Odlukom Ustavnog suda Už 5894/2018 od 16.07.2021. godine usvojena je ustavna žalba AA i utvrđeno da je rešenjem Vrhovnog kasacionog suda Rev 1207/2016 od 24.01.2018. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje i poništeno je navedeno rešenje Vrhovnog kasacionog suda i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji koju je podnosilac ustavne žalbe izjavio protiv presude Višeg suda u Pirotu Gž 409/13 od 26.09.2013. godine.

Polazeći od ocene Ustavnog suda o pravu tužioca na podnošenje revizije u roku opredeljenom poukom o pravnom leku iz obrazloženja odluke Ustavnog suda, Vrhovni kasacioni sud je postupajući po reviziji tužioca kao blagovremenoj ispitao pobijanu presudu primenom člana 399. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 125/04, 111/09, 53/13) koji se primenjuje u ovoj parnici na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...) i ocenio da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je kao vojni obveznik bio učesnik rata tokom NATO agresije u periodu od 01.04.1999. godine do 26.06.1999. godine. Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine prihvaćena je informacija o potrebi obezbeđenja sredstava ostvarenih u postupku privatizacije, za isplatu pomoći nerazvijenim opštinama i to Kuršumliji, Blacu, Bojniku, Lebanu, Žitorađi, Doljevcu i Prokuplju. Na osnovu ovog zaključka svaki ratni vojni rezervista iz ovih opština stekao je pravo na dobijanje novčane pomoći uz pismenu izjavu da nema daljih potraživanja po ovom osnovu prema Republici Srbiji uz dostavljanje pravnosnažne presude na osnovu odricanja od tužbenog zahteva pred nadležnim sudovima Republike Srbije radi isplate naknade.

Nižestepeni sudovi su ocenili da isplatom novčane pomoći vojnim rezervistima citiranih opština po Sporazumu Vlade Republike Srbije i štrajkačkih odbora ratnih vojnih rezervista nije izvršena diskriminacija tužioca jer tužilac u tužbi i tokom postupka nije naveo u odnosu na koje lično svojstvo je tužena pravila razliku prilikom isplata dnevnica između njega i drugih lica kojima je navodno dugovane dnevnice tužena isplatila, obzirom da diskriminatorsko postupanje ne predstavlja bilo kakvo različito postupanje, već samo ono koje je učinjeno u odnosu na neko svojstvo ličnosti. Kako prebivalište ne predstavlja lično svojstvo, primenom člana 1, 2. stav 1. tačka 1, člana 41. i 43. Zakona o zabrani diskriminacije i člana 21. stav 4. Ustava Republike Srbije odbijen je tužbeni zahtev za naknadu nematrijalne štete zbog povrede prava ličnosti.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pobijana odluka je zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava usled čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Zakon o zabrani diskriminacije („Sl. glasnik RS“ br. 22/09) je stupio na snagu 07.04.2009. godine, nakon zaključenja Sporazuma Vlade Republike Srbije i štrajkačkih odbora ratnih vojnih rezervista, kao definisane diskriminatorske radnje u ovoj parnici, usled čega se postojanje diskriminacije u konkretnom slučaju ceni primenom člana 21. Ustava Republike Srbije i člana 14. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Diskriminacija predstavlja svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva) u odnosu na lica ili grupe, kao i na članove njihovih porodica ili njemu bliskih lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na bilo kom osnovu (rasi, državljanstvu, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, jeziku, političkom ubeđenju, polu, prebivalištu i dr.). Lica koja ukazuju da je u odnosu na njih izvršena diskriminacija u obavezi su da pred sudom dokažu da su nejednako tretirani u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji, dok je lice na čije se diskriminatorsko ponašanje ukazuje a diskriminaciju osporava dužno da dokaže postojanje objektivnog i opravdanog razloga za različitost u postupanju.

Kod nesporne činjenice da je tužiocu tokom učešća u ratu prema vojnim propisima pripadalo pravo na isplatu ratnih dnevnica i da su vojnim rezervistima u navedenim opštinama dnevice isplaćene, postajanje diskriminacije i povrede prava ličnosti i time osnovanost zahteva za naknadu nematerijalne štete zavisi prvenstvno od činjenice da li su tužiocu dnevnice isplaćene, jer ne postoji diskriminacija ako su vojni rezervisti u potpunisti ostvarili pravo na isplatu ratnih dnevnica koje im po propisima pripadaju. U ovom slučaju nižestepeni sudovi su zasnovali svoju odluku isključivo na činjenicama da je tužilac u određenom periodu bio učesnik rata i da su vojni rezervisti u nekim nerazvijenim opštinama po sporazumu sa Vladom Republike Srbije primili naknadu. Stoga su zbog pogrešne primene materijalnog prava odlučne činjenice za presuđenje ostale sporne. Naime tužilac je bio vojni rezervista za vreme ratnog stanja, izvršavao vojne dužnosti ali su nižestepeni sudovi propustili da utvrde da li je i ako jeste koje iznose na ime dnevnica i za koje dane su tužiocu isplaćeni, odnosno da utvrde da li je tužilac bio u istoj ili sličnoj činjeničnoj pravnoj situtaciji u odnosu na ostale vojne rezerviste za koje je tužena zaključila navedeni sporazum. Sa iznetih razloga nižestepene odluke su morale biti ukinute.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će otkloniti ukazane nepravilnosti, utvrditi sve odlučne činjenice, oceniti da li je tužena praveći razliku na osnovu ličnog svojstva tužioca kao što je prebivalište prema njemu postupila drugačije bez razumnog i opravdanog opravdanja, a zatim će doneti pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci rešenja na osnovu člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku. Ukinuta je i odluka o troškovima postupka jer zavisi od ishoda glavne stvari. Na osnovu člana 23. stav 1. tačka 7. Zakona o uređenju sudova predmet je dostavljen Višem sudu u Beogradu kao nadležnom prvostepenom sudu za odlučivanje.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić