Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2463/20 od 12.11.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog VV i potvrđena presuda Osnovnog suda u Leskovcu P 3561/16 od 04.06.2020. godine u stavu prvom, trećem i četvrtom izreke, u odnosu na navedenog tuženog. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom izreke u odnosu na tuženu GG, tako što je odbijen tužbeni zahtev da se prema navedenoj tuženoj utvrdi da su tužioci vlasnici svako na po 1/2 idealnih delova od sledećih nepokretnosti: 1) porodične stambene zgrade površine u gabaritima 83 m2, koja se sastoji iz prizemlja i sprata ukupne površine 166 m2, na kp br. ... upisane u ln. br. ... KO ..., gde se vodi kao zgrada broj ..., kao i dela kp. br. ... u površini od 207 m2, od čega pod zgradom – objektom 83 m2 i zemljište uz zgradu – objekat u površini od 124 m2, u merama i granicama bliže opisanim u navedenom stavu izreke; 2) dela kp. br. ... u površini od 5 m2, u merama i granicama bliže opisanim u navedenom stavu izreke; 3) dela ekonomskog objekta tuženih (garaža) koji se nalazi pored kapije na severoistočnom delu kp ... KO ..., u površini od 14,5 m2, što bi tužena bila dužna da prizna tužiocima svakom sa po 1/2 suvlasničkih delova i omogući im upis prava svojine u SKN Leskovac, u stavu trećem izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev da se prema tuženoj konstituiše stalna službenost prolaza kroz kp ... i deo kp ... KO ..., u korist nepokretnosti tužilaca iz stava prvog izreke presude, u merama i granicama bliže opisanim u navedenom stavu izreke, što bi tužena bila dužna da prizna tužiocima, i u stavu četvrtom izreke, tako što su obavezani tužioci da tuženoj naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 114.250,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu – stava drugog izreke, tužioci su blagovremeno, preko punomoćnika, podneli reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11....18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužilaca osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su supružnici i više godina se nalaze na privremenom radu u ... . Tuženi su roditelji tužioca AA. Tužioci su, u dogovoru sa tuženima i uz njihovu saglasnost, sagradili novu porodičnu stambenu zgradu površine u osnovi 83 m2 na katastarskoj parceli ... KO ... koja se sastoji od prizemnog i spratnog dela. Takođe, tužioci su učestvovali u izgradnji pomoćnih objekata na placu pa su im tuženi po tom osnovu priznali pravo svojine na ½ pomoćnog objekta – garaži, dimenzija 7 h 5 metara, u površini od 14,5 m2. Veštačenjem veštaka geodetske i građevinske struke utvrđen je položaj predmetnih objekata na licu mesta, površina zemljišta potrebna za njihovu upotrebu i trasa pružanja stalne službenosti prolaza preko kp ... i kp ..., neophodne radi prilaza stambenom objektu tužilaca direktno sa puta. Predmetne parcele kp ..., kp ... i kp ... KO ... upisane su u katastru nepokretnosti kao vlasništvo tuženog VV.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev i prema tuženima utvrdio pravo svojine tužilaca na porodičnoj stambenoj zgradi i delu ekonomskog objekta – garaži, kao i na zemljištu koje je potrebno za redovno korišćenje stambenog objekta. Konstituisana je stalna službenost prolaza kroz označene parcele radi prilaza stambenom objektu tužilaca, s obzirom da zemljište koje služi njegovoj redovnoj upotrebi nema direktan izlaz na ulicu, sve u opisanim merama, granicama i površinama. Istaknuti prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tužene ocenjen je neosnovanim jer se radi o sporu za utvrđenje prava svojine na objektu koji je izgrađen u porodičnoj zajednici stranaka, pa je bez značaja što se imovina u javnim knjigama vodi samo na ime tuženog, a da konstituisana službenost prolaza deluje prema svim korisnicima navedenih parcela u okviru jedinstvenog placa.

Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbi tužene u pogledu ocene prigovora njene pasivne legitimacije, zaključio da je prvostepeni sud na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo. Po stanovištu tog suda, predmetne parcele na kojima se nalaze nova porodična stambena zgrada tužilaca i garaža, odnosno preko kojih je konstituisana službenost prolaza u korist tužilaca, u svojini su tuženog VV s obzirom da je u katastru nepokretnosti upisan kao vlasnik istih i stoga jedini pasivno legitimisan u ovom sporu. Tužena nema pasivnu legitimaciju i zbog toga što se u konkretnom slučaju ne radi o utvrđivanju prava svojine po osnovu sticanja u porodičnoj zajednici.

Osnovano se revizijom tužilaca ističe da je pobijana drugostepena presuda doneta pogrešnom primenom materijalnog prava usled čega činjenično stanje nije pravilno i potpuno utvrđeno.

Odredbom člana 168. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju je supružnik stekao pre sklapanja braka predstavlja njegovu posebnu imovinu, dok je stavom 2. navedenog člana propisano da imovina koju je supružnik stekao u toku trajanja braka deobom zajedničke imovine, odnosno nasleđem, poklonom ili drugim pravnim poslom kojim se pribavljaju isključivo prava predstavlja njegovu posebnu imovinu.

Prema članu 171. stav 1. Porodičnog zakona, imovina koju su supružnici stekli radom u toku trajanja zajednice života u braku predstavlja njihovu zajedničku imovinu, dok se prema članu 176. stav 2. navedenog Zakona smatra da je upis izvršen na oba supružnika i kada je izvršen na ime samo jednog od njih, osim ako nakon upisa nije zaključen pismeni sporazum supružnika o deobi zajedničke imovine, odnosno bračni ugovor, ili je o pravima supružnika na nepokretnosti odlučivao sud.

Polazeći od citiranih zakonskih odredbi, a na osnovu činjenica koje su do sada utvrđene u postupku - da su tuženi supružnici i da žive u istom domaćinstvu, a da su zemljište i objekti na katastarskim parcelama ..., ... i ... KO ..., koje predstavljaju jedinstveni plac na licu mesta, upisani u javnim knjigama kao privatna svojina tuženog VV, ne može se zaključiti da li i tužena kao supruga upisanog lica ima svojinska prava na navedenim nepokretnostima, shodno članu 176. stav 2. Porodičnog zakona. U tom smislu nije pouzdano i jasno utvrđeno kada i na koji način ih je tuženi stekao i upisao pravo svojine na njima (član 168. Porodičnog zakona), da li pre zaključenja braka sa tuženom ili u toku braka na neki od načina propisan članom 168. stav 2. Porodičnog zakona, ili se radi o zajedničkoj svojini u smislu člana 171. navedenog zakona.

Osim toga, u spisima se nalazi samo list nepokretnosti br. ... KO ... prema kome su zemljište na kp. ..., ukupne površine 25,85 ari i tri porodične stambene zgrade na njemu, površina 68 m2, 104 m2 i 83 m2, upisani kao privatna svojina tuženog, a na osnovu podataka u obavljenim veštačenja u postupku ne mogu se utvrditi vlasnička prava na druge dve parcele ... i ... i objektima koji se nalaze na njima, što je neophodno kako za odlučivanje o tužbenom zahtevu za utvrđenje prava svojine na osnovu članova 22. stav 1 i 24. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, tako i o tužbenom zahtevu za konstituisanje stalne službenosti prolaza shodno članu 49. i 50. istog zakona. Iako revizijski sud prihvata stanovište drugostepenog suda da se tužbeni zahtev za utvrđenje prava svojine ne zasniva na institutu sticanja u porodičnoj zajednici, već na sticanju svojine sopstvenom gradnjom na tuđem zemljištu uz saglasnost vlasnika zemljišta, imajući u vidu sadržinu i pravnu prirodu postavljenog tužbenog zahgeva, pasivnu legitimaciju u ovom sporu mogu imati ona lica koja su vlasnici nepokretnosti u odnosu na koje su usmereni zahtevi tužilaca, što u ovom slučaju nije utvrđeno.

S obzirom na posebna pravila koja važe za upis prava svojine na zajedničkoj imovini supružnika, za ocenu prigovora pasivne legitimacije nije bilo dovoljno samo imati u vidu stanje u javnim knjigama, već je potrebno utvrđenje da li se radi o zajedničkoj imovini stečenoj tokom braka ili posebnoj imovini supružnika, naročito ako se ima u vidu da su se tuženi u toku postupka izjašnjavali o mogućnosti zaključenja poravnanja koje su im tužioci ponudili tako da tužiocima pod određenim uslovima priznaju pravo svojine na po 1/2 udela na kući sa pravom korišćenja zemljišta za redovnu upotrebu.

Iz navedenih razloga se za sada ne može prihvatiti da tužena nema pasivnu legitimaciju u ovoj parnici jer ukoliko se utvrdi da se radi o zajedničkoj imovini tuženih stečenoj tokom braka, smatralo bi se da je upis izvršen na oba supružnika, pa bi u toj situaciji i tužena morala biti stranka u ovom sporu kao jedinstveni i nužni suparničar, u smislu člana 210. i 211. ZPP.

Imajući u vidu navedeno, za sada je pasivna legitimacija tužene ostala sporna pa je drugostepena presuda morala biti ukinuta.

U nastavku postupka drugostepeni sud će imati u vidu izložene primedbe, pa će o žalbi tužene ponovo odlučiti pravilnom primenom materijalnog prava i doneti novu zakonitu odluku.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci rešenja na osnovu člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić