Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava s tim što je predložila da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom na osnovu člana 404. ZPP.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse, pa je iz navedenih razloga odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu odredbe člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je kao korisnik kredita zaključila ugovor o dinarskom kreditu za refinansiranje kredita bez devizne klauzule broj ... sa tuženom bankom dana ...2009. godine. Navedenim ugovorom tužilji je odobren kredit u iznosu od 126.000,00. Odredbom člana 6. stav 1. navedenog ugovora korisnik kredita se obavezao da po osnovu puštanja kredita u korišćenje tuženoj banci plati banci jednokratnu naknadu u visini od 2,00% od iznosa odobrenog kredita, odnosno iznos od 2.520,00 dinara, što je tužilja i učinila dana 21.12.2009. godine i što nije bilo sporno među parničnim strankama. Iz iskaza tužilje utvrđeno je da je pre zaključenja ugovora o kreditu znala da treba da plati troškove obrade kredita i ti troškovi su bili izraženi procentualno, a u banci joj nisu objasnili šta ovaj trošak podrazumeva. Tužilja je takođe navela da se odlučila za tuženu banku jer je njihov komitent godinama.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev, nalazeći da je predmetna odredba ugovora o kreditu koja se odnosi na troškove obrade kredita ništava jer tužilja prilikom zaključenja ugovora nije informisana o kojim troškovima je reč, odnosno banka nije iskazala vrstu i strukturu navedenih troškova, kao i način njihovog obračuna koji je vezan za iznos odobrenog kredita. S obzirom da je po navedenoj ništvoj odredbi ugovora plaćen predmetni iznos, to tužilja ima pravo na vraćanje datog po odredbama člana 210. i 214. Zakona o obligacionim odnosima.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stanovište nižestepenih sudova zasnovano je na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Prema članu 103. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) ugovor je ništav ako je protivan prinudnim propisima, javnom poretku ili dobrim običajima i to ako cilj povređenog pravila i zakon ne upućuju na nešto drugo i na ništavost se po članu 109. pazi po službenoj dužnosti.

Po članu 1065. Zakona o obligacionim odnosima, ugovorom o kreditu banka se obavezuje da korisniku kredita stavi na raspolaganje određeni iznos novčanih sredstava, na određeno ili neodređeno vreme, za neku namenu ili bez utvrđene namene, a korisnik se obavezuje da banci plaća ugovorenu kamatu i dobijeni iznos novca vrati u vreme i na način kako je utvrđeno ugovorom. Ugovor o kreditu se zaključuje u pismenoj formi što znači da se u pisanom tekstu ugovora mora utvrditi iznos kreditnih sredstava, kao i uslovi davanja, korišćenja i vraćanja kredita (član 1066. navedenog zakona).

Pravo banke da obračunava određene troškove i naknade bankarskih usluga povodom zaključenja ugovora o kreditu proizilazi iz člana 43. Zakona o bankama, kojim je predviđena mogućnost jedinstvenog načina obračuna i objavljivanja troškova, kamata i naknada bankarskih usluga i to naročito po osnovu depozitnih i kreditnih poslova.

Ovo pravo banke je regulisano i podzakonskim aktima i to Odlukom o načinu i postupku sprovođenja opštih uslova poslovanja koje banka primenjuje u odnosu s klijentima fizičkim licima („Službeni glasnik RS“, br. 74/2009), koja je važila u vreme zaključenja predmetnog ugovora o kreditu od 21.12.2009. godine. Ovom Odlukom bliže se propisuju način i postupak sprovođenja opštih uslova poslovanja koje banka primenjuje u odnosu s klijentima fizičkim licima (u daljem tekstu: klijent), način objavljivanja opštih uslova poslovanja banke, jedinstveni način obračuna i objavljivanja troškova, kamata i naknada bankarskih usluga (u daljem tekstu: efektivna kamatna stopa), kao i uslovi i način obaveštavanja klijenata o njihovim pravima i o ostvarivanju tih prava, izuzev prava na podnošenje prigovora banci. (tačka 1. stav 1.). Odredbom tačke 3. propisano je da je Banka dužna da opštim uslovima poslovanja utvrdi minimum uslova pod kojima prima depozite klijenta, odobrava mu kredite, otvara, vodi i gasi njegove račune, kao i minimum uslova pod kojima mu izdaje i daje na korišćenje platne kartice (debitne i kreditne), i to za svaku pojedinačnu vrstu. Odredbom tačke 5. ove Odluke propisano je da minimum uslova iz tačke 3. ove odluke koji se odnose na odobravanje kredita, uključujući i dozvoljeno prekoračenje po tekućem računu i odobreni iznos zaduženja (limit) po kreditnoj kartici, obuhvata između ostalog i: vrste i visine, odnosno raspon svih naknada i drugih troškova koji se uključuju u obračun efektivne kamatne stope i koji padaju na teret korisnika kredita, uz određenje da li su fiksni ili promenljivi, a ako su promenljivi - periode u kojima će ih banka menjati, način izmene i razloge za izmenu (alineja 11.) Odredbe ugovora moraju biti jasne, potpune, precizne, nedvosmislene i razumljive za klijenta, a predmet obaveze za klijenta mora biti određen, odnosno odrediv na takav način da se klijent u toku trajanja ugovornog odnosa u svakom trenutku može obavestiti u kojim slučajevima se može promeniti visina njegove obaveze, na koji način i pod kojim uslovima (tačka 8. stav 2.). Banka je dužna da klijentu, na njegov zahtev, pruži informacije o uslovima koji se odnose na prijem depozita, odobravanje kredita, otvaranje, vođenje i gašenje računa klijenta, kao i izdavanje i korišćenje platnih kartica-ponuda banke (tačka 13. stav 1.). Informacije iz stava 1. ove tačke koje su u vezi s prijemom depozita i odobravanjem kredita treba da budu utvrđene i iskazane na obrascima koji se odnose na osnovne podatke o depozitu, odnosno kreditu (prilozi 1 i 2 uz uputstvo iz tačke 19. ove odluke), na način koji klijenta nijednog trenutka neće dovesti u zabludu, a banka ih uručuje klijentu i obaveštava ga da, na svoj zahtev, može dobiti, bez naknade, tekst ugovora o depozitu, odnosno kreditu - kao predlog za njihovo zaključivanje (tačka 13. stav 2.). Pri zaključivanju ugovora o kreditu, banka uz ugovor uručuje klijentu opšte uslove poslovanja koji se odnose na predmet ugovora i jedan primerak plana otplate tog kredita (Prilog 6 uz uputstvo iz tačke 19. ove odluke), kao i pregled bitnih elemenata otplate kredita (Prilog 4 uz uputstvo iz te tačke) koji sadrži osnovne podatke o kreditu (tačka 14. stav 2).

Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, pre svega da je iz iskaza tužilje povodom zaključenja predmetnog ugovora o kreditu utvrđeno da je tužilja u predugovornoj fazi upoznata koliko iznosi visina svih naknada i drugih troškova koji padaju na teret korisnika kredita, između ostalog i jednokratna naknada za obradu kreditnog zahteva u iznosu od 2% od iznosa kredita, odnosno 2.520,00 dinara fiksno, što odgovara sadržini sporne ugovorne odredbe kojom se tužilja obavezuje da po osnovu troškova obrade kreditnog zahteva i puštanja kredita u korišćenje plati banci jednokratnu naknadu u visini od 2% od iznosa realizovanog kredita, to suprotno stanovištu nižestepenih sudova, u konkretnom slučaju nije izostalo jasno i potpuno obaveštavanje korisnika kredita pre zaključenja ugovora u skladu sa Odlukom o načinu i postupku sprovođenja opštih uslova poslovanja koje banka primenjuje u odnosu s klijentima fizičkim licima („Službeni glasnik RS“, br. 74/2009). Banka shodno navedenim zakonskim odredbama nije bila u obavezi da iskazuje strukturu ove naknade niti od čega se sastoji, odnosno da li je reč o stvarnim troškovima koji su realni i opravdani. Sledom navedenog, ugovorna odredba kojom se korisnik kredita saglasio da banci prilikom isplate kredita isplati 2% od iznosa odobrenog kredita na ime troškova obrade kredita, nije protivna osnovnim načelima obligacionog prava, niti uslovima i načinu obaveštavanja klijenata banke, pa kako predmetna odredba nije ništava, tužilja neosnovano potražuje naplaćeni novčani iznos sa zakonskom zateznom kamatom na osnovu članova 104. i 214. ZOO.

Tužena je uspela u postupku po reviziji pa joj na osnovu članova 153. stav 1, 154, 163. stav 2. i 165. stav 2. ZPP pripadaju troškovi celog postupka prema ostvarenom uspehu u sporu. Visina je odmerena na ime opredeljenih i traženih troškova, za sastav jednog obrazloženog podneska od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara i zastupanja na tri održana ročišta u iznosu od po 7.500,00 dinara, kao i za sastav žalbe i revizije po 12.000,00 dinara prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja ovih parničnih radnji. Trošak sudske takse tužena nije potraživala.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić