioci da tuženom naknade troškove celog postupka od 36.000,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 291/19 od 30.09.2020. godine, ispravljenom rešenjem istog suda P1 291/19 od 12.01.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojeni su tužbeni zahtevi tužilaca i obavezan tuženi da im za utužene periode, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene razlike zarade za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom, kao i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, isplati pojedinačne opredeljene iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate bliže opisane u izreci. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da za svakog od tužilaca po isplati svakog pripadajućeg iznosa na ime razlike zarade obračuna i plati doprinose za obavezno socijalno osiguranje, i to doprinose za penzijsko invalidsko osiguranje koje će tuženi za tužioce platiti RF PIO, doprinose za zdravstveno osiguranje Republičkom zavodu za zdravstveno osiguranje i doprinose za osiguranje za slučaj nezaposlenosti Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupa od 302.239,00 dinara, sa kamatom od izvršnosti do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1817/21 od 19.05.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na član 404. ZPP.

Odlučujući o predlogu tuženog da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, protiv dela pravnosnažne presude kojim je odlučeno o naknadi za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom, Vrhovni kasacioni sud je našao da u navedenom delu nisu ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP.

Naime, prema članu 404. stav 1. ZPP, posebna revizija se može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda, potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava. Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije Vrhovni kasacioni sud ceni u veću od pet sudija.

Predmet tražene pravne zaštite je isplata razlike između pripadajuće i isplaćene naknade za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom, a o ovom pravu tužilaca nižestepeni sudovi su odlučili uz adekvatnu primenu materijalnog prava, pri čemu odluka o osnovanosti tužbenih zahteva, kao u ovoj pravnoj stvari, zavisi od činjeničnog stanja utvrđenog u svakom konkretnom slučaju, zbog čega ne postoji potreba za razmatranje pravnih pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse ili novog tumačenje prava.

Iz navedenih razloga, nisu ispunjeni uslovi za primenu člana 404. ZPP, pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući dozvoljenost revizije protiv dela pravnosnažne presude kojim je odlučeno o naknadi za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom, u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije dozvoljena, ni kao redovna.

Članom 441. ZPP propisano je da je revizija dozvoljena u parnicama o sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa.

Članom 403. stav 3. ZPP, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinsko pravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba u ovoj pravnoj stavri podneta je 18.09.2019. godine, radi isplate tužiocima razlike između pripadajuće i isplaćene razlike zarade za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom, kao i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Pobijanom presudom, u navedenom delu, pravnosnažno je odlučeno usvajanjem zahteva tužilaca za isplatu razlike između pripadajuće i isplaćene razlike zarade za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom.

Vrednost predmeta spora pobijanog dela u odnosu na tužilju AA je 32.019,06 dinara, u odnosu na tužioca BB 33.697,22 dinara, u odnosu na tužioca VV 38.816,64 dinara, u odnosu na tužilju GG 5.371,44 dinara i u odnosu na tužioca DD 23.181,04 dinara.

Kako se ne radi se o parnici iz radnog odnosa u smislu člana 441. ZPP ( kada je revizija uvek dozvoljena), jer predmet tražene zaštite, nije zasnivanje, postojanje ili prestanak radnog odnosa, a vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude, kojim je odlučeno o naknadi za obavljen efektivni rad i vreme provedeno na radu (rad duži od radnog vremena) i za rad nedeljom, u odnosu na svakog tužioca pojedinačno, ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra prema srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe, to primenom člana 403. stav 3. ZPP, u navedenom delu, revizija nije dozvoljena.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 413. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Nadalje, imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao, a koje se odnose na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, proizlazi da u tom delu postoji potreba odlučivanja o posebnoj reviziji, radi ujednačavanja sudske prakse, čime su ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP, pa je odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u navedenom delu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je javno komunalno preduzeće čiji je osnivač Grad Pančevo. Tuženi je zaposlenima, pa i tužiocima, u utuženom periodu obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada mesečno u iznosu od 2.700,00 dinara bruto i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora mesečno 1.000,00 dinara bruto koju je isplatio u skladu sa svojim programom poslovanja za konkretne godine i Pravilnikom o radu. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije (''Službeni glasnik RS'' broj 27/15, stupio na snagu 26.03.2015. godine) članom 65. predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina troškova naknade za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu 250,00 dinara. Članom 66. predviđeno je da zaposleni ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javna komunalna preduzeća grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' broj 59/2015, stupio na snagu 03.07.2015. godine) članom 84. predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu 250,00 dinara. Članom 85. propisano je da zaposleni u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa pripadajućim porezima i doprinosima najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Tužioci su sa tuženim kao poslodavcem, zaključili anekse ugovora o radu u kojima je navedeno da zaposleni imaju pravo na naknadu troškova u skladu sa zakonom, posebnim kolektivnim ugovorom Republike Srbije, Posebnim kolektivnim ugovorom i opštim aktom. Odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete su nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14, stupio na snagu 28.10.2014. godine), koji u članu 4. propisuje da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donete za vreme primene ovog zakona.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužioci osnovano potražuju manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, a da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je kao osnovane usvojio postavljene tužbene zahteve.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakvo stanovište nižestepenih sudova zasniva se na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Članom 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, a obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužilaca odbijen, u delu za naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Na osnovu iznetog, primenom člana 416. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je preinačio nižestepene presude i odbio tužbeni zahtev svakog od tužilaca za isplatu naknada za ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Srazmerno uspehu u postupku, usled delimičnog preinačenja po reviziji, na osnovu člana 153, 154. i 163. ZPP, tuženom pripada i pravo na naknadu nužnih i opredeljenih troškova celog postupka od 36.000,00 dinara, i to za zastupanja od strane punomoćnika iz reda advokata na ime sastava odgovora na tužbu 6.000,00 dinara, sastava žalbe 12.000,00 dinara i revizije 18.000,00 dinara, sve prema važećoj AT.

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. st. 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu petom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić