Viši sud u Beogradu, presudom Gž 20767/20 od 02.07.2021. godine, odbio je kao neosnovanu žalbu tužene i potvrdio presudu Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 11945/2019 od 17.03.2020. godine (stav prvi izreke). Odbio je kao neosnovan zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku (u reviziji je istaknut troškovnik na ime sastava revizije u iznosu od 21.600,00 dinara - 18.000,00 dinara + 20% PDV i sudske takse na reviziju i odluku po reviziji u iznosu od po 100.000,00 dinara).

Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13 – US, 74/13 – US, 55/14, 87/18 i 18/20), ocenio da je revizija tužene izuzetno dozvoljena, radi ujednačavanja sudske prakse, s obzirom na to da je u više odluka ovog suda u sličnoj činjeničnopravnoj situaciji, ocenjen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca (npr. presuda Rev 4679/2021 od 06.10.2021. godine).

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U provedenom postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, 19.08.2016. godine, između parničnih stranaka zaključen je Ugovor o gotovinskom kreditu, kojim je članom 2. istog ugovora predviđena jednokratna provizija na ime obrade kreditnog zahteva i puštanja kredita u tečaj u iznosu od 8.000,00 dinara, na osnovu čega je tužena naplatila od tužioca navedeni iznos. Ponuda za zaključenje ugovora od 18.08.2016. godine, sadrži potpis korisnika i stavom trećim iste, ugovoreni su troškovi kredita i to pod tačkom 3.2 visina efektivne kamatne stope od 8,76%, odnosno ukupan iznos koji korisnik treba da plati 471.635,13 dinara, a pod tačkom 3.3 vrsta i visina svih troškova i naknada koji padaju na teret korisnika i to, između ostalog administrativni troškovi u iznosu od 8.000,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, usvojen je tužbeni zahtev tužioca, tako što je utvrđena ništavost osporene odredbe ugovora o kreditu, s obzirom na to da ista odredba nije u skladu sa članom 1065. i 1066. Zakona o obligacionim odnosima, članom 43. Zakona o bankama, članom 5. Zakona o zaštiti korisnika finansijskih usluga i Odlukom o uslovima i načinu obračuna efektivne kamatne stope i izgledu i sadržini obrasca koji se uručuje korisniku („Službeni glasnik RS“ broj 65/11), a u vezi člana 103, 104. i 105. Zakona o obligacionim odnosima, jer je obaveza tužene bila da na svaki pojedinačni odnos treba da proceni troškove obrade kredita i isti dokumentuje, što je u konkretnom slučaju izostalo i tužena obavezana da vrati tužiocu novčani iznos na ime sticanja bez osnova, na osnovu člana 210. Zakona o obligacionim odnosima.

Osnovano se u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti u smislu člana 408. ZPP, zbog čega su drugostepena i prvostepena presuda preinačene i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca.

Odredbom člana 103. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima – ZOO („Službeni list SFRJ“ br. 29/78, 39/85, 45/89, 57/89 i „Službeni list SRJ“ broj 31/93) je propisano da, ugovor koji je protivan prinudnim propisima, javnom poretku ili dobrim običajima, ništav je ako cilj povređenog pravila ne upućuje na neku drugu sankciju ili ako zakon u određenom slučaju ne propisuje što drugo.

Odredbom člana 1065. ZOO je propisano da, ugovorom o kreditu banka se obavezuje da korisniku kredita stavi na raspolaganje određeni iznos novčanih sredstava, na određeno ili neodređeno vreme, za neku namenu ili bez utvrđene namene, a korisnik se obavezuje da banci plaća ugovorenu kamatu i dobijeni iznos novca vrati u vreme i na način kako je to utvrđeno ugovorom. Odredbom člana 1066. stav 1. ZOO da, ugovor o kreditu mora biti zaključen u pismenoj formi. Odredbom stava 2. ovog člana, da, ugovorom o kreditu utvrđuje se iznos, kao i uslovi davanja, korišćenja i vraćanja kredita.

Odredbom člana 43. Zakona o bankama („Službeni glasnik RS“ br. 107/05, 91/10 i 14/15) je propisano da, Narodna banka Srbije može propisati jedinstven način obračuna i objavljivanja troškova, kamata i naknada bankarskih usluga i to naročito po osnovu depozitnih i kreditnih poslova.

Ovo pravo je regulisano i podzakonskim aktima i to Odlukom o uslovima i načinu obračuna efektivne kamatne stope i izgledu i sadržini obrasca koji se uručuju korisniku („Službeni glasnik RS“ broj 65/11 i 62/18), koja je doneta i na osnovu Zakona o zaštiti korisnika finansijskih usluga („Službeni glasnik RS“ br. 36/11 i 139/14), koji se primenjuje i u konkretnoj situaciji, jer je predmetni ugovor o kreditu zaključen 19.08.2016. godine.

Banka ima pravo na naplatu troškova i naknadu bankarskih usluga nastalih u vezi sa realizacijom kredita, ali je takva odredba ugovora pravno valjana pod uslovom da je banka u predugovornoj fazi informisala korisnika kredita o vrsti i visini svih naknada i drugih troškova koji padaju na teret korisnika kredita, ponudom koja je to sadržala, uz određenje da li su fiksni ili promenljivi, a ako su promenljivi, periode u kojima će se menjati i način izmene, što je propisano odredbom člana 17. stav 4. tačka 10. Zakona o zaštiti korisnika finansijskih usluga. Obaveštavanje korisnika u predugovornoj fazi zasnovano je na jednom od osnovnih načela zaštite korisnika (pravo korisnika na informisanje) i obuhvata dužnost banke da korisniku pruži informacije i odgovorajuća obaveštenja o uslovima koji se odnose na ugovor o kreditu za koji je pokazao interesovanje (u daljem tekstu ponudu), na način koji će korisniku omogućiti da uporedi ponude različitih davalaca istih usluga i proceni da li ovi uslovi odgovaraju njegovim potrebama i finansijskoj situaciji, ali koji korisnika nijednog trenutka neće dovesti u zabludu (član 5. tačka 3. i 17. stav 1. navedenog zakona) (stav izražen u presudi ovog suda Rev 4679/2021 od 06.10.2021. godine).

Saglasno ovim zakonskim odredbama u navedenoj Odluci Narodne banke Srbije („Službeni glasnik RS“ broj 65/11) bliže su utvrđeni izgled i sadržina obrasca na kojem se ponuda uručuje korisniku, pa je banka dužna da korisniku kredita pre zaključenja ugovora uruči ponudu sačinjenu na odgovarajućem obrascu (obrazac 1B - osnovni podaci o kreditu), koji u tački 3. obuhvata troškove kredita, a u tački 3.3 visinu i vrstu svih naknada i drugih troškova koji padaju na teret korisnika kredita (očekivani troškovi u dinarima iskazuju se u apsolutnom iznosu).

Prema ponudi povodom zaključenja predmetnog ugovora o kreditu u članu 3.3 utvrđena je vrsta i visina svih troškova i naknada koji padaju na teret korisnika kredita, između ostalog i administrativnih troškova u iznosu od 8.000,00 dinara, što odgovara sadržini sporne ugovorne odredbe iz člana 2. admlinistrativni troškovi banke 8.000,00 RSD, jednokratno plativo na dan puštanja kredita u tečaj.

Kako je tužilac sadržinom navedene ponude u predugovornoj fazi obavešten o vrsti i visini naknade koja pada na njegov teret, to banka nije bila u obavezi da dokazuje strukturu, niti stvarne troškove ove naknade, niti je takva ugovorna odredba neodređena u smislu odredbi člana 8. i 19. stav 1. tačka 12. Zakona o zaštiti korisnika finansijskih usluga. Iskazivanje ove naknade za bankarsku uslugu (administrativni trošak) zadovoljava uslov određenosti ugovorne obaveze i u smislu člana 50. ZOO (vrsta i visina / fiksna ili promenljiva). Stoga, pobijana ugovorna odredba kojom se korisnik kredita obavezuje da po osnovu administrativnog troška - obrade kreditnog zahteva plati banci jednokratnu naknadu u visini od 8.000,00 dinara, nije protivna osnovnim načelima obligacionog prava, niti osnovnim načelima zaštite korisnika finansijskih usluga. Kako osporena ugovorna odredba nije ništava, to tužilac neosnovano potražuje naplaćeni novčani iznos sa zateznom zakonskom kamatom na osnovu članova 104. i 214. ZOO.

Polazeći od uspeha u ovoj parnici i traženih troškova, obavezan je tužilac da naknadi tuženoj troškove postupka u ukupnom iznosu od 61.300,00 dinara (obrazloženog podneska u iznosu od 6.000,00 dinara, zastupanja na jednom neodržanom ročištu u iznosu od 4.500,00 dinara, na jednom održanom ročištu u iznosu od 7.500,00 dinara, sastava žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata - „Službeni glasnik RS“ broj 121/12 i sastava revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata - „Službeni glasnik RS“ br. 121/12, 99/20 i 37/21 i takse na žalbu i odluku po žalbi u iznosu od po 1.900,00 dinara, određene od strane prvostepenog suda i takse na reviziju u iznosu od 3.800,00 dinara i presudu po reviziji u iznosu od 5.700,00 dinara, prema Zakonu o sudskim taksama – „Službeni glasnik RS“ br. 28/94, sa izmenama i dopunama), na osnovu člana 153. i 154. ZPP. Tuženoj nije priznato uvećanje traženih troškova za 20%, jer njen punomoćnik nije dostavio dokaz, račun o izvršenim uslugama, na osnovu kojeg je od tužene naplaćen iznos troškova uvećan za porez na dodatu vrednost.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 414, 416. stav 1. i 165. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Marina Milanović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić